Sayasat

Mırzahmetov: Bizneste qazaq tilin damıtu – «Atamekenniñ» parızı

kerey.kz

 |  Mar 25, 2016

«Äueli wlt aldındağı parızımızdan bastayın» dep WKP basqarma törağası Abılay Mırzahmetov ä degennen jinalğandardıñ nazarın özine audardı. Osıdan eki jarım jıl bwrın Käsipkerler palatası turalı zañ jobası parlamentte talqılanıp jatqan kez bolatın

Sonda deputat Orazkül Asanğazı: «Abılay, öziñ auılda, qazaqı tärbiemen susındap ösken azamatsıñ ğoy, käsipkerlikte qazaq tiliniñ ornın ärdayım biik wstap, iskerlik qarım-qatınas tili retinde damıtsañdar» degen ötinişin aytqan edi». Mine, sodan beri, bwl mäsele, «Atamekenniñ» parızına aynaldı.

Sonımen, «Atameken» atan tüyege jük bolar qarızın öteuge kiristi. Juırda qazaq tilin iskerlik qarım-qatınas tili retinde qalıptastırıp, damıtu maqsatında töralqa törağası Timur Qwlıbaevtıñ bastamasımen palatada arnayı bölim aşılıp, pikirsayıs alañında sol qwrılımnıñ jwmıs josparı talqılandı. Ekpini tau qopararday bolıp bastalıp, soñı siırqwyımşaqtanıp, ayaqsız qalğan talay isti bilemiz ğoy, desek te, däl osı Käsipkerler palatasınıñ qadamınan ümitimiz mol. İs oñğa basıp, nätijeli bolıp jatsa, egemendik alğan şirek ğasırlıq belesimizde memlekettik tildi damıtuğa bağıttalğan eñ bir sonı äri tıñ bastama bolar edi.

Osı uaqıtqa deyin tom-tom sözdikter men oqulıqtar jarıqqa şığıp, biik-biik minberlerden nebir jalındı sözder aytılsa da til tüyinin tübegeyli şeşe qoymağanımız ras. Äytse de, «bayağı jartas – sol jartas» emes, toñ jibip, señ qozğalğanı köñilge medeu. Bügingi talap ta, közqaras ta bölekteu. Eger bwrınıraqta «qazaq qazaqpen qazaqşa söylessin» desek, bügingi maqsat – qazaq tilin ğılımnıñ, biznestiñ tili retinde qalıptastıru, yağni, salalıq jäne sapalıq bağıtta damıtu bolıp otır.

Abılay Mırzahmetov.

WKP basqarma törağası Abılay Mırzahmetovtiñ aytuınşa, qazir elimizdiñ oblıs ortalıqtarınan bölek, barlıq audan, eldi-mekende 188 käsipkerlerdi qoldau ortalığıaşılğan. Bastı maqsat – auıldı jerlerdegi käsipkerlikti damıtu. Osı twrğıda til mäselesine qatıstı qanday da bir qiındıqtar men qolaysızdıqtardıñ aldın aludı jañadan qwrılğan bölim qamtamasız etpek.

- Qazir memleket tarapınan şağın jäne orta biznesti damıtuğa arnalğan qoldau bağdarlamaları köp. Biraq köp jağdayda osı bağdarlamalar turalı auıldağı ağayındarımız bile bermeytini ras. Biz elimizdiñ tüpkir-tüpkirinde bolıp, memleket wsınıp otırğan bağdarlamalardı tüsinikti etip jetkizip, oğan jan-jaqtı kömek beru bağıtında jwmıs istep jatırmız. Tilge qatıstı eşqanday kedergi men qolaysızdıq bolmauı tiis, – deydi Abılay Mırzahmetov.

Aygül Ahmetqalieva.

Käsipkerler palatası töralqa törağasınıñ keñesşisi Aygül Ahmetqalievanıñaytuınşa, bwl atüsti, asığıs tuındağan ideya emes. Äbden pisip-jetilgen, jüyeli josparlanğan, maqsatı ayqın bastama.

- Bwl ideyanı jüzege asıru üşin 9 ay boyı dayındıq jwmıstarın jürgizdik. Jobanıñ twjırımdamasın palata basşılığına tanıstırıp, birden qoldau taptıq. Mwnıñ jauapkerşiligi joğarı, auqımdı is ekenin tüsingennen keyin joba retinde emes, derbes qwrılım retinde jwmıs isteui tiis degen toqtamğa keldik. Bir ayta keterligi, bwl qwrılım qazaq tilin oqıtu mäselesimen aynalıspaydı. Qazaq tilin biz biznes kommunikaciya tili retinde qarastıramız. YAğni, kommunikaciyanıñ tiimdiligin arttıru arqılı biznestiñ tiimdiligin arttırğımız keledi, – deydi Aygül Ahmetqalieva.

Cirä, «Han aytqan sözdi qara da aytadı, biraq auzınıñ duası joq» degen söz tegin aytılmasa kerek. Qazaq tilin iskerlik qarım-qatınas tili retinde damıtudı Wlttıq käsipkerler palatası sekildi bedeldi qwrılımnıñ qolğa aluı quantarlıq jayt. «Atameken» osılay dep jatqanda, bizdiñ beyqam jata bergenimiz bolmas» dep özge de wlttıq statusqa ie wyımdar, iri-iri kompaniyalar, qarjılıq qwrılımdar da oylanar, bälkim bwdan keyin. Belgili alaştanuşı ğalım, jazuşı Twrsın Jwrtbay aytpaqşı, äri-beriden soñ «Atamekenniñ» atı ğana emes, zatı da wlttıq degen atqa layıq boluı kerek.

Ädette, til mäselesin qauzağan bolıp, äldekimderdiñ baqay esep, bas paydasın közdep, wpay jinap qaluı üşin wyımdastırılatın jiındarda qara körsete bermeytin Twrsın Jwrtbay sekildi erkin oy, salmaqtı pikir ieleriniñ «Atameken» pikirsayıs alañına şaqırıluı da köñilge qonımdı boldı. Basqosuda belgili alaştanuşı ğalım, tanımal jazuşı eldiñ eñsesin tikteuge bağıttalğan mwnday qadamdardıñ 20-ğasırdıñ basında da jasalğanın jinalğandardıñ esine saldı.

Twrsın Jwrtbay.

 - Alaş qayratkerleriniñ tüpki maqsatı wlttıq-demokratiyalıq memleket qwru bolğan edi. Olar tübinde ekonomikanıñ jetekşi salağa aynalatının bilip, el täuelsiz bolu üşin wlttıq ekonomika täuelsiz bolu kerek degen wstanımdı tirek etti. Sol sebepti wlttıq ekonomika men käsipti qazaq tilinde jürgizdi. Sizderdiñ sol kezdegi alaşordalıqtar kötergen mäseleni qayta jañğırtıp otırğandarıñız meni quantadı. Alaş ziyalıları salıp ketken joldı qayta tiriltuge «Atamekenniñ» jigeri jetip otır. Bara-bara eldegi isker azamattarımız ana tilimizde sayrap, biznes te öz tilimizde jürgiziler bolsa, sonıñ özi jetip jatır, – dedi Twrsın Jwrtbay.

Jalpı, biz sekildi damuşı el üşin otandıq biznestiñ tilin ğana emes, twtas bağıt-bağdarın da wlttıq erekşeligimizge say qalıptastırıp, damıtuımız mañızdı. Europalıqtardan asıp europalıq, japondardan asıp, japon bola almaytınımız beseneden belgili ğoy, yağni, tek öz wlttıq bolmısımızben, qazaqı qalpımızben ğana erekşelene alatınımız anıq.

Anar Fazıljanova.

Bwl twrğıdan alğanda A.Baytwrsınov atındağı Til bilimi institutı direktorınıñ orınbasarı Anar Fazıljanovanıñ oyımen kelispeske bolmas: «Jahandanu bolğan jerde etnizaciya boladı. Europanı qarañızdar, olar özderiniñ wlttıq qwndılıqtarı üşin aqşanı ayamay jwmsap keledi. İri memleketterdi aytpay-aq qoyayıq, wsaq memleketterdiñ özderi wlttıq müdde üşin küres jürgizude. Bizdiñ elimizde de etnizaciya, yağni qazaqtanu procesi jürip jatır. Eger halıq qanday da bir ekonomikalıq qwbılıstı öz tilinde atasa, bwl olarda ekonomikalıq sana damıp jatır degendi bildiredi. «Atameken» palatası qwramınan biznesti wlttıq tilde jürgizudi maqsat twtqan bölimniñ qwrıluı – eldegi ekonomikalıq sananıñ öskendiginiñ belgisi».

Sayıp kelgende, wlttı wlt retinde erekşeleytin ne? Ärine, eñ äueli onıñ tili, salt-dästüri, mädenieti men tarihı. Tilinen jerigen, dästüri men mädenietinen ajırağan, tarihın wmıtqan wlttıñ bolaşağı bwlıñğır ekeni aytpasa da belgili. Endeşe, «Atameken» süyinşilegen igi bastama, azamattıq missiya bayandı bolıp, qazaq tili qalıñ bwqara, iskerlik ortanıñ tiline aynalsın dep tileyik.

forbes.kz