|  | 

Qazaq şejiresi

OSPAN degen – ordalı eldiñ qolğa wstağan qınabı joq qılışı, Ol iilse el sınadı, şayqaladı ırısı.

OSPAN BATIR«Jauap ber» – dep qolındağı tapanşasın
şoşañdattı sws körsetip batıldı.
Sosın tağı eskertti oğan:
«Eger bizge öz erkiñmen basıñdı iip
qızmet etseñ jäne erlik körsetseñ,
Ülken sıylıq beriledi, qolbasşı bop saylanasıñ.
Bwl ärine sağan bergen zor mümkindik aqırğı.

Käzir mağan jauabıñdı ayt oy jibermey basqağa,
Söziñ mağan wnar bolsın,
onda qısta kök baldırğan gül egesiñ tasqa da.
Eger söziñ wnamasa jäne meniñ aytqanıma könbey jatsañ
osı alañda, osı halıq aldında,
Erteñ tüste atılasıñ. Al käneki söyle» – dedi,
mwrtın sipap keude kerip mastana
Sonda ğana batır Ospan orınınan köterildi
mañğazdana köz jiberip alısqa,
Aşu, ızı jäne mısqıl tebindegen
öñ kelbeti bekingendey wzaq wlı jarısqa.
Alañ tolı köp qalayıq tım tırıs bop işke tartıp demderin,
Qarap twrdı alıp twlğa arısqa.
Mañğaz batır az twrdı da najağayday jalt bwrıldı
masattana saual qoyğan dwşpanğa,
Ör minezin toğıstırıp sabır salmaq wstamğa:
«Öy aqımaq ne dep twrsıñ sandalıp,
Tanımasañ Qazaq degen bir halıq bar ör halıq
Ölse dağı ol bas imeydi sen sıqıldı tışqanğa.

Sol biikten köterilgen men kökböri Ospan degen erlikpin,
Jüzi dep bil örttiliktiñ, örliktiñ.
Köp dwşpanğa qolım tidi, oğım tidi tar jolında teñdiktiñ,
Narqı osınday, parqı osınday bop keledi erteñi asqaq eldiktiñ.

Qılmısım sol:
Janınan da, arınan da biik qoyıp as qamın,
Älin bilmey jayın elge qol kötergen şapırlardıñ
qanın suday şaşqanım,
Laylamay tazalıqtıñ, wlılıqtıñ bastauın,
Biikterden asqanım.
Sendey sayqal qaydan wqsın
onday asqar asqaqtıqtıñ astarın.

Jäñe tağı ne dediñ sen:
«Eger bizge basıñdı iip erlik etseñ sıylıq berem» – dediñ be,
«Al öytpeseñ atılasıñ teginde…»
Öy bayqws – ay ölim degen sender üşin qorqınış ä,
al biz üşin oyınşıq,
Kök tağısı qıran bürkit
inge kirip kün körmeydi, köz jwmadı köginde.

OSPAN degen – ordalı eldiñ qolğa wstağan
qınabı joq qılışı,
Ol iilse el sınadı, şayqaladı ırısı.
Öytip mına twğırlı eldi
twtqın etip satqın ömir keşkenşe,
Twlpar keudem oqtı mıltıq auızına
qarsı twrıp tamamdalsın, dwrısı.

Erlik degen dwşpanına bas iiuden bastalad dep
qanday äkeñ nwsqadı,
Sen jaqsılap wq mınanı
bizder sirä jalğamaymız jamauğa äkep qısqanı.
Taudıñ eli tauğa ğana bas iedi,
tileydi olar qwzar biik wşpanı,
Qatındarğa qatın bolıp jarıq köru
sen sekildi sümelektiñ wstamı.

Ölimmenen tausılmaydı
batırlardıñ mañdaydağı baq keni,
Has qırannıñ qanatına tarlıq eter
jaymaşuaq jat kögi.
Batır bolsañ qolımdı şeş qılış wstat
jekpe jekte basıñdı ber erlikpen,
Oğan dätiñ jetpeydi eken qımsınbaymın
qarsı aldımnan qarap twrıp at meni.

Äy bilmeymin oğan dağı dätiñ jetpes
sende jalın körinbeydi aq almastay jarqıldar,
Onday jalın sende bolar jöni de joq
älmisaqtan taban jalap tamaq tabar saltıñ bar.
Qol ayağım baylauında
qol, tizeñdi qaltıratıp atsañ mümkin köz jwmıp,
Meniñ erlik erkindigim künde seniñ tüsiñde kep
tışqan alğan mısıqtay bop alqımdar.

Boldı meniñ sözim bitti, ne qılasıñ qılarıñdı qıla ber,
Jüz jıl mümkin ötse dağı meni wmıt qıp öşirmeydi
altın Altay qırqası men qwba bel.
El basına oñaylıqpen baq qonbaydı
esilderi janın pida etpese,
El jeri üşin janın qiğan qırşındarın
mäñgi baqi qwrmetteumen tınadı el»

Related Articles

  • SARBAS RUI JÄNE SARTOQAY BATIR

    Tarihtı tügendeu, ötkenniñ şejiresin keyinge jalğau – atadan balağa jalğasqan ejelgi dästür. Şejire, wlt-ru, taypa tarihı – atanı bilu, arğı tarihtı bilu bolıp qalmastan wlttıñ wlt bolıp qalıptasuı jolındağı bastan keşken san qilı oqiğaları men auır tağdırınan da mol derek beredi. Şejire – twtas halıq tarihınıñ irgetası ğana emes, wlt pen wlıs tanudıñ älippesi  sanaladı. «Qazaq halqı 200-den asa rudan qwralsa da är rudıñ öz şejiresi bolğan. Şejireşiler jüz, taypa, ru, ata tarihın tereñ talday bilgen»(1). Patşalıq reseydiñ däureni ayaqtalar twsta qazaqtıñ memlekettigin qalpına keltirudi maqsat twtqan Alaş kösemi Älihan Bökeyhan (1866-1937) alğaşqı bolıp qazaq tarihınıñ qajettiligin alğa tartıp, başqwrttıñ äygili ğalımı Uälidi Toğanmen kezdesipti. Uälidi Toğan öziniñ esteliginde: «Men birneşe

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Nwralı batırdıñ kesenesi  jöninde

    Keyingi kezde Nwralı batırdıñ kesenesi jöninde ärtürli äñgimeler şığıp jürgen körinedi. Onıñ biri Moñğoliyadan kelgen bir tuısqanımız basqa bir belgili jerlesimizdiñ Nwralı batırdıñ ziratı dep kigiz üy siyaqtı saman kirpişten qalanğan  ädemi zirattıñ janına barıp qwran oqığanına kuä bolğanın keltiripti. Ol jigittiñ  körgeni de, aytıp otırğanı da şıñdıq. Öytkeni 1982 jılğa deyin eldiñ köpşiligi, onıñ işinde  men de solay  oyladım. Äñgime tüsinikti bolu üşin men sol kezdegi oqiğadan bastap bayandayın. Men 1961 jılı Semeydiñ  mal därigerlik institutın bitirip keldim. Meni  sol kezdegi  S.M. Kirov atındağı  kolhozğa mal därigeri etip jiberdi. 1962 jılı bwl kolhoz «Gornıy» sovhozına aynaldı. Biz bala kezimizden: «Nwralı atamızdıñ ziratı S.M Kirov atındağı kolhozdıñ jerinde ornalasqan,   Babamız batır bolğan kisi, al onıñ janındağı qabırdıñ  wzındığı jeti kez, bizdiñ  babamızdan  da  asqan

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: