|  |  |  | 

Tarih Qazaq handığına 550 jıl Qazaq şejiresi

Qaduan men Sun' Meilin

36002418_1107694582727461_32574612520828928_n

 

 

 

 

 

 

 

1944-jılı Şıñ Şısaydıñ onbir jıldıq uaqıtşa ükimeti qwladı. Köp ayaldamay Şıñ işki qıtayğa jötkelip ketti. Şığıs Qazaqiyanıñ tarihında bwrın soñdı bolmağan tarihi özgeris däl sol twsta birinen soñ biri orın alıp jattı. Surettegi aq şılauıştı kisi- Qaduan Mamırbekqızı. Kögeday Han Ordasınıñ soñğı handarınıñ biri Älen Uañnıñ zayıbı. Qasındağı kisi ataqtı sayasatker, diplomat Sun' Meilin. Ol qıtay prezidenti Jañ Qayşınıñ zayıbı. 35924625_1107694989394087_148665963624005632_nZamanında Amerikadan bilim alğan, öte sauattı, mädenietti twlğa. 1944-jılı Nan Kinnen Ürimjige wşıp kelip türmedegi qazaqtardı bosatıp, şet qiırğa bosqan qazaqtardı elge oraltu mäselesin qoldap arnayı komissiya qwrğan jäne onşaqtı qazaqqa joğarı lauazımdı orın tağayındap jwmısqa saylap ketedi. 1946-jılı qazaqtar Nan Kindegi wlttıq kongre men parlamentke depudat bolıp qatısuına türtki bolğan kisi. Bwl surettegi Qaduan hanımmen (aq şılauıştı) bolğan kezdesui Nan Kinde tüsirilgen bolsa kerek. Qaduan Mamırbekqızın öte joğarı bağalağan, tipti 1949-1950 jılları kommunist qıtay Şığıs Qazaqiyağa kirgen twsta ol birtop qazaq ziyalıların (işinde Qaluan hanım da bar) Tayvanğa şaqırğan. Sun' Meilin 1944-1946 jıldarı jeke Qazaq polkın qwru mäselesin quattap onı bekittirip beruge qolwşın beredi jäne Zäkäriya Äşenwlın polk generaldığına deyin köterip, äskeri şen beredi, sonımen birge Qazaq wlttıq polkınıñ künşığıs jeti qazaq audanındağı rayon bölimşelerin aşuına äskeri qarjı bölip, qazaqtardı jappay äskerge aladı. Bwl twsta qıtaydıñ älemdegi tört ülken äskeri ordası “Huanpu Oficerler Mektebin” (黄埔军校) tamamdap kelgen jas qazaq mamandar iske tartıladı. Osı twsta ayta keteyin, Qaduan Mamırbekqızı 1946-jılı Nankinde qazaq depudattarımen birge prezident Jañqayşı men Sun' Meylinniñ qabıldauında bolğan soñ işki qıtayda bilim alıp jatqan qazaq studentterin jiıp şağın qwrıltay aşıp “oqularıñdı bitirgen soñ dereu elge qaytıñbar, Säbettiñ Şarqi Türkistan qwrsauına tüspeñder”dep ügit jürgizgen. Sol twsta işki äskeri tärbie alğan qazaq jastarınıñ Şarqi Türkistannıñ şırğauına tüskenderi kemde kem. 35985868_1107694719394114_8916978231123378176_n
Qaduan Mamırbekqızı, 60-jıldarı qastandıqpen köz jwmdı. Sun' Meilin Tayvanğa ornıqqan elmen birge bertinge deyin wzaq ğwmır keşip 2003-jılı 105 jasında qaytıs boldı. Sun' Meilinniñ mwnşalıq wzaq ğwmır keşkenin keş bilgenime bir esepten ökinemin, ol Qazaqqa qatıstı köp derektiñ tiri kuägeri edi, bir qazaq suırılıp şığıp izdep barmappız, ökiniş emey nemene!

Eldeç Orda

Related Articles

  • Eldes Orda, tarihşı: «Türkistan» atauın qoldanu – aymaqtağı jwmsaq küş poziciyasın nığaytu täsili

    Eldes Orda, tarihşı: «Türkistan» atauın qoldanu – aymaqtağı jwmsaq küş poziciyasın nığaytu täsili

    Foto aşıq derekközderden alında Ötken aptada Türkiyanıñ wlttıq bilim ministrligi mektep bağdarlamasına «Türkistan» degen termindi engizgen edi. Şetel basılımdarınıñ jazuınşa, bwl atau endi «Ortalıq Aziya» wğımınıñ ornına qoldanılmaq. Bilim ministri YUsuf Tekin jaña atau türki äleminiñ birligin qamtamasız etuge bağıttalğanın aytadı. Onıñ sözinşe, ükimet oqu bağdarlamasınan imperiyalıq mağınası bar geografiyalıq ataulardı alıp tastamaqşı. Eñ qızığı, «Türkistan» aumağına Qazaqstannan bölek, Qırğızstan, Özbekstan, Türkimenstan men Täjikstan jatadı eken. Sonday-aq keybir basılımdar bwl terminniñ Qıtaydıñ batısında ornalasqan Şıñjan ölkesine qatısı barın da atap ötti.  Keybir ğalımdar «Ortalıq Aziya» termini kolonializmnen qalğanın jii atap jür. HH ğasırdağı älemdik akademiyalıq ğılımdı sol kezdegi iri imperiyalar qalıptastırğandıqtan, büginde mwnday terminder men ataular halıq sanasına äbden siñip

  • ABAQ ANA JÄNE TASBIKE ANA

    ABAQ ANA JÄNE TASBIKE ANA

    Mämi bi Jwrtbaywlınıñ şejiresinde aytıluınşa Kerey wlısınıñ arğı tegi – Şep, Sep, Baylau, Qoylau, Eldey, Köldey, Izen, Jusan sekildi taypalardan taraladı eken. Atalğan taypalardıñ birazı eski tarih betterinen kezdesse, endi bir bölimi qazirge deyin Kerey ruındağı atalardıñ esimi retinde atalıp keledi. Mwnıñ bir sebebin arğı tarihtağı atalardıñ atı öşpesin dep keyingi wrpaqtarınıñ atalar atın qayta jañğırtıp qoyğan dästürinen qarau kerek. Abaq atauına kelsek, arıda Kerey hanzadaları men hanışalarınıñ arasında Abaq, Abaqberdi, Abahan, Abaqtay, Abaqay, Abaq bike sındı esimder bolğan. Sol ata-apalarınıñ jolın jalğağan, tozıp ketken Kerey eliniñ basın qosıp, oğan äz ana bolğan Abaq esimdi qasietti ana ömirde bolğan adam. Qazaq tarihında ru atına aynalğan äz analar az bolmağan. Körnekti jazuşı,

  • Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı»

    Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı»

    Bwl Dağandel, Baqanas ölkesinen şıqqan bi Üysinbay Janwzaqwlı haqında qwrastırılıp jazılğan kitap. Tıñ tolıqtırılğan eñbekte bolıs Äldeke Küsenwlı, Dağandeli bolısınıñ basşıları men bilerimen qatar Äbdirahman Älimhanwlı Jünisov sındı aytulı twlğalar jaylı äñgime qozğalğan. Olardıñ el aldındağı eñbekteri, bilik, kesim – şeşimderi, halıq auzında qalğan qanattı sözderi men ömir joldarı, ata – tek şejiresi qamtılğan. Sonımen qatar mwrağat derekterindegi mälimetter keltirilgen. Kitapqa esimi engen erlerdiñ zamanı, üzeñgiles serikteri turalı jazılğan key maqalalar, jır –dastandar, üzindiler engen. Kitap qalıñ oqırman qauımğa arnalğan. Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı», - Jebe baspası, Şımkent qalası.134 bet tolıq nwsqasın tömendegi silteme arqılı oqi alasız. Üysinbay kitap kerey.kz

  • TARIH ĞILIMI QAZİR EZOTERIKALIQ TOPTARDIÑ  MENŞİGİNDE

    TARIH ĞILIMI QAZİR EZOTERIKALIQ TOPTARDIÑ  MENŞİGİNDE

         Şığıstanuşı-tarihşı Ömir Twyaqbaydıñ bwrında da «Qazaqqa qanday tarih kerek? Täuelsizdik kezeñinde jasalğan tarihi mistifikaciyalar hronikası» dep atalatın maqalasın  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) oqıp em. Riza bolğam. Jaqında Ö. Twyaqbaydıñ «Qazaqstanda tarihi bwrmalaular men mifterge tosqauıl qoyudıñ joldarı» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) attı tağı bir maqalasımen jäne tanıstıq. Öte özekti mäseleni köteripti. Tarihta orın alıp jürgen jağımsız jayttar turasında oy tolğaptı. Jurnalisterdi, blogerlerdi ayıptaptı. Tarihtan arnayı käsibi dayındığı joq, bärin büldirip boldı dep.  Keleñsizdikti toqtatudıñ naqtı joldarın wsınıptı. Bwğan da köñilimiz bek toldı. Äytse de tarihtı bwrmalauğa, öz ötirikterin nasihattauğa tek jurnalister men blogerler ğana emes, «arnayı käsibi dayındığı bar» «tarihşılardıñ» da «zor üles» qosıp jatqanın bayandap, aytılğan pikirdi odan äri örbitip, jalğastırayıq.

  • «Alğaşqı kitap» derekti beynefil'mi

    «Alğaşqı kitap» derekti beynefil'mi

    Qazaqstan Respublikası Mädeniet jäne aqparat ministrliginiñ Mädeniet komitetine qarastı Wlttıq kinonı qoldau memlekettik ortalığınıñ tapsırısımen «JBF company» kompaniyası Semey qalasında, Şıñğıstau öñirinde, Almatı oblısınıñ Jambıl audanında  «Alğaşqı kitap» attı derekti beynefil'm tüsirude. Derekti fil'm Abaydıñ 1909 jılı Sankt Peterburgtegi Il'ya Boraganskiy baspasında basılğan alğaşqı şığarmalar jinağınıñ jarıq köruine arnaladı. Wlı Abay mwrasınıñ qağaz betine tañbalanu tarihın bayandaydı. Qazirgi adamdar bwrınğı uaqıttıñ, Abay zamanınıñ naqtı, derekti beynesin, sol kezdegi adamdardıñ älpetin, kiim ülgisin köz aldarına elestetui qiın. Köpşiliktiñ ol uaqıt turalı tüsinigi teatr men kinofil'mderdegi butaforlıq kiimder men zattar arqılı qalıptasqan. Alayda Abay uaqıtındağı qazaq tirşiligi, qazaqtardıñ bet-älpeti, kiim kiisi, üy – jayı, bwyımdarı tañbalanğan mıñdağan fotosuretter saqtalğan. Bwlar Resey, Türkiya, Wlıbritaniya

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: