|  |  | 

Көз қарас Саясат

ТҮРІК АЗАМАТТАРЫН ҰСТАП БЕРУ –  ИНВЕСТИЦИЯҒА ҚАУІП

Марат Токашбаевturkya askeri

Түркия елінің сайттарын шолып отырғанда Түркия Әділет министрлігі Халықаралық құқық және сыртқы байланыстар департаменті жариялаған мәліметтер қатты таңдандырды. Өткен жылы 16-маусымда жүзеге аспай қалған әскери төңкеріс әрекетіне қатысы бар деп айыпталған азаматтар қатары еселеп өсе түскен. Енді елдің Әділет министрлігі Түркияны қойып, сырт елдерде қызмет ететін түрік азаматтарын қудалауды бастапты. Оларды мәжбүрлеп елге қайтару, сөйтіп қолға түсіру амалдары қарастырылып жатыпты. Министрлік Мозамбик, Румыния, АҚШ, Бельгия, Босния Герцеговина, Бразилия, Болгария, Марокко, Оңтүстік Африка, Голландия, Қырғызстан, Солтүстік Кипр Түрік республикасы, Польша және Қазақстан сияқты 16 елде тұрып жатқан түрік азаматтарын сол елдерден Түркияға қайтаруды талап еткен құжаттар жіберген. Қазақстаннан қазірше екі адамды қайтару сұралыпты.

Еуропа кеңесінің Адам құқықтары жөніндегі комиссары Нилс Мулцер (Nils Mulzer) Түркияда өткен жылы Төтенше жағдай жарияланған кезден бері 82 113 адам ұсталғанын, 41 254 адам тұтқынға алынғанын, 115 457 адам жұмыстан шығарылғанын, оның ішінде 3843-і ғалым екендігін, 195 сот пен прокурор қызметінен қуылғандығын, 200-ге тарта бұқаралық ақпарат құралы жабылғанын, 145 журналист түрмеде екендігін хабарлаған болатын. Сондай-ақ елде 1125 ассоциация, 104 қор, 19 одақ, 15 университет, 934 арнайы мектеп пен 35 арнаулы медициналық мекеме бірден жабылған.

Еуропа кеңесінің Адам құқықтары жөніндегі комиссары Нилс Мулцер Түркияда төтенше жағдай жарияланғаннан бері белгілі кісілер үшін әділ соттау құқына әсер ететіндей адвокат-клиент қатынасының құпиялылығын қосқанда адвокат жалдау құқы мен зиярат құқықтарын шектеушіліктер, кез келген мекеме қызметкерін (жұмысшыларды да қосқанда) ешқандай талап, дәлелсіз жұмыстан қуушылық, тергеудегілердің немесе қамалғандардың паспорттарын сот шешімінсіз автоматты түрде жарамсыз етіп тастау етек алғанын да көлденең тартады.

Жаппай қуғындау етек алған тұста бұрын сотталған қылмыскерлерді арнайы амнистия арқылы босатып жіберіп, олардың орнына түрмелерге көбіне зиялы қауым өкілдерін тоғыту етек алғаны өкінішті. Осыған байланысты шетелдердегі азаматтарын Түркияға ұстап беру олардың ары қарайғы өмірі үшін өте қауіпті. Қарапайым тілмен айтқанда олардың жанын сақтауға ешкім кепіл бола алмайды.

Адам құқықтарын бақылау ұйымы (HRW) 2016 жылғы баяндамасында Түркияны қатты сынады. «Freedom House» мемлекеттік емес ұйымының Әлемдегі Бостандықтың 2016 жылғы жағдайы туралы «Халықшылдар мен автократтар: Әлемдік Демократияға төнген қауіп» атты баяндамасында Түркияда соңғы 10 жылда еркіндіктің мүлде кенжелеп қалғандығы сыналды.

Бүгінгі күнге дейін түрлі себептермен түрмеде қаза тапқандардың саны 30-дан асып кеткен. Шетелдік сарапшылар мұны зорлық-зoмбылықтың салдарынан болуы әбден мүмкін дейді. Жаңа босанған әйелдердің өзін 2-3 сағаттан кейін «әскери төңкеріске» қатысы бар деген желеумен перзенханадан тергеу изоляторына қамаған оқиғалар да орын алған.

Сондықтан да болар АҚШ, Грекия, Бельгия, Голландия сияқты бірқатар елдер Түркияның талабын орындаудан бас тартып отыр. Өтініш жасаған түрік азаматтарына саяси баспана беру жағы да қарастырылуда.

Осындай жағдайда Қазақстан тарапы да Түркияның талабымен түрік іс адамдарын, кәсіпкерлерді еліне қайтарудан сақ болғаны жөн. Өйткені, ұстап берілген сол азаматтардың Түркияда әділ сот таразысына тартылуына еш кепілдік жоқ. Екіншіден, биылғы ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі тұсында мұндай қадам Қазақстан беделіне нұқсан келтірері анық. Әрі халықаралық құқық қорғау ұйымдарының Қазақстанға сенімсіздігі арта түседі. Ең сорақысы өздерін ешкім қорғамайтынына көзі жеткен шетелдік кәсіпкерлер біздің елімізге инвестиция салудан қашатын болады.

Бұл біздің еліміз үшін мүлде пайдасыз. Қазақ қырғидан қашқан торғайды да үйіне паналатқан ғой. Сондықтан Қазақстан үшін байыпты ұстаным қажет деп ойлаймын.

Марат Токашбаевтың facebook парақшасынан алынды

Related Articles

  • Самат Әбіш қалай “сүттен ақ, судан таза” болып шықты?

    Азаттық радиосы Саясаттанушы Досым Сәтпаев ҰҚК төрағасының бұрынғы бірінші орынбасары, экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың немере інісі Самат Әбішке шыққан үкім “Қазақстандағы режим болашақты ойламайтынын көрсетті” дейді қазақстандық саясаттанушы Досым Сәтпаев. Сарапшының пайымдауынша, билеуші “элита” жеке істерімен және тасадағыкелісімдермен әуре болып жатқанда елде тағы бір жаңа әлеуметтік жарылысқа әкелуі мүмкін факторлар күшейіп келеді. СаясаттанушыРесей өзінің экономикалық мүдделері мен геосаяси жоспарларын кеңінен жүзеге асыру үшін Қазақстанның ішкі саясатына тікелей әсер етуге тырысып жатуы мүмкін деп те топшылайды. ПУТИН “ҚАУІПСІЗДІК КЕПІЛІ” МЕ? Азаттық: Сонымен ұзақ демалыс алдында осындай үлкен жаңалық жарияланды. Мейрам алдында, 19 наурызда қазақстандықтар мәжіліс депутатының постынан Самат Әбішке шыққан үкім жайлы білді. Мұның бәрінің байланысы бар ма әлде кездейсоқтық па? Досым Сәтпаев: Әңгімені бұл істің құпия

  • Христиан миссионерлерінің құмдағы іздері

    Орыны: Қашқар қ-сы; Жылы: 1933 ж; Аты-жөні: Қабыл Ахонд; Діні: христиан; Түсініктеме: Бұл жігіттің кейінгі есімі Қабыл Ахонд, христиан дінін қабылдаған алғашқы ұйғыр. Кейін діни сеніміне байланысты өлтірілген. Сурет еуропадағы миссионерлік музей архивінде сақтаулы. Аталған музейде жүздеген христиан ұйғыр өкілдерінің суреті сақталған. 1930 жылдары христиан ұйғырларына тұрғылықты мұсылмандар мен әкімшілік билік тарапынан қысым көрсетіле бастаған соң бір бөлімі миссионерлерге ілесіп еуропа елдеріне “һижраға” кетті. Алқисса Христиан әлемінің Қашқарияға баса мән беруі әсіресе Яқұп Бек мемлекеті кезеңінде жаңа мүмкіндіктерді қолға келтірді. 1860-70 жж. Қашқарияның Цин империясына байланысты көңіл күйін жақсы пайдаланған Христиан әлемі Үндістан мен Тибет арқылы Қашқарияға мәдени ықпалын жүргізе бастады. Олардың мақсаты бұл аймақты Ресей империясынан бұрын өз ықпалына

  • Демографиялық сараптама

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

  • …ойы бөлек болғанымен ол да осы елдің тумасы, біздің отандасымыз.

    Әлеуметтік желіде осы отандасымызды қызу талқылап жатыр екен. Көбі сын айтып жатыр. Видео жазбаның толық нұсқасы жоқ, пікір-талас тудырған бөлігі ғана тарап жатыр екен. Соған байланысты өз ойымды айта кетпекшімін: Бірінші, отандасымыздың видеосы, фотосы әлеуметтік желіде желдей есіп тарап жатыр. Ол азаматтың (азаматшаның) жеке құпиясы саналатын фотосы, видео жазбасы кімнің рұқсатымен тарап жатыр екен? Өз басым осы постты жазу үшін ол азаматтың (азаматшаның) видеодағы бейнесін қара бояумен өшіріп тастауды жөн көрдім. Және рұқсатынсыз фото бейнесін жеке парақшама салғаным үшін одан кешірім сұраймын. Діни ұстанымы, ойы бөлек болғанымен ол да осы елдің тумасы, біздің отандасымыз. Екінші, отандасымыздың діни ұстанымына байланысты айтқан сөздері қоғамда қатты пікір тудырған екен. Тіпті оны “ұлт дұшпаны”

  • “Геосаясат илеуіне түсіп қалуымыз мүмкін”. Қазақстанда АЭС салуға қатысты сарапшы пікірі

    Елена ВЕБЕР Атом электр стансасын салу және пайдалану экологиялық қатер және төтенше жағдайда адам денсаулығына қауіпті ғана емес, оған қоса соғыс барысында Украинаның Запорожье АЭС-індегі болған оқиға сияқты бопсалау құралы дейді әлеуметтік-экологиялық қордың басшысы Қайша Атаханова. Ол мұның артында көптеген проблема тұрғанын, қазақстандықтарға АЭС салу жөніндегі референдум қарсаңында біржақты ақпарат беріліп, онда тек пайдалы жағы сөз болып жатқанын айтады. Сарапшы АЭС-тің қаупі мен салдары қандай болатыны жайында ақпарат өте аз деп есептейді. Голдман атындағы халықаралық экологиялық сыйлықтың лауреаты, биолог Қайша Атаханова – радиацияның адамдарға және қоршаған ортаға әсерін ширек ғасырдан астам зерттеп жүр. Ол бұрынғы Семей полигонында және оған іргелес жатқан аудандарда зерттеу жүргізген. Қарағанды университетінің генетика кафедрасында оқытушы болған.

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: