Jügirtpeler
 |  |  | 

Sayasat Tarih

Şınayı tarih qayda?

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  May 2, 2020

Alash arystaryQAZAQ TARIHI BWRINĞI KOMMUNISTİK IDEOLOGIYA SALQININAN ARILDI MA?

“ALTIN ORDANIÑ” QWRILĞANINA 750 JIL MA?
TARIH FAKUL'TETTERİ NENİ OQITADI ?
WLTTIQ KÖZQARASTAĞI QAZAQ TARIHI JAZILA MA ?
=======================
Ünemi kökeyden ketpeytin tarihımızğa baylanıstı bastı swraqtar osı. Osıdan şamalı uaqıt bwrın “Altın Ordanıñ 750 jıldığın” atap ötemiz degen söz estilgen. Soğan men tañğaldım. Joşınıñ ülkeni Batıy 1239- jılı bükil Rus' knyazdikterin, Kievti, Şığıs Europanı jaulap alğannan keyin 1240-jılı Sarayşıqta Altın Orda memleketin qwrğan. Bwl Orıs tarihında da, basqa elderdiñ tarihında da jazılğan, öşpeytin, özgermeytin tarih. YAğni, Altın Ordanıñ qwrılğanına 750 jıl emes, 780 jıl.
Al, Joşı hanğa keletin bolsaq, ol Qazaq tarihınıñ basında twrğan ülı Han. Olay deytin sebebimiz 1219-1220- jılı Sırdariyadan bastap,sonau batısı Oralğa deyingi, soltüstigi Tobıldıñ ayağına deyingi, şığısında Moñğoliyağa deyingi qazaq jeri JOŞIHANNIÑ qaramağında bolğan. Şıñğıshan bwl aymaqtı Joşı hannıñ biligine özi bergen. Batıy Joşıhannıñ ülken wlı, yağni, ol bilegen Altın Orda da qazaq jeri.
Sondıqtan “Altın Ordanıñ qwrılğanına 750 jıl” deu ağattıq bolar.
Ekinşi mäsele UNIVERSITETTERDİÑ TARIH FAKUL'TETTERİ neni OQITADI ” degen kökeyde jürgen swraq.
Qazaq tarihı bwrınğı kezde bolmağan. HH ğasırdıñ ortasına deyin qazaq tarihtı şejireler arqılı tanıp keldi. Qazaqstannıñ alğaşqı akademiyalıq tarihı 1957-jılı äueli eki tomdıq bolıp, keyin üş tomdıq bolıp,jarıqqa şıqtı. Bwl “Qazaq SSR tarihı” marksizm leninizm ideologiyası konceciyası negizinde jazılğan tarih edi. Tipti osı tarih kitabınıñ basındağı “Alğaşqı qoğamnıñ payda boluı” degen istoriografiya tarauıda bol'şeviktik kommunistik közqarasta wsınılğan. Qazaq jerindegi Orta ğasır tarihı jöninde mwnda jöndi eşnärse aytılmağan. Al, Reseydiñ qazaq jerindegi otarşıldıq tarihı biraz keñ jazılğanmen, bwlda sol bol'şeviktik ideologiya principimen körsetilgen.
Alaş partiyası men Alaş qayratkeleriniñ eñbekteri turalı , 21-22 jıldardağı, 31- 32-jıldardağı aştıq turalı bwl tarih kitabında bir auız söz joq. Sonday aq, 37-jılğı Goloşekin men Stalinniñ qırğını turalı da bwl tarihtan derek taba almaysız. Osı tarihtı

qalğan taraularında Ekinşi düniejüzilik soğıs pen 90-jılğa deyingi aralıqta Qazaq jerinde industriya, mal şaruaşılığı, ekonomika mäseleleri jäne KPSS siezderiniñ şeşimderi jazılğan. Bir sözben aytqanda 1957-jılı baspadan şıqqan üş tomdıq akademiyalıq “Qazaq SSR TARIHI” kommunistik ideologiya negizinde jazılğan tarih edi. Al ,91-jılı Täuelsizdik alğannan keyin jazılğan oqulıqtarda Keñestiñ kommunistik ideologisı negizinde jazılğan “Qazaq SSR i tarihınan” 
özgeşelikteri bar ma ? Äzirşe, JOQ dep aytuğa boladı. Sebepteri –bizdiñ bwrınğı KAL'YAMEN ( bir izben jürip qalğan) qalğan tarihşılarımız kommunistik ideologiyanıñ salqınınan ajırasa almağan. Bilik te solay, sovettik internacionalizm salqınınan arıla almağan. 
Bwrınğı jazılğan “Qazaq SSR tarihınıñ” qalay jazılğanın ayttıq. Sonday aq, qazirgi jazılğan Tarih oqulıqtarı da eki wştı közqarasta jazılğanının ayttıq .Sonda, respublika universitetterindegi tarih fakul'tetteri studentterge neni oqıtadı ? Tarih ğılımı mwnday jağdayda qalay damidı? Qazirgi TARIH ĞILIMI baylauda twrğan at siyaqtı. Öytkeni , Sovet kezinde Tarih ğılımında parsı, arap, şağatay, töte älipbidi biletin ğalımdar bolmadı. Qazir, Qıtaydan, Moñğoliyadan, Türkiyadan kelgen qazaq azamattarı bolğanmen bwl mäsele äli şeşimin tapqan joq.Tarih ğalımdarına endi Mäskeu, Täşken, Bwhara, Qazan, Türkiya arhivterine barıp, zertteu jwrgizuge mümkindikteri joq, oğan bölingen qarjı joq. Sonday aq, Şığıs tilderin jaqsı meñgergen mamandarda joqtıñ qası. Sondıqtan, TARIH ĞILIMINIÑ bizdegi halı müşkil.
Swraq –WLTTIQ KÖZQARASTA JAZILĞAN QAZAQ TARIHI universitetterdiñ tarih fakul'tetterinde OQITA MA ? Mine , bügingi künniñ tipti keleşek wrpaq tärbiesinde mañızı bar mäsele osı.
ÜŞİNŞİ KÜRDELİ MÄSELE –KELEŞEKTE QAZAQTIÑ WLTTIQ KÖZQARASI NEGİZİNDE JAZILATIN QAZAQ TARIHI. Ol qaşan jazıladı?
Qazaq taypalarınıñ X-deyinde Moñğoliyağa deyin, Qıtaydıñ Ürimşisine deyin, Iran jerine deyin, Batısta Qırımğa deyin mekendegeni tarih qwjattarındağı derekterde bar. Sol siyaqtı, Şıñğıshannıñ kezinde de, Ämir Temirdiñ kezinde de Orta Aziyada qazaq taypaları ömir sürip, tarihi oqiğalardıñ arasında jürgen. 

Alaş orda tarihı, Alaş partiyasınıñ tarihı,Alaş qayratkerleriniñ tarihı jan jaqtı zertteudi kütip otırğan tarih. . Osı aytılğandardıñ bəri ülken qalalardağı ARHIVTERDİ zertteu arqılı jüzege asqanı jön. . 
Keleşekte jazılatın QAZAQ TARIHInda OSI JAĞDAYATTAR keñ zerttelip, jazıluı tiisti.dep bilemiz, jäne keleşektegi Qazaq tarihı memleket müddesine oray, wlt müddesin negizge alıp, jalılar degen ümittemiz.

 

Jwmat ÄNESWLI, jazuşı, tarihşı

Related Articles

  • OA qorğanısqa qarjını ne sebepti arttırdı? Kaspiyden Ukrainağa zımıran wşırğan Resey sudı lastap jatır ma?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elnwr ÄLİMOVA Qazaqstan, Qırğızstan, Täjikstan, Özbekstan jäne Äzerbayjan äskeri birigip ötkizgen «Birlestik-2024» jattığuı. Mañğıstau oblısı, şilde 2024 jıl. Qazaqstan qorğanıs ministrligi taratqan suret.  Ortalıq Aziya elderi qorğanıs şığının arttırdı, mwnıñ astarında ne jatır? «Qazaqstan auıl şaruaşılığı önimderin eki ese köp öndirudi josparlap otır, alayda ükimet bwl salada jwmıs küşiniñ azayğanın esepke almağan». «Kaspiy teñizinen Ukrainağa zımıran wşırıp jatqan Resey teñizdiñ ekologiyalıq ahualın uşıqtırıp jatır». Batıs basılımdarı bwl aptada osı taqırıptarğa keñirek toqtaldı. ORTALIQ AZIYA QORĞANIS ŞIĞININ ARTTIRDI. MWNIÑ ASTARINDA NE JATIR? AQŞ-tağı «Amerika dauısı» saytı Ukrainadağı soğıs tärizdi aymaqtağı qaqtığıstar küşeygen twsta Ortalıq Aziya elderi qorğanıs salasına jwmsaytın aqşanı arttırğanına nazar audardı. Biraq sarapşılar mwnday şığın twraqtılıqqa septesetinine kümän keltirdi. Stokgol'mdegi beybitşilikti

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: