|  |  | 

كوز قاراس ساياسات

باتىستاعى بەيساياسي وليمپيادا تۋرالى ءبىر ءسوز

Danyar Eleusin

وليمپيادا كەزىندە سپورتشىلارىمىز جەڭگەن سايىن “بۇل – بۇكىل ەلدىڭ جەڭىسى” دەپ ءدۇر-ءدۇر ەتۋ نەگىزىنەن سپورتتى ساياسيلاندىرىپ، مەملەكەت قاراۋىنا العان رەسەي مەن قىتاي باستاعان پوست-سوۆەتتىك جانە سوتسياليستىك ەلدەرگە عانا ءتان بە دەپ قالام. كۇنىنە التىندى ۋىستاپ الىپ جاتقان باتىس ەلدەرىندە قانداي دا ءبىر جەڭىس ەڭ اۋەلى سول ءبىر جەكە سپورتشىنىڭ ماڭداي تەرىنىڭ ناتيجەسى رەتىندە قابىلدانادى. ول جەڭىس تۇتاس مەملەكەتتىڭ “ۇستەم” ەكەنىن، حالقىنىڭ “ساپالى” ەكەنىن، بيلىگىنىڭ “ەرەكشە قامقور” ەكەنىن كورسەتپەيدى. ەل ىشىنەن شىققان جەكە ءبىر چەمپيوننىڭ جىگەرلى، قاجىرلى، قايراتتى، تالانتتى ءھام ەڭبەكقور ادام ەكەنىن كورسەتەدى. سول سەبەپتى ۇلىبريتانيا مەن گەرمانيا سپورتشىسى، يا كومانداسى فينالدا كەزدەسىپ قالسا، جانكۇيەرلەر ەڭ اۋەلى ەكى كۇش يەسىنىڭ نەمەسە ەكى ۇجىمنىڭ باسەكەسىن باقىلايدى. سپورتشىلار دا، ولاردىڭ قولداۋشىلارى دا وتكەن تاريحتا ۇلىبريتانيا مەن گەرمانيانىڭ اراسىندا بولعان قيساپسىز قىرعىن، نەبىر سوعىستى جادىندا قايتا جاڭعىرتىپ، ءبىر-بىرىنە كەكتەنە قاراپ، كەمسىتە سويلەپ، “جامان نەمىستەن جەڭىلدىك-اۋ”، يا بولماسا ء“تالپىش اعىلشىننىڭ استىنا ءتۇسىپ قور بولدىق-اۋ”، “باسقانى جەڭۋ ءبىر بولەك تە، اعىلشىندى تۇقىرتۋ ءبىر بولەك قوي، شىركىن!” دەپ كىجىنبەيدى:) جەڭگەن جاق تا، جەڭىلگەن جاق تا جەكپە-جەك، جارىس، يا ماتچتان سوڭ ءتوس قاعىستىرىپ، “كۇش اتاسىن تانىماس” دەگەن – وسى” دەپ جىلى جىميىسىپ تارايدى.

باتىس ەلدەرىندە وليمپيادا قۇراماسىن مەملەكەت ەمەس، حالىق قارجىلاندىرادى. مىسالى، وليمپيادا جاقىنداعان كەزدە اقش-تىڭ بانكتەرى بارلىق كليەنتتەرىنە ارنايى حات جىبەرەدى. سونىڭ بىرنەشەۋىن ءوز كوزىممەن كوردىم. قىسقاشا بايانداسام، بىلاي دەپ جازىلعان: “قۇرمەتتى پالەنشە! الداعى وليمپيادا كەزىندە ۇلتتىق قۇرامامىزداعى سپورتشىلارىمىزدىڭ ماڭدايى جارقىراپ ءجۇرۋى ءۇشىن، سپورتتىق فورماسى ەرەكشە ادەمى بولىپ تىگىلۋى ءۇشىن، جاتىن ورىندارى جايلىراق، اس-سۋلارى قۇنارلىراق، قۇرال-جابدىقتارى تولىعىراق بولۋى ءۇشىن قايىرىمدىلىق قولىن سوزساڭىز. جوسپارىمىز – 1 دوللاردان جيناۋ. ەگەر 2 دوللارىڭىزدى قيساڭىز – قۇبا-قۇپ. قۇرمەتپەن، بانكىڭىز”. سول سەبەپتى دە ميلليونداعان امەريكالىقتىڭ قارجىسىمەن جارىسقا اتتانعان وليمپيادا قۇراماسى شىنايى “حالىق كومانداسى” بولىپ قابىلدانادى. وليمپيادا جەڭىمپازدارىنا ۇلىبريتانيا ۇكىمەتى كوك تيىن تولەمەيدى. ويتكەنى چەمپيوندار ەلگە ورالعاسىن ولارعا ەركىن نارىق زاڭدارىمەن ءىس قىلاتىن جەرگىلىكتى نەبىر بيزنەس كومپانيالار مەن برەندتەر تاۋارىن ناسيحاتتاۋ ءۇشىن “جارنامامىزعا تۇسسەڭىز” دەپ جاتا كەپ جابىسادى. كەيبىر اتاعى شىققان جۇلدەگەرلەر ءتيىمدى كونتراكتىلەر ارقىلى ميلليونداپ تا پايدا تابادى. بىلايشا ايتقاندا، اينالىپ كەلگەندە تاعى سول قاراپايىم تۇتىنۋشىلاردىڭ – حالىقتىڭ ارقاسىندا ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن، بەينەتىنىڭ زەينەتىن كورەدى. سوندىقتان بيلىككە جالتاقتامايدى، پرەزيدەنتكە العىس ايتپايدى، ۇكىمەتتىڭ پيار اكتسيالارىنا پىسقىرىپ تا قارامايدى.

باتىس ەلدەرىندە وليمپيادا قۇراماسىنا ءىلىنۋ ءۇشىن جەكە-جەكە اۋەسقوي سپورت كلۋبتارىنىڭ اراسىندا ءادىل باسەكە وتەدى. وليمپياداعا كىم باراتىنىن قۇرامانىڭ باس باپكەرى شەشپەيدى، باسەكە شەشەدى. سول سەبەپتى كەيبىر جارىس تۇرلەرى بويىنشا ءبىر ەلدەن بىرنەشە سپورتشى جولداما الىپ، قاتار قاتىسىپ جاتادى. بۇنىڭ ءبىر جاقسىسى – جانكۇيەرلەر اراسىندا “تۇگەنشە مىقتىراق ەدى، باس باپكەر ءوز كانديداتىنا بۇرا تارتىپ، قۇراماعا الماي قويدى” دەگەن اڭگىمە تۋمايدى.

وسىنداعى فرەندتەرىمنىڭ قاپەرىندە ءجۇرسىن دەپ ەسكەرتىپ جاتقانىم.

عالىم بوقاشتىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • زەلەنسكيدىڭ “جالعىز سەنەرى ءارى وڭ قولى”. اندرەي ەرماك كىم؟

    زەلەنسكيدىڭ “جالعىز سەنەرى ءارى وڭ قولى”. اندرەي ەرماك كىم؟

    رەي فەرلونگ اندرەي ەرماك (سول جاقتا) پەن ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي (وڭ جاقتا). 2019 جىل. اندرەي ەرماك ۇشاقتان تۇسە سالا ءوزىنىڭ باستىعىن قۇشاقتادى. 2019 جىلى قىركۇيەكتە پرەزيدەنت زەلەنسكيمەن جىلى جۇزدەسۋ جاڭادان باستالىپ كەلە جاتقان ساياسي سەرىكتەستىكتىڭ باسى ەدى. بۇل – ەرماكتىڭ رەسەي تۇرمەسىندە وتىرعان 35 ۋكراينالىقتى ماسكەۋدەن الىپ كەلگەن ءساتى. ال 2020 جىلى ەرماك زەلەنسكي اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولدى. بىراق ۋكرايناداعى جەمقورلىق شۋىنان كەيىن ونىڭ قىزمەتىنە جۇرتتىڭ نازارى اۋدى. سەبەبى ەرماك ۋكراينا ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمىنا بولىنگەن قارجى جىمقىرىلعان كوررۋپتسيا سحەماسىندا نەگىزگى رولدە بولعان دەگەن اقپارات تاراعان. بىراق تەرگەۋشىلەر بۇل جايتتىڭ جاي-جاپسارىن تولىق اشقان جوق. ەرماكتىڭ ءوزى ازاتتىقتىڭ ۋكراينا قىزمەتىنىڭ رەسمي ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن جوق. سونىمەن زەلەنسكيدىڭ كەڭسەسىن باسقارىپ وتىرعان ەرماك كىم؟ تەلەۆيدەنيەدەن

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: