МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛГЕ ҚАТЫСТЫ КӨЗБОЯУШЫЛЫҚТАР ТОҚТАТЫЛСЫН!

MEMLEKETTİK TİLGE QATISTI KÖZBOYAUŞILIQTAR TOQTATILSIN!

| Oct 3, 2016

Baqıtjan Sağıntaev Ükimetiniñ nazarına!

MEMLEKETTİK TİLGE QATISTI
KÖZBOYAUŞILIQTAR TOQTATILSIN!

Qazaqstannıñ külli memlekettik resmi organdarında memlekettik tilge baylanıstı közboyauşılıqtar orın alıp otır. Qwjattardıñ eki tilde jasalınuı köbine közaldau, tek esep beru üşin ğana. Jasıratını joq, orıs tili memlekettik tilmen qatar qoldanıladı degen jeleumen qwjattar äzirlenu barısında basımdıq negizinen orıs tiline berilgen. Barlıq qwjattardıñ tüpnwsqası orıs tilinde jasaladı. Qazaqşası tek audarma türinde ğana. Resmi orındar qazaqşasına män berip qaramaydı da. Mwnıñ özi memlekettik tilge qatıstı közboyauşılıqtı odan äri üdetip twr.

İs jüzinde memlekettik tilge qatıstı mwnday äreketter Konstituciya normaların bwzuşılıq bolıp tabıladı. Qazaqstan Konstituciyasınıñ 7-babınıñ 1-tarmağında «Qazaqstan Respublikasındağı memlekettik til – qazaq tili» ekendigi twjırımdalıp, 2-tarmağında «Memlekettik wyımdarda jäne jergilikti özin-özi basqaru organdarında orıs tili resmi türde qazaq tilimen teñ qoldanıladı» delingen. Alayda «Qazaq tilimen teñ qoldanılatın» tildiñ memlekettik märtebesi (statusı) joq. Qazaqstanda qazaq tili men orıs tili qatar twrsa memlekettik tildiñ märtebesi biik boluğa tiis!

Qazaqstan Respublikasınıñ Konstituciyalıq Keñesi bwğan baylanıstı 2007 jılğı 23-aqpandağı № 3 qosımşa qaulısında: «Memlekettik wyımdarda jäne jergilikti özin-özi basqaru organdarında orıs tili resmi türde qazaq tilimen teñ qoldanıladı degen konstituciyalıq norma orıs tiline ekinşi memlekettik til märtebesi beriletinin bildirmeydi» dep aşıq ta, ayqın twjırımdap bergen.

Bwl resmi anıqtama. YAğni bwl Aqordadan bastap barlıq memlekettik organdarda jarlıqtar, normativtik aktiler, is qağazdarı, zañ jobalarınıñ tüpnwsqası memlekettik tilde jasalu kerektigin körsetedi. Odan soñ ğana qazaq tilimen qatar qoldanılatın tilge audaruğa, paydalanuğa boladı.

Bwdan şığatın qorıtındı tüpnwsqa qwjattardıñ eñ aldımen orıs tilinde jasaluı – zañsız! Ol Konstituciyağa qayşı! Zañ jobaları, ükimettik qwjattar jobası eñ aldımen memlekettik tilde jasaluı, orıs tiline odan soñ ğana audarıluı tiis!

Qazaqstan Respublikasındağı Til turalı zañnıñ 4-babında “Memlekettik til – memlekettiñ bükil aumağında qoğamdıq qatınastardıñ barlıq salasında qoldanılatın memlekettik basqaru, zañ şığaru, sot isin jürgizu jäne is qağazdarın jürgizu tili» ekendigi bayandalğan. Sonday-aq Ükimettiñ Qazaqstan Respublikasında memlekettik tildi barınşa damıtuğa, onıñ halıqaralıq bedelin nığaytuğa mindetti ekendigi aytılğan.

Eger ükimet otırısında memlekettik til paydalanılmaytın bolsa bwl da Til turalı Zañnıñ ükimet tarapınan bwzılğandığı. Ärbir ministr memlekettik tildi jetik biluge tiisti. Ükimet otırısınıñ basında jäne soñında eki-üş söylem qazaqşa aytıp, otırıs tügel orıs tilinde ötetin bolsa bwl memlekettik tildi qorlau bolıp tabıladı. Ükimet memlekettik wyım emes, ol – memlekettik organ.

Sondıqtan biz Baqıtjan Sağıntaev Ükimetinen QR Konstituciyasına, Til turalı zañğa qwrmetpen qaraudı, Ükimet otırıstarın qazaqşa ötkizudi, ükimetten Parlamentke joldanatın zañ jobaları tüpnwsqasınıñ qazaqşa äzirlenuin, sonday-aq ükimettik qwjattardıñ da tüpnwsqalarınıñ qazaqşa jasaluın talap etemiz! Memlekettik tilge qatıstı közboyauşılıqtardı solay ğana toqtatuğa boladı!

Marat Tokaşbaevtıñ facebook paraqşasınan alındı

Qazirgi zañnama ayasında memlekettik tildi qalay damıtuğa boladı?

kerey.kz

Zhalgas Yertay Qazaqstan biligi memlekettik tildi damıtu üşin qatañ şeşimderge barğısı kelmeydi deyik. Biraq qazirgi zañnama ayasında memlekettik tildi qalay damıtuğa boladı? Sonı oylanıp köreyik. Qazaq tilin damıtu jayın aytqan kezde Qazaqstan biligi qoğamdı ekige böledi. Biri – tildi damıtudıñ radikal şeşimderin wstanadı, ekinşi jağı – qazirgi status-kvonı saqtağısı keledi, yağni eşteñe özgertpey-aq qoyayıq deydi. Biraq eki joldı da tañdamay, ortasımen jürudi wsınıp körsek qaytedi!? Batıl qadamdarğa barayıq, biraq ol radikal jol bolmasın. Qazaq tilin küşpen emes, ortanı damıtu arqılı küşeytsek boladı. YAğni adamdar tildi üyrenip äure bolmay-aq, halıq jay ğana qazaq tili ayasında ömir sürudi üyrensin. Negizgi oy osı. Biz osı uaqıtqa deyin adamdar ortanı
Eldes Orda, tarihşı: «Türkistan» atauın qoldanu – aymaqtağı jwmsaq küş poziciyasın nığaytu täsili

kerey.kz

Foto aşıq derekközderden alında Ötken aptada Türkiyanıñ wlttıq bilim ministrligi mektep bağdarlamasına «Türkistan» degen termindi engizgen edi. Şetel basılımdarınıñ jazuınşa, bwl atau endi «Ortalıq Aziya» wğımınıñ ornına qoldanılmaq. Bilim ministri YUsuf Tekin jaña atau türki äleminiñ birligin qamtamasız etuge bağıttalğanın aytadı. Onıñ sözinşe, ükimet oqu bağdarlamasınan imperiyalıq mağınası bar geografiyalıq ataulardı alıp tastamaqşı. Eñ qızığı, «Türkistan» aumağına Qazaqstannan bölek, Qırğızstan, Özbekstan, Türkimenstan men Täjikstan jatadı eken. Sonday-aq keybir basılımdar bwl terminniñ Qıtaydıñ batısında ornalasqan Şıñjan ölkesine qatısı barın da atap ötti. Keybir ğalımdar «Ortalıq Aziya» termini kolonializmnen qalğanın jii atap jür. HH ğasırdağı älemdik akademiyalıq ğılımdı sol kezdegi iri imperiyalar qalıptastırğandıqtan, büginde mwnday terminder men ataular halıq sanasına äbden siñip
ABAQ ANA JÄNE TASBIKE ANA

kerey.kz

Mämi bi Jwrtbaywlınıñ şejiresinde aytıluınşa Kerey wlısınıñ arğı tegi – Şep, Sep, Baylau, Qoylau, Eldey, Köldey, Izen, Jusan sekildi taypalardan taraladı eken. Atalğan taypalardıñ birazı eski tarih betterinen kezdesse, endi bir bölimi qazirge deyin Kerey ruındağı atalardıñ esimi retinde atalıp keledi. Mwnıñ bir sebebin arğı tarihtağı atalardıñ atı öşpesin dep keyingi wrpaqtarınıñ atalar atın qayta jañğırtıp qoyğan dästürinen qarau kerek. Abaq atauına kelsek, arıda Kerey hanzadaları men hanışalarınıñ arasında Abaq, Abaqberdi, Abahan, Abaqtay, Abaqay, Abaq bike sındı esimder bolğan. Sol ata-apalarınıñ jolın jalğağan, tozıp ketken Kerey eliniñ basın qosıp, oğan äz ana bolğan Abaq esimdi qasietti ana ömirde bolğan adam. Qazaq tarihında ru atına aynalğan äz analar az bolmağan. Körnekti jazuşı,
Zelenskiydiñ “jalğız seneri äri oñ qolı”. Andrey Ermak kim?

kerey.kz

Rey FERLONG Andrey Ermak (sol jaqta) pen Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy (oñ jaqta). 2019 jıl. Andrey Ermak wşaqtan tüse sala öziniñ bastığın qwşaqtadı. 2019 jılı qırküyekte prezident Zelenskiymen jılı jüzdesu jañadan bastalıp kele jatqan sayasi seriktestiktiñ bası edi. Bwl – Ermaktıñ Resey türmesinde otırğan 35 ukrainalıqtı Mäskeuden alıp kelgen säti. Al 2020 jılı Ermak Zelenskiy äkimşiliginiñ basşısı boldı. Biraq Ukrainadağı jemqorlıq şuınan keyin onıñ qızmetine jwrttıñ nazarı audı. Sebebi Ermak Ukraina energetikalıq infraqwrılımına bölingen qarjı jımqırılğan korrupciya shemasında negizgi rölde bolğan degen aqparat tarağan. Biraq tergeuşiler bwl jayttıñ jay-japsarın tolıq aşqan joq. Ermaktıñ özi Azattıqtıñ Ukraina qızmetiniñ resmi saualdarına jauap bergen joq. Sonımen Zelenskiydiñ keñsesin basqarıp otırğan Ermak kim? TELEVIDENIEDEN
TARIH ĞILIMI QAZİR EZOTERIKALIQ TOPTARDIÑ MENŞİGİNDE

kerey.kz

Şığıstanuşı-tarihşı Ömir Twyaqbaydıñ bwrında da «Qazaqqa qanday tarih kerek? Täuelsizdik kezeñinde jasalğan tarihi mistifikaciyalar hronikası» dep atalatın maqalasın (22.05. 2025. Zhasalash.kz) oqıp em. Riza bolğam. Jaqında Ö. Twyaqbaydıñ «Qazaqstanda tarihi bwrmalaular men mifterge tosqauıl qoyudıñ joldarı» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) attı tağı bir maqalasımen jäne tanıstıq. Öte özekti mäseleni köteripti. Tarihta orın alıp jürgen jağımsız jayttar turasında oy tolğaptı. Jurnalisterdi, blogerlerdi ayıptaptı. Tarihtan arnayı käsibi dayındığı joq, bärin büldirip boldı dep. Keleñsizdikti toqtatudıñ naqtı joldarın wsınıptı. Bwğan da köñilimiz bek toldı. Äytse de tarihtı bwrmalauğa, öz ötirikterin nasihattauğa tek jurnalister men blogerler ğana emes, «arnayı käsibi dayındığı bar» «tarihşılardıñ» da «zor üles» qosıp jatqanın bayandap, aytılğan pikirdi odan äri örbitip, jalğastırayıq.