Жүгіртпелер
 |  | 

Жаңалықтар

Қытайға мұсылманшылықты жайуда Түркі мұсылмандарына қарағанда қытай мұсылмандарының тариxи ықпалы мен рөлі әлде қайда басым саналады.

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Jul 28, 2017

 

Eldeç Orda

Eldeç Orda суреті.Eldeç Orda суреті.Қытайда мұсылмандар саны біршама басым тұратын өңірлерден екі автономиялы регион (Шыңжаң Ұйғыр автономиялы регионы, Ниьң Шия Хуи автономиялы регионы), онға жуық провинцсия (әкімшілік өлке) бар. 2000-шы жылдардың басындағы ресми санаққа сүйенсек 70 мүлиеннің (миллион) ар жақ бер жағында мұсылмандар бар. 
Қытайға сіләм діні (ислам) екі түрлі жолмен кірген. Бірі құрлық жолы арқылы батыстан, екіншісі, теңіз жолы арқылы түстік шығыстан енген. 
1949-1950 жж дейін қытайлар мұсылман xалықтарын ХУИ (回) деп атап келген. Мысалы: 藏回 (Заң Хуи/ Тибет мұсылмандар), 蒙回 (Мың Хуи/ Мұңғол мұсылмандар), 缠回 (Шығыс Түркістандық Ұйғыр мұсылмандар), 回民 (Мұсылман).
Көменестер билікке келген соң Мұсылман мағынасын беретін ХУИ (回) иероглифын өзгертіп яғни мағыналық аумағын тарайтып Хуи (дұңғандар) деген ұлтты белгілейтін әріпке айналдырды. Сонымен Жан Кей Шек (蒋介石) өмір бойы “сіздер жеке дара ұлт емессіздер, мұсылман дінін қабылдаған қытайсыздар” деп келген қауымды жеке ұлт ретінде “бөліп” алып шықты. Дұңғандар (Хуи/回族) деген xалық солайдан солай қытайдағы заңды жеке дара ұлт статусына ие болды.
Хуи (回) деген иероглиф қанша жерден дұңғандар деген ұлт атауына телінсе де әуелгі МҰСЫЛМАН дейтін мағынасын түбегейлі жоғалтқан емес. Қытайда “мұсылманша” немесе “алал” мағынасына бүгінге дейін қолданылады. Мысалы:
回民餐厅- Алал рестуран (мұсылманша рестуран) тб
Қытай мұсылмандары десе бізге Шығыс Түркістандағы сәлдеді Ұйғырлар мен тақиялы қазақтар еске түсуі әбден мүмкін. Олар қытай мұсылмандарының ішіндегі терістік батыстағы мұсылман жұртының бір бөлігі ғана. Eldeç Orda суреті.
Цин империясы кезінде Иун НАН, Цин ХАЙ, Гансу сияқты мұсылмандар шоғырлы қоныс тепкен провинцсияларда “геноцит” саясаты жүрілгендіктен ондағы мұсылмандар неше миллиондап қырылып кеткен. Осы қырғыншылықтан бас сауғалаған Дұңғандар шығыс түркістан мен орталық азияға дейін топ-тобымен босып кеткен. Бүгінгі күндері шығыс түркістандағы дұңғандардың ұзын саны өсіп бір миллионнан асып отыр. Шығыс түркістандық xалықтардың Цин үкіметімен, қытай билігімен күресіне қарағанда шығыс түркістанның сыртындағы Қытай мұсылмандарының күресі, езгісі әлде қайда тереңнен басталады. Бұл туралы тариxи деректер қытайда ерекше зерттелді. Дұңғандардың зиялылары біршама ашық жаза алды.
Қазір, қытайдың қай елді-мекеніне барсаңыз да мешіт пен алал асқана таба аласыз. Қытайға мұсылманшылықты жайуда Түркі мұсылмандарына (ұйғ, қаз, қыр, та, өз) қарағанда қытай мұсылмандарының (дұңған, тб) тариxи ықпалы мен рөлі әлде қайда терең әрі басым саналады.

Eldeç Orda

 

Tags

Related Articles

  • Алматыда аяусыз соққыға жығылған жігіттің видеосы: күдікті ұсталды

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    видео кадры Қазнетте аяусыз соққыға жығылған жігіттің видеосы тарады, – деп хабарлайды Tengrinews.kz . Видеода белгісіз адам жігітке бірнеше соққы жасайды. Диалогтан жәбірленушінің қандай да бір қаржылық қарызы бар екені белгілі болады. Кадр сыртындағы дауыс оның басынан ұрмауды сұрайды. Скриншот Алматы полициясы күдіктілерді ұстады. “Зорлық-зомбылықпен өзінше билік ету дерегі бойынша қылмыстық іс қозғалды. Күдікті ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалды. Сонымен қатар, қылмысқа қатысқаны үшін видеоға түсірген екінші адам да ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалды. Тергеу жалғасып жатыр”, – деді Алматы ПД баспасөз қызметі.

  • Самат Әбіш қалай “сүттен ақ, судан таза” болып шықты?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Азаттық радиосы Саясаттанушы Досым Сәтпаев ҰҚК төрағасының бұрынғы бірінші орынбасары, экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың немере інісі Самат Әбішке шыққан үкім “Қазақстандағы режим болашақты ойламайтынын көрсетті” дейді қазақстандық саясаттанушы Досым Сәтпаев. Сарапшының пайымдауынша, билеуші “элита” жеке істерімен және тасадағыкелісімдермен әуре болып жатқанда елде тағы бір жаңа әлеуметтік жарылысқа әкелуі мүмкін факторлар күшейіп келеді. СаясаттанушыРесей өзінің экономикалық мүдделері мен геосаяси жоспарларын кеңінен жүзеге асыру үшін Қазақстанның ішкі саясатына тікелей әсер етуге тырысып жатуы мүмкін деп те топшылайды. ПУТИН “ҚАУІПСІЗДІК КЕПІЛІ” МЕ? Азаттық: Сонымен ұзақ демалыс алдында осындай үлкен жаңалық жарияланды. Мейрам алдында, 19 наурызда қазақстандықтар мәжіліс депутатының постынан Самат Әбішке шыққан үкім жайлы білді. Мұның бәрінің байланысы бар ма әлде кездейсоқтық па? Досым Сәтпаев: Әңгімені бұл істің құпия

  • Алматыда 5 баллдық жер сілкінісі болды

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Алматы көшелерінде тұрған адамдар. 24 қаңтар 2024 жыл. 23 қаңтар сағат 00.09-да Алматыда қатты жер сілкінді. Қазақстан төтенше жағдайлар министрлігінің сейсмикалық байқау және зерттеу ұлттық ғылыми орталығының мәліметінше, жер сілкінісінің эпицентрі Алматының оңтүстік-шығысынан 264 шақырымда, Қазақстан мен Қырғызстан шекарасында болған. Жер дүмпуінің магнитудасы 6,7. МSК-64 шкаласы бойынша Алматыда жер дүмпуі – 5 балл, Шымкентте 2 балл болған. Алматы қаласы төтенше жағдайлар департаментінің басшысы Нұрлан Атығаев адам шығыны мен қираған ғимараттар жайлы ақпарат түспегенін мәлімдеді. ТЖД халықты лифт қолданбауға, тез арада үйлерінен шығып, қауіпсіз аймақ табуға, газ, су және жарықты сөндіруге шақырды. Ведомство халықты сабыр сақтауға үндеді. Ал сағат 00:44-те Алматыда жүр дүмпуі қайталанғаны, екінші жер сілкінісі шамамен 2-3 балл болғаны

  • “Жеңіліс ауыр тиді”. Қазақстан Еуро-2024 додасына тікелей жолдама ала алмады. Бірақ әлі бір мүмкіндігі бар

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Словения-Қазақстан матчы. Любляна, 20 қараша, 2023 жыл Футболдан Қазақстан құрамасы Люблянада Словения құрамасынан 1:2 есебімен жеңіліп, 2024 жылы Германияда өтетін Еуропа чемпионатына тікелей жолдама ала алмады. Бірақ Қазақстан келесі жылы наурызда Еуро-2024 додасына лицензия алуға тағы бір рет талпынып көрмек. Словениядағы ойын қалай өтті? Қазақстан құрамасының бас бапкері жеңіліс жайлы не деді? Люблянадағы матчқа барған Азаттық тілшісінің репортажы. МАТЧ ҚАЛАЙ ӨТТІ? Ойын бастала сала Словения құрамасы шабуылға көшіп, матчтағы басымдықты өз қолына алуға тырысты. Матчтың 26-минутына дейін Словения ойыншылары Қазақстан қақпасына төрт рет қауіпті соққы жасап үлгерді. Ойынның 40-минутында қазақстандық қорғаушы Ян Вороговский Петар Стояновичті қақпа маңында шалып шығып, польшалық төреші Шимон Марчиняк Қазақстан қақпасына пенальти белгіледі. Бұл 11-метрлік пенальтиден

  • Мәжіліс әскери резервті жасақтау туралы заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Қазақстан әскері жаттығу кезінде. 15 қарашада Қазақстан парламентінің төменгі палатасы әскери резервті жасақтау туралы заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады. Құжаттың ресми атауы – “Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне резервтегі қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” заң жобасы. Құжат Қазақстанда “әскери қызметтің жаңа түрі – резервтегі қызметті енгізуді қарастырады” деп жазды ресми БАҚ. “Заң жобасын іске асыру азаматтарға резервте әскери қызмет етуге мүмкіндік береді. Ол үшін келісімшарт ерікті түрде үш жылға жасалады. Даярлық бір жылда екі айдан аспайды. Жауынгерлік жиындар 30 күнде іске асырылады. Резервтегілерге арналған сабақтар ай сайын екі-үш күн болады” деді парламент отырысында қорғаныс министрі Руслан Жақсылықов. Ресми ақпаратқа қарағанда, әскери резерв 2025 жылға қарай жасақталады. Бірінші

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: