|  | 

Қазақ шежіресі

ОСПАН деген – ордалы елдің қолға ұстаған қынабы жоқ қылышы, Ол иілсе ел сынады, шайқалады ырысы.

OSPAN BATIR«Жауап бер» – деп қолындағы тапаншасын
шошаңдатты сұс көрсетіп батылды.
Сосын тағы ескертті оған:
«Егер бізге өз еркіңмен басыңды иіп
қызмет етсең және ерлік көрсетсең,
Үлкен сыйлық беріледі, қолбасшы боп сайланасың.
Бұл әрине саған берген зор мүмкіндік ақырғы.

Кәзір маған жауабыңды айт ой жібермей басқаға,
Сөзің маған ұнар болсын,
онда қыста көк балдырған гүл егесің тасқа да.
Егер сөзің ұнамаса және менің айтқаныма көнбей жатсаң
осы алаңда, осы халық алдында,
Ертең түсте атыласың. Ал кәнеки сөйле» – деді,
мұртын сипап кеуде керіп мастана
Сонда ғана батыр Оспан орынынан көтерілді
маңғаздана көз жіберіп алысқа,
Ашу, ызы және мысқыл тебіндеген
өң келбеті бекінгендей ұзақ ұлы жарысқа.
Алаң толы көп қалайық тым тырыс боп ішке тартып демдерін,
Қарап тұрды алып тұлға арысқа.
Маңғаз батыр аз тұрды да нажағайдай жалт бұрылды
масаттана сауал қойған дұшпанға,
Өр мінезін тоғыстырып сабыр салмақ ұстамға:
«Өй ақымақ не деп тұрсың сандалып,
Танымасаң Қазақ деген бір халық бар өр халық
Өлсе дағы ол бас имейді сен сықылды тышқанға.

Сол биіктен көтерілген мен көкбөрі Оспан деген ерлікпін,
Жүзі деп біл өрттіліктің, өрліктің.
Көп дұшпанға қолым тиді, оғым тиді тар жолында теңдіктің,
Нарқы осындай, парқы осындай боп келеді ертеңі асқақ елдіктің.

Қылмысым сол:
Жанынан да, арынан да биік қойып ас қамын,
Әлін білмей жайын елге қол көтерген шапырлардың
қанын судай шашқаным,
Лайламай тазалықтың, ұлылықтың бастауын,
Биіктерден асқаным.
Сендей сайқал қайдан ұқсын
ондай асқар асқақтықтың астарын.

Жәңе тағы не дедің сен:
«Егер бізге басыңды иіп ерлік етсең сыйлық берем» – дедің бе,
«Ал өйтпесең атыласың тегінде…»
Өй байқұс – ай өлім деген сендер үшін қорқыныш ә,
ал біз үшін ойыншық,
Көк тағысы қыран бүркіт
інге кіріп күн көрмейді, көз жұмады көгінде.

ОСПАН деген – ордалы елдің қолға ұстаған
қынабы жоқ қылышы,
Ол иілсе ел сынады, шайқалады ырысы.
Өйтіп мына тұғырлы елді
тұтқын етіп сатқын өмір кешкенше,
Тұлпар кеудем оқты мылтық ауызына
қарсы тұрып тамамдалсын, дұрысы.

Ерлік деген дұшпанына бас иіуден басталад деп
қандай әкең нұсқады,
Сен жақсылап ұқ мынаны
біздер сірә жалғамаймыз жамауға әкеп қысқаны.
Таудың елі тауға ғана бас иеді,
тілейді олар құзар биік ұшпаны,
Қатындарға қатын болып жарық көру
сен секілді сүмелектің ұстамы.

Өлімменен таусылмайды
батырлардың маңдайдағы бақ кені,
Хас қыранның қанатына тарлық етер
жаймашуақ жат көгі.
Батыр болсаң қолымды шеш қылыш ұстат
жекпе жекте басыңды бер ерлікпен,
Оған дәтің жетпейді екен қымсынбаймын
қарсы алдымнан қарап тұрып ат мені.

Әй білмеймін оған дағы дәтің жетпес
сенде жалын көрінбейді ақ алмастай жарқылдар,
Ондай жалын сенде болар жөні де жоқ
әлмисақтан табан жалап тамақ табар салтың бар.
Қол аяғым байлауында
қол, тізеңді қалтыратып атсаң мүмкін көз жұмып,
Менің ерлік еркіндігім күнде сенің түсіңде кеп
тышқан алған мысықтай боп алқымдар.

Болды менің сөзім бітті, не қыласың қыларыңды қыла бер,
Жүз жыл мүмкін өтсе дағы мені ұмыт қып өшірмейді
алтын Алтай қырқасы мен құба бел.
Ел басына оңайлықпен бақ қонбайды
есілдері жанын пида етпесе,
Ел жері үшін жанын қиған қыршындарын
мәңгі бақи құрметтеумен тынады ел»

Related Articles

  • Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

    Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

    Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz

  • ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ  МЕНШІГІНДЕ

    ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ  МЕНШІГІНДЕ

         Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп.  Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.

  • Сталин ажал аузына тастаған қазақтың атты әскері

    Сталин ажал аузына тастаған қазақтың атты әскері

    Осы уақытқа дейін құпия сақталып келген 106-қазақ атты әскер дивизиясының деректері енді белгілі бола бастады. 1942 жылы дивизия Ақмолада жасақталыпты. Әскери шала дайындықпен жасақталған дивизия 1942 жылдың мамырында, Харьков түбіндегі қоршауды бұзып шығуға бұйрық берер алдында, 4091 сарбазға 71мылтық, яғни 7 адамға бір мылтық және бәріне 3100 жарылғыш оқ –дәрі бәріліпті. Қазақ боздақтарын қарусыз жалаң қылышпен өлімге жұмсауы – «Гитлермен салыстырғанда Сталин солдаттарды өлімге 8 есе көп жұмсадының» айғағы (Михаил Гареев, Әскери академиядан.2005 жыл). “Төртінші билік» газетінің 2016 – жылғы мамырдың 28-жұлдызындағы санында шетелдік архивтерден алынған видеосюжеттегі 106-атты әскер дивизиясы жөніндегі неміс офицерінің айтқаны: «Не деген қырғыз (қазақ) деген жан кешті батыр халық, атқа мініп, ажалға қаймықпай жалаң қылышпен танктерге

  • ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

    ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

    Ел аузында қазақ оқымыстылары айтты деген сөздер аз емес. Белгілі ғалым, этнограф А. Сейдімбек құрастырған тарихи тұлға, асқан оқымысты Шоқан бабамыздың тапқыр сөздерін назарларыңызға ұсынамыз. * * * Омбыға оқуға жүрер алдында бала Шоқан әкесінің ел іші мәселесін шешудегі кейбір өктем, ожар қылықтарына көңілі толмай, «оқуға бармаймын» деп қиғылық салса керек. Тіптен көнбей бара жатқан баласын қатал Шыңғыс жәрдемші жігіттеріне байлатып алмаққа ыңғайланып: «Шықпаса көтеріп әкеліңдер, арбаға таңып аламыз!» − дейді. Сонда дәрмені таусылған Шоқан әкесіне: «Байлатпа! Абылай тұқымынан байланғандар мен айдалғандар жетерлік болған!» − деп тіл қатады. Бала да болса ақиқат сөзді айтып тұрған баласынан тосылған әке дереу Шоқанды босаттырып жібереді. * * * Петербургте Сыртқы Істер министрлігінің бір

  • БҰЛАНТЫ-АҢЫРАҚАЙ ШАЙҚАСТАРЫ: ЖАЛҒАНЫ МЕН ШЫНДЫҒЫ

    БҰЛАНТЫ-АҢЫРАҚАЙ ШАЙҚАСТАРЫ: ЖАЛҒАНЫ МЕН ШЫНДЫҒЫ

    СӨЗ БАСЫ «Совет өкіметі тұсында қазақ тарихы бұрмаланып, теріс түсінік берілді» деген сөз жиі айтылады қазір. Басылым беттерінде болсын, тарихшылардың бас қосқан жиындарында болсын. Жалғаны жоқ, анық еді. Куәміз, 70-жылдардағы қазақ тарихы оқулығының қалыңдығы пышақтың қырындай ғана-тын. Оның өзі мардымды оқытылмады. Бұл шежіреміздің отар кездегі күйі еді… Ал қазіргі тарихымыз бұрынғыдан да бетер сорақы жағдайға түсті. Білім мен ғылымға көңіл бөлудің орнына бүгінгі қазақ ру-тайпа ұймасынан шыға алмай жүр. Осы күні әркім өз аталасының немесе бабасының би болғанын, жырау не батыр болғанын ойдан шығарған жалған деректерімен үздіксіз насихаттап, кейін оған сан миллиондаған қаржы шашып, кітап шығару, ас беріп, кесене, ескерткіш орнату сықылды т.б. берекесіз істің соңына түскен. Өкінішке қарай, жағымсыз

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: