ТАМЫЗ БҮЛІГІ КЕЗІНДЕ

| Aug 20, 2016

1991 жылы 19-тамыз – КСРО Президенті М.Горбачевті ығыстырып, билікті басып алмақ болған Төтенше Жағдай жөніндегі Мемлекеттік Комитет (ГКЧП) құрылған тұс есімнен кетпейді. Одан бері де ширек ғасыр өтіпті ғой.
Ол кезде Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің органы – «Халық Кеңесі» газетінде жауапты хатшы болуым керек. ГКЧП-ның тоталитарлық сипатын ішіміз сезіп тұр. Азаттықты аңсап тұрғандықтан Г.Янаев пен В.Крючков бастаған төтенше бүлікке жан-тәнімізбен қарсымыз. 20-тамыз күні таңертең Алматы қалалық атқару комитетінде жұмыс істейтін демократ пейілді Кенесары Қаптағаев деген жігіт маған іш тартып бір құпия құжаттың көшірмесін көрсетті. Онда Алматы қалалық атқару комитеті «ГКЧП-ны» қолдайтыны, шаһардағы стратегиялық нысандарды күзету, қолдан шығармау, құқықтық режимді күшейту туралы тапсырмалар көзделініпті.

Дереу жағдайды айтып, «Азат» азаматтық қозғалысындағы жігіттерге хабарластым. Айналдырған екі сағаттың ішінде қалалық атқару комитетінің алдында үш жүздей адам жинап, наразылық пикетін өткіздік. Сол аралықта плакаттар да жазып үлгердік. Түс ауа сол кездегі директоры, жанып тұрған патриот Айтан Нүсіпхановтың батыл рұқсатымен «Азат» азаматтық қозғалысы Үйлестіру кеңесінің мүшелері ретінде Жасарал Қуанышалин (тең төраға), Дос Көшім және мен үшеуміз Алатау» телеарнасынан тікелей эфирге шықтық.

Жасарал орысша, Дос екеуміз қазақша ТЖМК (ГКЧП) бүлігінің халыққа қарсы сипатын әшкерелеп бақтық. Қолымыздағы құжаттар арқылы ТЖМК-ға қолдау көрсеткен қала басшысы міндетін атқарушы В.В.Храпуновтың масқара әрекеттерін жария еттік. Бұл сол кезде өте қауіпті қадам болатын. Әсіресе қорықпай бізге тікелей эфирге шығуымызға мүмкіндік берген Айтан (марқұмның жаны жаннатта болсын!) бауырымыздың ерлігіне әлі күнге таң қаламын. Әйтеуір біз жарты сағат ішінде «Азат» қозғалысының, бүкіл демократиялық топтардың, неформалдардың ГКЧП-ға қарсы екендігін, бүліктің халыққа қарсы сипатын айтып үлгердік.

Сол күні бүлікшілік әрекетті айыптаған мақала жазылып, ол ертесіне «Халық Кеңесі» газетінде жарияланып кетті. Қазақта «Әр нәрседе бір қайыр бар» дейді ғой, төтенше тамыз бүлігі Жаңа одақтық шарт құру туралы, оның федерациялық немесе конфедерациялық сипаты жөнінде жүріп жатқан толассыз дауларды сап тиып, Кеңес Одағының ыдырау үдерісін тездетті.

Марат Токашбаевтың facebook парақшасынан алынды

Елдес Орда, тарихшы: «Түркістан» атауын қолдану – аймақтағы жұмсақ күш позициясын нығайту тәсілі

kerey.kz

Фото ашық дереккөздерден алында Өткен аптада Түркияның ұлттық білім министрлігі мектеп бағдарламасына «Түркістан» деген терминді енгізген еді. Шетел басылымдарының жазуынша, бұл атау енді «Орталық Азия» ұғымының орнына қолданылмақ. Білім министрі Юсуф Текин жаңа атау түркі әлемінің бірлігін қамтамасыз етуге бағытталғанын айтады. Оның сөзінше, үкімет оқу бағдарламасынан империялық мағынасы бар географиялық атауларды алып тастамақшы. Ең қызығы, «Түркістан» аумағына Қазақстаннан бөлек, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан мен Тәжікстан жатады екен. Сондай-ақ кейбір басылымдар бұл терминнің Қытайдың батысында орналасқан Шыңжан өлкесіне қатысы барын да атап өтті. Кейбір ғалымдар «Орталық Азия» термині колониализмнен қалғанын жиі атап жүр. ХХ ғасырдағы әлемдік академиялық ғылымды сол кездегі ірі империялар қалыптастырғандықтан, бүгінде мұндай терминдер мен атаулар халық санасына әбден сіңіп
Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

kerey.kz

Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.
«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания
ЖАЛБЫРҰЛЫ ҚОЙБАС ЖАЙЫНДАҒЫ КҮМӘНДІ КӨҢІРСІК ӘҢГІМЕЛЕР

kerey.kz

1. АМАНДЫҚ КӨМЕКОВТІҢ АЙТЫП ЖҮРГЕНІ – АЙҒАҚСЫЗ БОС СӨЗДЕР Қазақстанның батыс аймағында ғұмыр кешкен өнерпаздың бірі – Жалбырұлы Қожантай жайлы соңғы кезде қисыны келіспейтін неше түрлі әңгімелер өріп жүр. Мұның басында тұрғандардың бірі – Амандық Көмеков. Бұрында да оның, басқа да кісілердің елді адастыратын негізсіз сөздеріне байланысты нақты дәлелдер келтіріп, «Құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнайды» деген атаумен түзген сын мақаламызды республикалық «Түркістан» газеті (28.09. 2023 жыл) арқылы жұрт назарға ұсынғанбыз-ды. Әлеуметтік желіде Азамат Битан есімді блогердің жуырда жариялаған видео-түсірілімінде А. Көмеков өзінің сол баяғы «әләуләйіне» қайта басыпты. Сөзін ықшамдап берейік, былай дейді ол: «1934 әлде 1936 жылы (?) Мәскеуде өткізілетін