STATISTIKA JÄNE ŞIKİZATQA SÜYENGEN EKONOMIKA

Amerikalıq Stratfor saraptama ortalığınıñ saytı jurnalist Çarl'z van der Leeuvtiñ «Qazaqstan: ekonomikalıq damuğa qatıstı boljam men naqtı jağday» degen maqalasın jariyalağan. Maqalada eldiñ wlttıq statistikalıq agenttigi dereginşe, Ortalıq Aziyadağı eñ iri el – Qazaqstannıñ ekonomikası biıl alğaşqı jartı jılda 4,2 payızğa östi dep körsetilgen. Salıstırsaq, biılğı birinşi toqsanda ösim 3,6 payızdı, al 2016 jıldıñ alğaşqı jartı jılında bar-joğı 0,1 payızdı qwrağan bolatın.

Bwl derekter halıqaralıq ekonomikalıq wyımdardıñ boljamdarına qayşı keledi. Mısalı, Aziya damu banki (ADB) Qazaqstannıñ biılğı ekonomikalıq ösimi 2,6 payız, al keler jılğa 2,9 payız deñgeyinde boladı bağalaydı. Biraq ADB kommentariinde «2017 jıldıñ birinşi toqsanındağı kütpegen ekonomikalıq örleu» jaylı aytılğan. Halıqaralıq valyuta qorı (HVQ) sarapşıları eldiñ jalpı işki öniminiñ (Jİİ) ösimi – 2,5 payız, al Özbekstanda – 6 payız, Türkimenstanda – 6,5 payız boladı dep sanaydı. Eñ tömen boljam jasağan Europa qayta qwru jäne damu bankiniñ (EQDB) mälimdeuinşe, 2017 jılğı ösim 2,4 payız boladı. Biraq Çarl'z van der Leeuv bwl wyımdardıñ eşqaysısı Jİİ ösimine qatıstı «dwrıs jüyelengen nemese segmenttik taldau» jasamaydı dep jazadı.

Alaqandağı mwnay. Qızılordadağı ken ornınan tüsirilgen suret. 22 qañtar 2016 jıl.

Maqalada Qazaqstannıñ şikizat salasında ejelden täueldi el ekenin körsetken. «Wlttıq statistika agenttigine silteme jasağan Reuters agenttiginiñ juırdağı esebine säykes, 2017 jıldıñ alğaşqı altı ayında Qazaqstan 35,863 million tonna mwnay men 6,691 million tonna gaz kondensatın öndirgen, bwl tiisinşe 8,7 jäne 15,6 payız ösim» dep jazadı Stratfor.

«Mwnay satuğa ünemi täueldi bolu önerkäsip öndirisi men kapital jwmsalımı modelindegi tendenciyanı aytarlıqtay auırlatıp otır. Önerkäsip öndirisi körsetkişinen köp ümit kütuge bolatınday köringenimen, investiciyalardıñ jalpı körsetkişi Qazaqstan ekonomikasınıñ türli salalarında qarjı resurstarı tapşılığı barın körsetedi, bwl tipti auır tiedi, öytkeni investiciyanıñ köp böligi jer qoynauın paydalanuğa salınıp, auıl şaruaşılığı, qwrılıs jäne öndiris siyaqtı özge salalarğa janama ziyan keltirip jatır» dep jazadı Stratfor.

Kökpardan Aziya çempionatı. Astana, 12 qırküyek 2013 jıl.

KÖKPAR JÄNE ÄLEMDEGİ ALĞAŞQI ALMALAR

Wlıbritaniyanıñ Guardian gazetindegi «Taqımımdağı laqtan ayırılmaymın: qazaqstandıq ejelgi sporttıñ qazirgi küyi» degen maqalasında jurnalist Uill Bost at üstinde oynalatın sport türi – Qazaqstanda keñ tarağan kökpardı «Kökpar sportı – doptıñ ornına bası kesilgen laqqa talasatın polo oyını siyaqtı.Tipti Qazaqstan özin qazirgi zamanğa layıqtı, ozıq tehnologiyalı el retinde körsetuge tırısqanımen, älgi ejelgi oyın onıñ mädenietiniñ negizgi böligi retinde nasihattaladı» dep sipattağan.

Maqalada kökpardıñ şığu tarihı «13-ğasırdıñ basında, tipti odan da erterekte ömir sürgen Şıñğıshannıñ şabandozdarınan» bastaladı, ädette bwl oyın auıldar arasında oynaladı, oyın alañı köbinese köşpendilerdiñ qonıstarı arasındağı qaşıqtıqqa sozılatın dep jazılğan. Avtordıñ jazuınşa, qazir kökpar «käsipqoylar oyınına» aynalıp baradı. Qazaqstan tarihınıñ negizgi däuirlerin şolıp ötken Guardian «ötkendi jañğırtu men Qazaqstannıñ 21-ğasırdağı jıltırağan, jetildirilgen postmoderndik arhitekturasın, sän-saltanatı kelisken dükenderin, jasıl energiyanı nasihattau qilı anomaliyalar men salıstırularğa wlastı. Şıñğıshannan tarağan taypalar bükil Moñğoliya men Ortalıq Aziyağa öz mädenietin tarattı, biraq Qazaqstandağı siyaqtı qazirgi zaman men ejelgi dünie arasındağı kontrast aymaqtıñ eş jerinde anıq bilinbeydi. Bwğan qosa, bwl özara ärekettestik qazaqtıñ käsipqoy kökparındağıday eş jerde bilinbeydi» dep tüyindeydi.

Osı aptada Batıs basılımdarındağı Qazaqstan taqırıbı alğaşqı almalar qazirgi Qazaqstan territoriyasında ösken degen mälimdemelerdi jariyalaumen jalğastı. Ündistandıq Hindu gazetinde «Qazirgi almalardıñ şığu izderi Qazaqstanğa jeteleydi» degen maqalada amerikalıq Boyce Thompson institutınıñ qatısuımen jürgizilgen juırdağı zertteu derekteri qazirgi almalardıñ otanı Qazaqstannıñ taulı böligi, naqtı aytqanda – Tyan'-Şan' tau tizbeginiñ batıs böligi ekenin körsetedi dep jazğan. «Jihankezder Jibek jolı arqılı şığıs pen batısqa barıp jürgen kezde jabayı ağaştarda ösip twrğan eñ şırındı jemistiñ – almanıñ dänegin äkelip jürgen […] Zertteuşilerdiñ aytuınşa, aqırı bwl ejelgi swrıptau qazirgi kezde ösetin almanıñ jeti jarım mıñ türiniñ payda boluına wlastı» dep jazadı The Hindu.

Almatı aportı men almaları jayında ötken «Almatı degen biz » körmesine kelgen körermen. Almatı, 30 qırküyek 2015 jıl.

Taqırıptı Londonda jalğastıradı. Wlıbritaniyanıñ Daily Mail tabloidında «Almanıñ şığu tegi: Europağa jemisti 10 mıñ jıl bwrın Jibek jolı arqılı sayahattağan saudagerler äkelgen, olar Qazaqstanda jwlıp alğan [jemisterdiñ] tistelgen qaldığın laqtırıp tastap otırğan» degen maqala şıqtı. Bwğan qosa, maqalada jer jüzinen jinalğan almanıñ 117 türiniñ DNK-sın salıstırıp, alğaşqı alma ağaştarı qazirgi Qazaqstannıñ taulı audandarında ösken dep wyğarğan ğılımi zertteudiñ juırda jariyalanğan nätijelerin sipattaydı. Almanıñ qazirgi türi «qazaq» alması Europadağı dämi qışqıl ranet alması ağaştarımen budandasıp, qazir biz biletin sorttardıñ payda boluına türtki boldı delingen zertteude.

Aporttıñ ekeuiniñ salmağı bir kilogramnan asadı. Almatı, 16 qırküyek 2012 jıl.

Atauı almağa baylanıstı Qazaqstannıñ eñ iri qalası Almatıda key entuziast jandar äygili aport alması sortın qalpına keltiruge tırısıp jürgeni belgili. Sovet Odağı küyregennen keyin Almatı mañındağı alma baqtarınıñ köbin üy salu üşin kesip tastağan nemese qarausız qaldırıp qwrtqan bolatın. Auıl şaruaşılığı küyregennen keyin bükil elde alma jäne özge jemisterdi ösiru azaydı. Endi Qazaqstan almağa swranısın köbinese import esebinen qanağattandıradı, el jıl sayın 100 mıñ tonnaday alma satıp aladı. Keyingi jıldarı älgi importtıñ köp böligin Pol'şadan keletin bolıp jür.                                                                           Azat Europa / Azattıq radiosı