|  |  |  |  | 

Зуқа батыр 150 жыл Тарих Тұлғалар Қазақ хандығына 550 жыл

ОСПАН БАТЫРДЫҢ КҮРСІНІСІ

OSPAN BATIR

ОСПАН БАТЫРДЫҢ КҮРСІНІСІ

(бүгін 29 сәуір Оспан батырдың шаһид болған күні)

 

Атын айтқысы келмеген Алтайлық қария мынадай әңгіме айтты:

Әкем Оспанның бас сардарларының бірі болды. Қанды көйлекті бірге киіп не бір ауыр күндерді бірге кешіп еді. Мен сол төңкеріс жылдары 16-17 жастағы бозбала едім. Мылтық атуды білсемде соғысқа қатыспай көбінде арттағы мал-жанға бас көз болып ауылда қалатынмын.

Оспан батыр атақ даңқы шығып, тасы өрге домалап тұрған кезде ірі шайқастарға болмаса, әдеттегі күрестерде батырларының насихатымен өз ордасында қалатын. Сондай күндердің бірінде батыр ауылда қалған бір топ жігітті шақырып алып:

̶     Жә, жігіттер, тектен-текке қарап жатамыз ба? Бөктерде жатқан жылқылар не болды? «Біреу тойға айналғанда, біреу қойға айналады»,      деп жігіттердің бәрі ұрысқа кеткенде, жылқыны біреулер қуып жүрмесін. Бір жағы айналаны қарауылдап, бір жағы ат үсті сергіп, жылқыларды байқап келейік,  ̶  деді.

Бәріміз қуана мақұлдадық. Ауылда қалған аз ғана жігіт атқа ер салып, батырға ілестік. Біраз жерді шарладық. Сартоғайдың басы, Бәйтік-Қаптыққа қараған беті биік адырлардың арасы ат аяғы алғысыз қалың ақ жаңқа адам сүйегі. Қалың сүйектен ат сүрінетіндей әзер жол тауып, биік қырқаның басына шықтық.

Батырдың қасындағы жігіттердің бірі сай тағанындағы ақ жаңқа сүйекті қамшысымен нұсқап тұрып:

̶                        Батыр, сізде арман жоқ шығар. Мына жатқан мыңдаған қытайдың ақ жаңқа сүйегін көргенде кегімізді  аямай қайтарғанымыз байқалады,  ̶  деді. Ошыңның бетіне мақтанышпен қараған оның күткені болмады.

Бәріміз оның жүзіне қарадық.

Батырдың сабырлы жүзі тұнжырап, мұңая күрсінді:

̶                        Е, е, – деп дауысын соза тереңнен күрсінді, ̶  мына мыңдаған қытайдың бас сүйегі хан тұқымы дутың Шәріпхан Көгедаетың басының, қарадан шығып хан болған Мәми ұлы Мәңкейдің басының садақасына тати ма,  ̶  деп қатуланып кішкене бөбек  аталатын кішкентай саусағын шошайтты.

̶                        Мына қалың бас бір басы мыңға бергісіз боздақтардың басы түгіл шынашағына да татымайды. Ондай асылдар енді туа ма, жоқ па, кім білсін!

Батырды желпіндірмек болған сөз оның көкірегіндегі жараны тырнап алғандай  болды. Бәріміз де үнсіз қалдық.

Батыр айналаға, алыс адырларға мұңмен қарайды.

Шәріпхан Көгедаев деп отырғаны Әбілпейіз ханның шөпшегі. Хан тұқымы, Алтай қазағының басшысы болған әйгілі тұлға еді. Мәңкей Мәмиұлы да Алтай қазағынан шыққан төрт бидің бірі Көкен бидің шөбересі. Екеуі де сол кездегі Шынжаңның қытай билеушісі Шың Шысайдың қолынан жауыздықпен өлтірілген. Оспан батырдың меңзеп отырғаны осы екеуінің өлтірілгенін айтқаны еді.

Міне, балалар, Оспан батырмен бір реткі аз ғана сапарластық сәтінде осындай әңгіміеге куә болып едім,  ̶  деп қартым әңгімесін аяқтады.

Жәди ШӘКЕНҰЛЫ

Қазақстан Жазушылар одағының,

Еуразия жазушылар одағының мүшесі.

Дерек көзі : kerey.kz

 

Related Articles

  • САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    Тарихты түгендеу, өткеннің шежіресін кейінге жалғау – атадан балаға жалғасқан ежелгі дәстүр. Шежіре, ұлт-ру, тайпа тарихы – атаны білу, арғы тарихты білу болып қалмастан ұлттың ұлт болып қалыптасуы жолындағы бастан кешкен сан қилы оқиғалары мен ауыр тағдырынан да мол дерек береді. Шежіре – тұтас халық тарихының іргетасы ғана емес, ұлт пен ұлыс танудың әліппесі  саналады. «Қазақ халқы 200-ден аса рудан құралса да әр рудың өз шежіресі болған. Шежірешілер жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдай білген»(1). Патшалық ресейдің дәурені аяқталар тұста қазақтың мемлекеттігін қалпына келтіруді мақсат тұтқан Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан (1866-1937) алғашқы болып қазақ тарихының қажеттілігін алға тартып, башқұрттың әйгілі ғалымы Уәлиди Тоғанмен кездесіпті. Уәлиди Тоған өзінің естелігінде: «Мен бірнеше

  • ОА қорғанысқа қаржыны не себепті арттырды? Каспийден Украинаға зымыран ұшырған Ресей суды ластап жатыр ма?

    Елнұр ӘЛІМОВА Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан және Әзербайжан әскері бірігіп өткізген «Бірлестік-2024» жаттығуы. Маңғыстау облысы, шілде 2024 жыл. Қазақстан қорғаныс министрлігі таратқан сурет.  Орталық Азия елдері қорғаныс шығынын арттырды, мұның астарында не жатыр? «Қазақстан ауыл шаруашылығы өнімдерін екі есе көп өндіруді жоспарлап отыр, алайда үкімет бұл салада жұмыс күшінің азайғанын есепке алмаған». «Каспий теңізінен Украинаға зымыран ұшырып жатқан Ресей теңіздің экологиялық ахуалын ушықтырып жатыр». Батыс басылымдары бұл аптада осы тақырыптарға кеңірек тоқталды. ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ҚОРҒАНЫС ШЫҒЫНЫН АРТТЫРДЫ. МҰНЫҢ АСТАРЫНДА НЕ ЖАТЫР? АҚШ-тағы «Америка дауысы» сайты Украинадағы соғыс тәрізді аймақтағы қақтығыстар күшейген тұста Орталық Азия елдері қорғаныс саласына жұмсайтын ақшаны арттырғанына назар аударды. Бірақ сарапшылар мұндай шығын тұрақтылыққа септесетініне күмән келтірді. Стокгольмдегі бейбітшілікті

  • Христиан миссионерлерінің құмдағы іздері

    Орыны: Қашқар қ-сы; Жылы: 1933 ж; Аты-жөні: Қабыл Ахонд; Діні: христиан; Түсініктеме: Бұл жігіттің кейінгі есімі Қабыл Ахонд, христиан дінін қабылдаған алғашқы ұйғыр. Кейін діни сеніміне байланысты өлтірілген. Сурет еуропадағы миссионерлік музей архивінде сақтаулы. Аталған музейде жүздеген христиан ұйғыр өкілдерінің суреті сақталған. 1930 жылдары христиан ұйғырларына тұрғылықты мұсылмандар мен әкімшілік билік тарапынан қысым көрсетіле бастаған соң бір бөлімі миссионерлерге ілесіп еуропа елдеріне “һижраға” кетті. Алқисса Христиан әлемінің Қашқарияға баса мән беруі әсіресе Яқұп Бек мемлекеті кезеңінде жаңа мүмкіндіктерді қолға келтірді. 1860-70 жж. Қашқарияның Цин империясына байланысты көңіл күйін жақсы пайдаланған Христиан әлемі Үндістан мен Тибет арқылы Қашқарияға мәдени ықпалын жүргізе бастады. Олардың мақсаты бұл аймақты Ресей империясынан бұрын өз ықпалына

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

  • Демографиялық сараптама

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: