|  |  | 

سۋرەتتەر سويلەيدى الەۋمەت

سىرگەلى قازاقتارى

وسىدان 50 جىل بۇرىن 1966 جىلعى ءساۋىردىڭ 26-سىندا تاشكەنت ايماق تاريحىنداعى كۇشتى جەر سىلكىنىسىن باستان كەشتى. توعىز بالدىق ءزىلزالادان قالانىڭ ورتالىق بولىگى تۇگەلگە جۋىق قيراپ قالدى. تابيعي اپات كەزىندە ونشاقتى ادام ءولىپ، ەكى ميلليون شارشى مەتر تۇرعىنجاي تالقان بولىپ، 300 مىڭ تۇرعىن باسپانادان ايىرىلدى. وزبەكستان استاناسىن قالپىنا كەلتىرۋگە سسسر-ءدىڭ بارلىق رەسپۋبليكالارى قاتىستى. سول كەزەڭدە قايتا سالىنعان تاشكەنتتەگى سىرگەلى شاعىن اۋدانىندا نەگىزىنەن ەتنيكالىق قازاقتار تۇرىپ جاتىر. ازاتتىقتىڭ ءفوتوتىلشىسى جۋىردا ولاردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن كورىپ قايتتى.
تۇگەلىن وقىڭىز

1966 جىلدان كەيىن سىرگەلىدە كوپتەگەن ۇيلەر قايتا سالىنىپ، جاڭا كوشەلەر پايدا بولدى. قىپشاق كوشەسىندە تۇرعان مىنا ءۇي سول كەزدە سالىنعان.
1

1966 جىلدان كەيىن سىرگەلىدە كوپتەگەن ۇيلەر قايتا سالىنىپ، جاڭا كوشەلەر پايدا بولدى. قىپشاق كوشەسىندە تۇرعان مىنا ءۇي سول كەزدە سالىنعان.

2

ءۇي قۇرىلىسىنا اسكەر دە تارتىلىپتى. جەرگىلىكتى حالىق باسپانانىڭ شۇعىل تۇردە بەس جىل مەرزىمگە دەپ سالىنعانىن، بىراق سودان بەرى 50 جىل وتكەنىن ايتادى.

قىپشاق كوشەسىن بويلاي اققان سۋ. تۇرعىنداردىڭ سوزىنشە، سىرگەلى دە، باسقا دا اۋىلدار سۋلى جەرلەردە ىرگە كوتەرگەن.
3

قىپشاق كوشەسىن بويلاي اققان سۋ. تۇرعىنداردىڭ سوزىنشە، سىرگەلى دە، باسقا دا اۋىلدار سۋلى جەرلەردە ىرگە كوتەرگەن.

سىرگەلى جۇرتى اۋليە سانايتىن ءاشىرمات ورازوۆ اتتى شايقىنىڭ قابىرى. 1961 جىلى قايتىس بولعان شايقىنى اۋىل حالقى يشان دەپ بىلگەن. بۇل زيرات قازىر سىرگەلىنىڭ ورتاسىندا شاعىن ارال قۇساپ قالعان.
4

سىرگەلى جۇرتى اۋليە سانايتىن ءاشىرمات ورازوۆ اتتى شايقىنىڭ قابىرى. 1961 جىلى قايتىس بولعان شايقىنى اۋىل حالقى يشان دەپ بىلگەن. بۇل زيرات قازىر سىرگەلىنىڭ ورتاسىندا شاعىن ارال قۇساپ قالعان.


سىرگەلىنىڭ قىپشاق كوشەسىندە تۇرعان ارالاس مەكتەپ. وقۋشىلار وزبەك جانە قازاق تىلدەرىندە وقيدى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار بۇل كوشەنىڭ ورنىندا بۇرىندارى قىپشاق اۋىلى بولعانىن ايتادى.
5

سىرگەلىنىڭ قىپشاق كوشەسىندە تۇرعان ارالاس مەكتەپ. وقۋشىلار وزبەك جانە قازاق تىلدەرىندە وقيدى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار بۇل كوشەنىڭ ورنىندا بۇرىندارى قىپشاق اۋىلى بولعانىن ايتادى.

سىرگەلى اۋىلىنداعى مەكتەپ اۋلاسىندا ويناپ جۇرگەن وقۋشى قىزدار.
6

سىرگەلى اۋىلىنداعى مەكتەپ اۋلاسىندا ويناپ جۇرگەن وقۋشى قىزدار.

سىرگەلىدەگى ارالاس مەكتەپتىڭ وقۋ ءىسى بويىنشا مەڭگەرۋشىسى گۇلسارا تۇردىمۇراتوۆا فيزيكا جانە ەڭبەك پاندەرىنەن ساباق بەرەدى. سىنىپ بولمەسى ونىڭ وقۋشىلارى جاساعان بۇيىمدارعا تولى.
7

سىرگەلىدەگى ارالاس مەكتەپتىڭ وقۋ ءىسى بويىنشا مەڭگەرۋشىسى گۇلسارا تۇردىمۇراتوۆا فيزيكا جانە ەڭبەك پاندەرىنەن ساباق بەرەدى. سىنىپ بولمەسى ونىڭ وقۋشىلارى جاساعان بۇيىمدارعا تولى.

7-سىنىپ وقۋشىسى ارىستان ساتتاروۆ.
8

7-سىنىپ وقۋشىسى ارىستان ساتتاروۆ.


قازاق تىلىندە وقيتىن 7-سىنىپ وقۋشىلارى اسليددين ساليباەۆ پەن اسقار قاپپاروۆ
9

قازاق تىلىندە وقيتىن 7-سىنىپ وقۋشىلارى اسليددين ساليباەۆ پەن اسقار قاپپاروۆ

7-سىنىپتىڭ جانە ءبىر وقۋشىسى ءازيز اكىمبەكوۆ
10

7-سىنىپتىڭ جانە ءبىر وقۋشىسى ءازيز اكىمبەكوۆ

11

ءابيبۋللا ورازوۆ سوڭعى 10 جىل بويى قىپشاق ماحاللاسى كوميتەتىنىڭ توراعاسى بولعان.

اۋەلى سىرگەلى دەپ تۇتاس شاعىن اۋداندى ەمەس، تەمىر جول ستانتسياسىن اتاعان. بۇل اۋدان ارقىلى تەمىر جول وتەدى. 
12

اۋەلى سىرگەلى دەپ تۇتاس شاعىن اۋداندى ەمەس، تەمىر جول ستانتسياسىن اتاعان. بۇل اۋدان ارقىلى تەمىر جول وتەدى.


سىرگەلى شاعىن اۋدانىنداعى سپۋتنيك قالاشىعىنىڭ ءبىر كورىنىسى.
13

سىرگەلى شاعىن اۋدانىنداعى سپۋتنيك قالاشىعىنىڭ ءبىر كورىنىسى.

سپۋتنيك قالاشىعى تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى رافيك (سول جاقتا) ء"بارىمىز ءبىر اتانىڭ بالاسىمىز" دەپ ازىلدەپ قويادى. مۇندا دا ەتنيكالىق قازاقتار از تۇرمايدى.
14

سپۋتنيك قالاشىعى تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى رافيك (سول جاقتا) ء“بارىمىز ءبىر اتانىڭ بالاسىمىز” دەپ ازىلدەپ قويادى. مۇندا دا ەتنيكالىق قازاقتار از تۇرمايدى.

سپۋتنيككە كەلگەنىمىزدە قايتىس بولعان وتاعاسىنىڭ جىلىن بەرىپ جاتقان ءۇيدىڭ ۇستىنەن تۇستىك. ءتۇرلى ءتۇستى رەڭكپەن بويالعان ءۇيدىڭ اۋلاسىندا تۇرعىندار قوي سويىپ، اس ازىرلەپ جاتتى.
15

سپۋتنيككە كەلگەنىمىزدە قايتىس بولعان وتاعاسىنىڭ جىلىن بەرىپ جاتقان ءۇيدىڭ ۇستىنەن تۇستىك. ءتۇرلى ءتۇستى رەڭكپەن بويالعان ءۇيدىڭ اۋلاسىندا تۇرعىندار قوي سويىپ، اس ازىرلەپ جاتتى.

سىرگەلىنىڭ جاستارى اس بەرىپ جاتقان ءبىر ۇيگە قازان اكەلىپ، جاردەم قىلىپ جاتىر. "ۇلتقا بولىنبەيمىز" دەيدى سول جاقتاعى جىگىت.
16

سىرگەلىنىڭ جاستارى اس بەرىپ جاتقان ءبىر ۇيگە قازان اكەلىپ، جاردەم قىلىپ جاتىر. “ۇلتقا بولىنبەيمىز” دەيدى سول جاقتاعى جىگىت.

1966 جىلعى جەر سىلكىنىسىنەن سوڭ سىرگەلى اۋدانىندا سالىنعان جاڭا ۇيگە كوشىرىلگەن وزبەك وتباسىلاردىڭ ءبىرى سۋمالياك اتتى ۇلتىق اسىن ءپىسىرىپ جاتىر.
17

1966 جىلعى جەر سىلكىنىسىنەن سوڭ سىرگەلى اۋدانىندا سالىنعان جاڭا ۇيگە كوشىرىلگەن وزبەك وتباسىلاردىڭ ءبىرى سۋمالياك اتتى ۇلتىق اسىن ءپىسىرىپ جاتىر.

سىرگەلىدە قازاقتاردان بولەك بىرنەشە ەتنيكالىق ازشىلىق وكىلدەرى تۇرادى. 
18

سىرگەلىدە قازاقتاردان بولەك بىرنەشە ەتنيكالىق ازشىلىق وكىلدەرى تۇرادى.

قازاق وتباسى تۇراتىن پاتەردىڭ تەرەزەسى.
19

قازاق وتباسى تۇراتىن پاتەردىڭ تەرەزەسى.

شاعىن اۋدانداعى اعاشتان سالىنعان ۇيلەر "سپۋتنيك" دەپ اتالىپ كەتكەن. اتاۋ سول كۇيى وزگەرمەي قالىپتى.
20

شاعىن اۋدانداعى اعاشتان سالىنعان ۇيلەر “سپۋتنيك” دەپ اتالىپ كەتكەن. اتاۋ سول كۇيى وزگەرمەي قالىپتى.

تىپ-تىنىش اۋلالاردىڭ ار جاعىندا قالا ءومىرى قايناپ جاتقانىنا سەنۋ قيىن.
21

تىپ-تىنىش اۋلالاردىڭ ار جاعىندا قالا ءومىرى قايناپ جاتقانىنا سەنۋ قيىن.

22

ءزىلزالادان كەيىنگى باسپانا ماسەلەسى ارادا 50 جىل وتسە دە، ءالى وزەكتى كۇيىندە قالعان. اسىرەسە ورىس ءتىلدى تاشكەنت تۇرعىندارى ءجيى قونىس اۋىستىرىپ، پاتەر ىزدەۋمەن جۇرەدى. مىناداي حابارلاندىرۋ قابىرعالارى ءجيى كەزدەسەدى.

ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • الاشتىڭ بەيمالىم بەينەسى تابىلدى

    الاشتىڭ بەيمالىم بەينەسى تابىلدى

    قۋانىشتى، ءسۇيىنىشتى جاڭالىق! الاشتىڭ بەيمالىم بەينەسى تابىلدى ارما، قادىرلى وقىرمان! «يسكرى» جۋرنالدىڭ 1907 جىلعى ءبىر سانىندا قازاق قايراتكەرلەرىنىڭ بىزگە بەيمالىم بەينەسى ساقتالعان. ايتا كەتەيىك، «يسكرى» سۋرەتتى جۋرنالى 1901-1917 جىلدارى «رۋسسكوە سلوۆو» گازەتىنىڭ قوسىمشاسى رەتىندە شىعىپ تۇرعان. “دۋماداعى مۇسىلمان فراكتسياسى” دەپ اتالاتىن سۋرەتتى حاباردا پاتشالىق رەسەي قۇرامىنداعى مۇسىلمان دەپۋتاتتارىنىڭ بەينەسى كورسەتىلگەن. ىشىندە دۋماعا مۇشە بولعان قازاق دەپۋتاتتارى دا بار. اتاپ ايتساق ءتورت تاريحي تۇلعانىڭ بەينەسى ساقتالىپتى: ءبىرىنشى سۋرەت: م. تىنىشبايۇلى، جەتىسۋ وبلىسى; ەكىنشى سۋرەت: ب. قاراتايۇلى، ورال وبلىسى; ءۇشىنشى سۋرەت: ا. ءبىرىمجانۇلى، تورعاي وبلىسى; ءتورتىنشى سۋرەت: ش. قوسشىعۇلۇلى، اقمولا وبلىسىنان. ۇلىستىڭ ۇلى مەرەكەسى قۇتتى بولسىن! ەلدەس وردا 19.03.2025

  • قازاق مەكتەبىندە وقيتىن 7 جاسار بالا ورىس ءتىلى ساباعىندا نەگە ورىسشا سايراپ تۇرۋى كەرەك؟

    قازاق مەكتەبىندە وقيتىن 7 جاسار بالا ورىس ءتىلى ساباعىندا نەگە ورىسشا سايراپ تۇرۋى كەرەك؟

    ماگنۋمدى ءوزىم مۇلدە ۇناتپايدى ەكەنمىن. ۇنەمى بارسام، ەسى دۇرىس كوكونىس تاپپايتىنمىن. ەسكىرگەن، شىرىگەن. ازىق-تۇلىكتى تەك بازاردان الامىن. بىراق ماگنۋمگە بايكوتتى توقتاتپاۋ كەرەك! سونىمەن بىرگە، ءورىستىلدى كينو، فيلمدەرگە دە بايكوت جاريالاۋ كەرەك. بىراق، ودان كۇشتىسى، بالالارىڭدى تەك قازاقشا وقىتىپ، قازاقشا تاربيەلەۋ كەرەك. بىراق، بالاڭدى قازاقشا تاربيەلەيىن دەسەڭ، تاعى ءبىر كەدەرگى شىعىپ جاتىر. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، بالانى 13 جاسقا دەيىن قازاق تىلىندە وقىتىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويىنا، ويىنا ءسىڭىرۋ كەرەك. ەندى سولاي ىستەپ جاتساق، 7-8 جاسار قاپ-قازاقشا ءوسىپ كەلە جاتقان بالاڭدى مەكتەپتە ورىس ءتىلىن ۇيرەتىپ ميىن اشىتۋعا تۋرا كەلىپ وتىر. ياعني، 2-سىنىپتان باستاپ ورىس ءتىلى مەكتەپ باعدارلاماسىندا تۇر. بجب، تجب-سىندا ورىس ءتىلى مۇعالىمدەرى بالانىڭ ورىسشا مازمۇنداماسىن (گوۆورەنيە) تەكسەرەدى. تالاپ ەتەدى. سوندا، ءبىز بايعۇس قازاق،

  • قازاق جاستارى بۇگىندە جاپپاي ورىستانۋ پروتسەسىن باستان كەشۋدە.

    قازاق جاستارى بۇگىندە جاپپاي ورىستانۋ پروتسەسىن باستان كەشۋدە.

    قازاق جاستارى بۇگىندە جاپپاي ورىستانۋ پروتسەسىن باستان كەشۋدە. بالا-باقشادان باستاپ، مەكتەپ، جوعارى وقۋ ورنى، ەڭبەك مەكەمەلەرىنىڭ بارلىعى نەگىزىنەن ورىس تىلىنە كوشۋدە. ءوز ەركىمەن ەمەس، ادىلەتسىز بيلىكتىڭ ۇزاق جىلعى سولاقاي ساياساتىنىڭ ارقاسىندا. كوشەدە، كەڭسەدە، دۇكەندە، كولىكتە، قوعامدىق ورىندا قازاققا قازاق ورىسشا سويلەمەسەڭ نەمەسە ۇلتتى ساقتاۋ كەرەك دەگەن جاۋاپكەرشىلىك جۇگىن ۇستانىپ، سەنىمەن ورىسشا سويلەسىپ تۇرعان قازاققا قازاقشا سويلە دەپ ەسكەرتۋ جاساساڭ بولدى، ءبىتتى، بالە-جالاعا قالاسىڭ. زاڭ دا، ونى ورىنداۋشى پوليتسيا، پروكۋراتۋرا، سوت تا ورىسقۇلدى قولدايدى، ۇلتقا جانى اشىعان قازاقتى مۇلدە قورعامايدى. بۇل قانداي ادىلەتتىلىك؟! مەملەكەتتىك ءتىلدى، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىكتى جەكەلەگەن ادام ەمەس، وسىعان جاۋاپتى مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار قورعاۋى كەرەك قوي. جەكە ادام ەمەس، ەڭ الدىمەن بيلىك قورعاۋى كەرەك. قازاق جەكە تاۋەلسىز مەملەكەت بولىپ تۇرسا

  • ەندى قازاق ءتىلىن ەلەمەيتىن مەكەمە بايكوتتىڭ نىساناسىنا ىلىگىپ، شىعىنعا باتا بەرەتىن بولادى

    ەندى قازاق ءتىلىن ەلەمەيتىن مەكەمە بايكوتتىڭ نىساناسىنا ىلىگىپ، شىعىنعا باتا بەرەتىن بولادى

    كەيدە قوعامدى ءبىر عانا وقيعا قوزعالىسقا ءتۇسىرىپ، ىشتە قاتقان شەمەندى جارىپ جىبەرەدى. بۇل جولى ءدال سونداي احۋال ورىن الدى. Magnum دۇكەندەر جەلىسىندە ورىس ءتىلدى ءبىر ازامات قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن كۋرەرگە شاعىم ءتۇسىرىپ، ارتىنان دۇكەن اكىمشىلىگى الگى كۋرەردى جۇمىستان شىعارىپ، ماسەلەنى جىلى جاۋىپ قويا سالماق بولعاندا، جۇرتشىلىق وقىستان ويانىپ كەتتى. بۇل تەك ءبىر ازاماتتىڭ رەنىشى نەمەسە دۇكەننىڭ ىشكى ءتارتىبى ەمەس. بۇل – تىلدىك تەڭسىزدىككە قارسى ۇلتتىڭ رەفلەكسى. قازاقتىڭ ءوزى، ءوز جەرىندە، ءوز تىلىندە سويلەي المايتىن كۇنگە جەتتىك پە دەگەن سۇراق سانانى سىزداتىپ تۇر. ءوز ەلىندە تۇرىپ، ءوز تىلىندە سويلەمەيتىن ازاماتتى قوعامنان الاستاتىلۋى اقىلعا سيمايتىن دۇنيە. ال Magnum دۇكەندەرى جەلىسى وتتى كۇلمەن كومىپ قويعانداي بولدى. قازاق ءتىلى – ەلدىڭ وزەگى. وعان جاسالعان

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: