14 мамырда ҰЛТ КӨСЕМІ Әлихан Бөкейхан ақталды

14 mamırda WLT KÖSEMİ Älihan Bökeyhan aqtaldı

| May 13, 2015

1989 jıldıñ 14 mamırında KSRO Joğarğı sotınıñ qaulısı boyınşa

, Qazaq Memleketiniñ Twñğış Prezidenti häm Prem'er-Ministri, Älihan Nwrmwhamedwlı Bökeyhan aqtaldı. Kommunisttik otarlauşı orıs imeriyası Qazaq Respublikasınıñ prezidenti Älihan Bökeyhandı 1937 jılı twtqındağanğa deyin 10 jıl boyı Mäskeude üy qamağında wstadı. WLT KÖSEMİN 1937 jıldıñ 26 şildesinde Butırka türmesine jabadı. NKVD tergeuşileriniñ aylap jürgizgen azaptı tergeu-jauap aluları da, «üştiktiñ» jüyke tozdırar sottıq mäjilisi de, egde tartqan jası da (72 jasta) Älihan Bökeyhannıñ ruhın sındıra almadı. Ükim şığarar aldında beriletin soñğı sözde özin kinäli etip, jazağa kesetinderine kümäni bolmağan Älihan Bökeyhan eşqanday ayauşılıq swramadı. KSRO Joğarğı sotı Äskeri alqasındağı «üştik» 1937 jılğı 27 qırküyekte ükim şığaradı, Älihan Bökeyhandı «eñ joğarğı qılmıstıq jazalau şarası – atu jazasına» kesedi. Ükim sol küni orındalıp, HH ğasırdıñ basında qazaq memleketiniñ wlt-azattıq qozğalısın wyımdastırıp, basqarğan prezident, WLT KÖSEMİ Älihan Bökeyhan otarlauşı orıs kommunist jendetter qolınan opat boladı. 52 jıl ötkenen keyin WLT KÖSEMİN twtqındap, tergep, azaptap, atıp tastağan otarlauşı orıs kommunistteri, özderi qayta aqtap aladı.

1918 jıldıñ 11 mausım küni prezident Ä.Bökeyhan qatañ türde «Qazaq halqı keñes ökimetin eş uaqıtta moyındamañdar jäne keñes ökimetine bağınbañdar»,- dep nwsqau berdi.

Änuar Şotbaydıñ facebook paraqşasınan alındı

«Beysenbi me bügin dep, Jwmağa qarsı ötkeni-ay…» (Abay)

kerey.kz

Qazaq halqınıñ dañqtı perzenti, wlı jazuşı Mwqtar Mağauin 85 jasqa qarağan şağında dünieden ozdı. «Beysenbi me bügin dep, Jwmağa qarsı ötkeni-ay…» (Abay) Şwbartauda düniege keldi. Jondağı Jobalay Kereydiñ eñ ülken Aruağı Jobalay bidiñ wrpağı edi. Bayqotan bi, Toman bi, Begeş şeşen, Uäyis, Töleu aqın… Atağı Atalarınan asıp ketti… Tirisinde olay degen joq… Bwl sözdi dünieden ötken soñ biz aytıp otırmız… Ömiriniñ soñğı kezderi şette ötti. «Ükimetke, basqalarğa da ökpem joq, ökpeleytin olardıñ jağdayı joq!» (M.Mağauin) degen edi özi bertinde. Astarı auır, eñseñdi ezerdey salmaqtı söz… Danışpan adam nege elden jıraq ketti. Bwl «Oñaşa jatqandı wnatamın, Elimdi el qılmasın erte sezip… Elden kettim jıraq…» (Şäkärim) deytin ketis siyaqtı. Sonda da «Kök
OTAMANNIÑ AQIRI

kerey.kz

Şağın saraptama (Janabil Smağwlwlınıñ qazasına arnaymın) Birinşi, HH ğğ.-dağı Qıtay qazaqtarınıñ intelligenciyasın ülken masştabta üş kezeñge bölip qarastıruğa boladı. Birinşi kezeñ 1911-12 jıldardağı sayasi töñkeristen keyin qalıptasqan qazaq intelligenciya. Bwl kezeñdegi intelligenciyanı eki sanatqa bölip qarastıruğa boladı. 1) Ruhani ağartuşı intelligenciya; 2) Sayasi intelligenciya. Ruhani ağartuşı intelligenciyanıñ özin eki topqa böluge boladı: birinşi top, jädittik mekteptiñ ağartuşıları; ekinşi top, qazaqı dünietanımnıñ ağartuşıları. Al, bwl kezeñdegi sayasi intelligenciyanı da eki topqa bölip qarastıra alamız. Birinşi top, qazaqtıñ dästürli sayasi bilik jüyesi negizinde qalıptasqan sayasi intelligenciyası; ekinşi top, 1914-1922 jj. şığıstıq bilim beru jüyesi negizinde qalıptasqan sayasi intelligenciya. Ekinşi, şığıstıq bilim beru jüyesiniñ intelligenciyası 1912 jılğı Pekinde ötken prezident saylauınan soñ qalıptasa
SARBAS RUI JÄNE SARTOQAY BATIR

kerey.kz

Tarihtı tügendeu, ötkenniñ şejiresin keyinge jalğau – atadan balağa jalğasqan ejelgi dästür. Şejire, wlt-ru, taypa tarihı – atanı bilu, arğı tarihtı bilu bolıp qalmastan wlttıñ wlt bolıp qalıptasuı jolındağı bastan keşken san qilı oqiğaları men auır tağdırınan da mol derek beredi. Şejire – twtas halıq tarihınıñ irgetası ğana emes, wlt pen wlıs tanudıñ älippesi sanaladı. «Qazaq halqı 200-den asa rudan qwralsa da är rudıñ öz şejiresi bolğan. Şejireşiler jüz, taypa, ru, ata tarihın tereñ talday bilgen»(1). Patşalıq reseydiñ däureni ayaqtalar twsta qazaqtıñ memlekettigin qalpına keltirudi maqsat twtqan Alaş kösemi Älihan Bökeyhan (1866-1937) alğaşqı bolıp qazaq tarihınıñ qajettiligin alğa tartıp, başqwrttıñ äygili ğalımı Uälidi Toğanmen kezdesipti. Uälidi Toğan öziniñ esteliginde: «Men birneşe
TÄÑİRİ QALAUI TÜSKEN JAN

kerey.kz

Mandoki Qoñırdıñ tuğanına 80 jıl toluına oray «Täñiri meni tañdadı» Mwhtar Mağauin Mandoki Qoñır Iştvan – otanı Majarstan ğana emes, külli türki düniesi qasterleytin wlıq esimder qatarındağı körnekti twlğa. Şıñğıs jorığı twsında Karpat qoynauındağı madiyarlar arasınan pana tapqan qwman-qıpşaq jwrtınıñ tuması Mandoki Qoñır onnan asa tildi erkin meñgergen, bwğan qosa zertteuşilik qarımı eren, Twran halıqtarınıñ fol'klorlıq-dünietanımdıq sanasın boyına darıtqan ğalım. Ol türkologiya ğılımımen dendep aynalısıp qana qoymay, HH ğasırdıñ törtinşi şireginde Şığıs pen Batıstıñ arasında altın köpirge aynaldı, milliondardıñ ıqılas alqauına bölendi. YAki ol halıqtar arasın jaqındastırğan mämileger, ozıqtarğa oy salğan köregen edi. Zamana alğa jıljığan sayın mereytoy ieleri turalı aytılatın jayttar estelik pen ötken şaq enşisine köşedi. Közi tiri
Nwralı batırdıñ kesenesi jöninde

kerey.kz

Keyingi kezde Nwralı batırdıñ kesenesi jöninde ärtürli äñgimeler şığıp jürgen körinedi. Onıñ biri Moñğoliyadan kelgen bir tuısqanımız basqa bir belgili jerlesimizdiñ Nwralı batırdıñ ziratı dep kigiz üy siyaqtı saman kirpişten qalanğan ädemi zirattıñ janına barıp qwran oqığanına kuä bolğanın keltiripti. Ol jigittiñ körgeni de, aytıp otırğanı da şıñdıq. Öytkeni 1982 jılğa deyin eldiñ köpşiligi, onıñ işinde men de solay oyladım. Äñgime tüsinikti bolu üşin men sol kezdegi oqiğadan bastap bayandayın. Men 1961 jılı Semeydiñ mal därigerlik institutın bitirip keldim. Meni sol kezdegi S.M. Kirov atındağı kolhozğa mal därigeri etip jiberdi. 1962 jılı bwl kolhoz «Gornıy» sovhozına aynaldı. Biz bala kezimizden: «Nwralı atamızdıñ ziratı S.M Kirov atındağı kolhozdıñ jerinde ornalasqan, Babamız batır bolğan kisi, al onıñ janındağı qabırdıñ wzındığı jeti kez, bizdiñ babamızdan da asqan