Köz qaras Mädeniet

SOYILĞAN MALDIÑ TİSİN NE ÜŞİN QAĞAMIZ NEMESE MAÑDAYI NE ÜŞİN KESİLEDİ?

kerey.kz

 |  Mar 30, 2016

Ertede Saraman men Qaraman degen eki dos ömir süripti. Birde Saraman dosına renjip qaladı. Biraq onısın tamırına aytpaydı.

Bir küni Qaraman atqosşısın ertip, oğan qonaqqa keledi. Saraman dosın qwşaq jaya qarsı aladı. İştegi nazın betine şığarmaydı. Dosı da qwşağın tosadı. Saraman dosına arnap ülken qoşqarın soyıp, batasın aladı. Et pisirim uaqıt boldı degende aldına bas tartadı. Qarasa, qoydıñ tisteri qağılmağan eken. Dosı onı bayqamaydı. Etin jep, qımız işip, arqa-jarqa bolıp, üyine qaytadı. Jolay atqosşısı:
– Mırza, dosıñız bas tartqanda qoydıñ tisin qaqpay äkeldi. Sizge bir renişi bar eken, – deydi. Bay şoşıp ketip:
– Qalayşa? Renişi bolsa, bas tartıp sıylamas edi, – dep jauap beredi. Atqosşı:
– Marqwm äkem aytuşı edi. Qazaq bireuge renjise, betinen almağan. Özgeniñ köñiline qayau, jüregine qılau salarmın dep saqtıq etken. Nazın twspalmen, ımmen bildiredi. Mwsılmandıqta bireudiñ köñilin qaldırğan, mıñ Qağbanı bwzğanmen birdey eken. Sondıqtan, däude bolsa, dosıñız sizge renşin bildirdi. Qonaq esti bolsa, bwl sırdı özi-aq tüsiner degen, – deydi.
Bay attıñ basın keri bwrıp, at-şapanın atap, dosınan keşirim swrağan eken. Osıdan bastap qoy basın pisirgende onıñ tisin qağıp äkelu adal dostıq pen taza köñildiñ belgisi bop sanalıptı.
Bastıñ tisin qaqpay äkelu ökpe, nazdı bildiretini turalı Zeynep Ahmetova «Babalar amanatı» kitabında mınaday üzindi keltiredi.
«Qonaqtar ketken soñ jañalap şay jasap, endi özimiz dastarhan basına otırdıq. Bayqaymın atanıñ (Bauırjan Momışwlı) qabağı salıñqı. Bir kezde:
– Dastarhanıñ tolımdı, astarıñ dämdi boldı. Äsirese «wmıtılğan tamaq qoy mınalar» dep äsip pen süt qwyğan ökpe olarğa öte wnadı. Biraq sonıñ bärin sen jibergen tört qatelik juıp ketti. Qonaqtar onı bayqadı-bayqamadı dey almaymın. Al men anıq kördim, – degende dımım işime tüsip, közim qarauıtıp ketti. Büriskenim sonşalıq: qwrttay tesikke sıyıp-aq keter edim.
– Ol ne, papa? – dep Bäkeñ äkesine qaradı. Biraq ata mağan qarap, mağan arnap söyledi:
– Birinşiden, esi dwrıs qazaqtıñ äyeli qonaqqa bas köterip kirmeydi. Jaman-jaqsı bolsın basieñ aman. Ekinşi qateligiñ – bastı şüyde jağımen äkelgeniñ. Qoy şüydesi emes, twmsığın alğa berip jüredi. Üşinşi qateligiñ – qoydıñ tisin qaqpay äkelgeniñ. Bwl – eñ aldımen, tazalıq. Qoy tisiniñ tübinde ne jatqanın qaydan bilesiñ?! Şöp jeytin, jem jeytin mal ğoy. Sodan keyin mwnıñ ekinşi mağınası bar. Qazir wmıtılğan, köneközder bolmasa, köpşilik bile bermeytin jağın da aytayın. Qazaqtar – talay närseni ım, twspal, işara arqılı bildirgen tekti halıq. Sonıñ biri osı qağılmağan tiske baylanıstı. Sıylasıp jürgen eki adamnıñ bireui äldenege renjip, biraq sonı «söz köbeyer» dep ayta almay jürse, özi renjip jürgen adamı üyine kelgende etpen birge aldına tisi qağılmağan bastı qoyadı. Sonda bas wstağan adam «ä-ä, mınanıñ işinde mağan degen bir qıjılı bar eken, tisin basıp jüripti-au» dep wğa qoyadı. Arı qaray reniştiñ tüyinin şeşip, tüsinisuge bet tüzeydi. Al törtinşi qateligiñ – bastı qasqalamay äkelgeniñ. Talaylar mwnıñ mänin wqpaydı. Ol – «tört qwbılañ teñ bolsın, mañdayıñ aşıq bolsın» degen izgi tilek…»

APREL'DİÑ (SÄUİR DESEM, TÜSİNBEY QALAR, TAĞI) BİRİ KÜNİ BİRİN-BİRİ ALDAYTIN QAZAQTARĞA ARNALADI….

«15-şi ğasırdıñ soñında, hristiandar mwsılmandardıñ Andalusiyadağı eñ soñğı qamalın qorşap aladı. Soğıs qıstıñ suıq ızğar sebebinen wzaqqa sozıldı, jäne mwsılmandar erlikpen qaytpastan şayqastı. Hristiyandardıñ qolbasşısı, öziniñ qiın jağdayğa tüskenin körip, qulıq isteuge köşedi.

31-şi naurız küni qamaldıñ aldına, bir qolında Qwran, bir qolında İnjildi wstap alıp, eger osı tüni mwsılmandar beriletin bolsa, onda eşkimge tiispeymiz dep ant işedi. Jinalıstan soñ, mwsılmandar öz ömirlerin saqtap qalu üşin, qamaldı hristiyandarğa bosatıp beredi.