БАЛУАН ШОЛАҚТЫҢ ФОТОСУРЕТІ және палуанның өмірінің белгісіз тұстары туралы

| Jul 9, 2017

Жұмат ӘНЕСҰЛЫ

БАЛУАН ШОЛАҚТЫҢ ФОТОСУРЕТІ және

палуанның өмірінің белгісіз тұстары туралы

Төмендегі Балуан Шолақтың қолдан салынған суреті емес, ФОТОСУРЕТІ. Сәбит Мұқановтан кейін жазушылар Ж.Бектұров, Б.Қойшыбаев және басқалар Шолақ атамыздың фотосуреті болмағанын жазып жүрді. Ал, мен сонау 90-жылдары тауып алған мына сурет -ЕСКІ ФОТСУРЕТ көшірмесі. Мұның фотосурет екендігі Б.Шолақтың артындағы шымылдықтан көрініп тұр. Ал, штрихтап салынған, немесе, акварельмен салынған сурет болса, ол анық байқалар еді. Сонымен бұл- Балуан Шолақтың фотосуреті. Бұл фотоға Балуан Шолақ шамамен 1917-жылы Жетісуда (Алматыда,Верныйда болған кезінде түскен деп шамалауға болады.автор) Астында Б.Шолақтың туған, және қайтқан жылы шамамен 50-60- жылдары жазылған тәрізді. Шамамен 2010-жылдан кейін осы фотопортреттен қарап салған Балуан Шолақтың суретшілер жазған портреттері пайда бола бастады, бірі штрихтап, бірі майлы бояумен жазса да ДӘЛ ФОТОСУРЕТТЕГі бейнесін айнытпай қайталаған. Қалай десек те, төменде тұрған
атақты БАЛУАН ШОЛАҚТЫҢ ФОТОСУРЕТІ

Атақты палуан, kомпозитор, ақын Балуан Шолақтың өмірінің соңғы кезеңдері әлі толық зерттелмегенін осыдан бес жыл бұрын жазған едім.
Аңыз болған “Сексен өгіз” оқиғасының қай жылы болғаны туралы нақты дерек жоқ. Бұл оқиғадан кейін Балуан Шолақ губерн сотының үкімімен бір жыл түрмеде отырған. Бұл оқиға шамамен 1914-1915-жылдары болған. Сол кезде Б.Шолақтың
“…Бойыма күш біткенге еттім шүкір,
Қиналсам, абақтыда бетке түкір.
Темірін екі итеріп тартқанымда,
Кірпіші жерге түсті күтір күтір…”деп айтқаны бар.
Сол оқиғадан кейін Балуан Шолақ ата бабаларының туған жері Қаратауға барып паналайды. Жетісуда болады. Жетісу жері палуанды құшақ жайып қарсы алған. Үлкен астарда болған. Өнерін көрсеткен. Ол кездеКенен Әзірбаев 18-19-жастағы жігіт болса керек. Кейін К.Әзірбаев Б.Шолақтың оннан астам әнін ел арасында орындап жүріпті.
Зерттеушілер, жазушылар Балуан Шолақтың қай жылы туған жeріне қайтқанын әлі күнге анық білмейді. Тіпті, “Б.Шолақ 1916-жылы қайтыс болған” деп дәлелсіз пікір айқандар да болды.
Логикаға сүйенсек, Балуан Шолақ Көкшетауға 1918- жылы қайтып келген. Оның басты себебі, патша өкіметі құлап, баяғы “сексен өгіз ісі” бойынша Уақытша үкімет “қуғындамайды” деген сенімде болған. Расында, бұрынғы “іс” бойынша Б.Шолақты қуғындайтын Көкшеде тұрақты үкімет те жоқ тын ол кезде.
Бірақ, КЕК САҚТАҒАН КАЗАКТАР бар екен. Солар Балуан Шолақтың оңаша сәтін аңдып жүреді. Балуан Шолақ тоғай ішінде ағайындардың арасынан үйіне келе жатқан бетінде қарсы алдынан атады. Винтовка оғы палуанның ішінен тиген екен. Мықты қайрат пен күштің арқасында Балуан Шолақ жаралы болғанын білдірмей, аттан нық түсіп, үйге кіріп, жарасын шешeсіне жудырып, таңдырады. “менің оқтан жаралы болғанымды ешкімге айтпаңдар” депті. Өсиетінде ” “Қай жерге жерленгенімді де ешкім білмесін” деген екен. Шамасы, казактар бейітімді қорламасын” деген болуы керек. Сонымен, Балуан Шолақ 1916-жылы емес.1919- жылы наурыз айында қайтыс болған.
Сол кездегі тарихи оқиғаларды талдай келе:,
1.Балуан ШОЛАҚ араласқан “сексен өгіз оқиғасы” 1914-1915- жылдaры болған,
2.Қаратау мен Жетісу өңірінде болған кездері 1916-1917-жылдар.
3.Балуан Шолақтың Көкшеге оралған кезі 1918-жыл,
4.Қайтыс болған жылы 1919-жыл” деген қорытындыға келуге болады.

Төмендегі суретте Балуан Шолақтың Жетісуда жүргенде, Верный қаласында (қазіргі Алматы) түскен фотосуреті берілген.
Жұмат ӘНЕСҰЛЫ, жазушы, тарихшы kerey.kz

Tags БАЛУАН ШОЛАҚТЫҢ ФОТОСУРЕТІ

Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

kerey.kz

Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz
Зеленскийдің “жалғыз сенері әрі оң қолы”. Андрей Ермак кім?

kerey.kz

Рэй ФЕРЛОНГ Андрей Ермак (сол жақта) пен Украина президенті Владимир Зеленский (оң жақта). 2019 жыл. Андрей Ермак ұшақтан түсе сала өзінің бастығын құшақтады. 2019 жылы қыркүйекте президент Зеленскиймен жылы жүздесу жаңадан басталып келе жатқан саяси серіктестіктің басы еді. Бұл – Ермактың Ресей түрмесінде отырған 35 украиналықты Мәскеуден алып келген сәті. Ал 2020 жылы Ермак Зеленский әкімшілігінің басшысы болды. Бірақ Украинадағы жемқорлық шуынан кейін оның қызметіне жұрттың назары ауды. Себебі Ермак Украина энергетикалық инфрақұрылымына бөлінген қаржы жымқырылған коррупция схемасында негізгі рөлде болған деген ақпарат тараған. Бірақ тергеушілер бұл жайттың жай-жапсарын толық ашқан жоқ. Ермактың өзі Азаттықтың Украина қызметінің ресми сауалдарына жауап берген жоқ. Сонымен Зеленскийдің кеңсесін басқарып отырған Ермак кім? ТЕЛЕВИДЕНИЕДЕН
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.
«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания
ЖАЛБЫРҰЛЫ ҚОЙБАС ЖАЙЫНДАҒЫ КҮМӘНДІ КӨҢІРСІК ӘҢГІМЕЛЕР

kerey.kz

1. АМАНДЫҚ КӨМЕКОВТІҢ АЙТЫП ЖҮРГЕНІ – АЙҒАҚСЫЗ БОС СӨЗДЕР Қазақстанның батыс аймағында ғұмыр кешкен өнерпаздың бірі – Жалбырұлы Қожантай жайлы соңғы кезде қисыны келіспейтін неше түрлі әңгімелер өріп жүр. Мұның басында тұрғандардың бірі – Амандық Көмеков. Бұрында да оның, басқа да кісілердің елді адастыратын негізсіз сөздеріне байланысты нақты дәлелдер келтіріп, «Құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнайды» деген атаумен түзген сын мақаламызды республикалық «Түркістан» газеті (28.09. 2023 жыл) арқылы жұрт назарға ұсынғанбыз-ды. Әлеуметтік желіде Азамат Битан есімді блогердің жуырда жариялаған видео-түсірілімінде А. Көмеков өзінің сол баяғы «әләуләйіне» қайта басыпты. Сөзін ықшамдап берейік, былай дейді ол: «1934 әлде 1936 жылы (?) Мәскеуде өткізілетін