Гималай асқан көш куәгері Арыстан қажының өмірі жайлы кітап жарық көрді

kerey.kz TV Зуқа батыр 150 жыл Әдеби әлем

Гималай асқан көш куәгері Арыстан қажының өмірі жайлы кітап жарық көрді

| Mar 18, 2019

Кеше, 17 наурыз Алматыдағы Manar Palace-та Арыстан қажы Шәдетұлының (Зуқа батырдың немересі) 80 жас мерей тойына орай, той иесінің өмірін арқау еткен, жазушы Байахмет Жұмабайұлының «Аңсаған арман» атты кітабының тұсаукесері өтті. Арыстан қажы туралы деректі филым көрсетілді.

Мерей той мен ғұмырнамалық еңбектің тұсаукесеріне алыс-жуық шетелдерден және еліміздің әр жерінен ел ағалары, әдебиет пен өнер өкілдері, өзге де сыйлы қонақтар келіп қатысты. Алыс-жуқтан жеткен ағайын.

Аталған кітаптың тұсауын мерей той иесімен бірге Зиябек Қабдылдинов, Досан Баймолда, Әмірхан Меңдеке және Нәбижан Мұхаммедханұлы қатарлы тарихшы, қаламгерлер кесті.

«Аңсаған арман» кітабы Бұланайды (Гималай) асып, Үндістан мен Пәкістанды басып Алтайдан Анадолыға жетіп, Еуропаны айналып тәуелсіз Қазақ еліне келген Арыстан Шәдетұлының өмірін арқау еткен.

Қазақтың «Қара жорға» биін Қазақстанға қайта жаңғыртып әкелген адам – Арыстан қажы Шәдетұлы екенін бүгінде екінің бірі біледі. 1999 жылы осынау ұлттық биді ел алдына, сахнаға алып шыққанда алаш жұрты ақсақалдың қайсарылғымен өнеріне сүйсінді. Руханиятқа қосқан өлшеусіз еңбегі ел ішіне тарап, атағы тек қазақ даласына ғана емес, қазақ баласы мекен еткен әрбір елге тарап жатты. Бүгінде бұл биді баладан бастап, егде тартқан қартта, жасы да, жасамысы да билейді. “Қара жорғаның” әуенін естіген ел ғана емес, билеген бұқараның көңіліне қуаныш ұялатады, рухына күш береді. Алтайдан бастап Анадолы еліне дейін барған бала Арыстанға бұл биді әкесі 7 жасында Шәдет Зуқақажыұлы үйретіпті.
Ел басына күн туып, ерлер етігмен су кешкен Алтайдағы ағайындардың қиын заманы қазақ тарихындағы өшпесте, өкінішті сәттердің бір бөлігі, тармағы. Күші көп жаумен жан кеткенде айқасып, ақыры қасқырдан қашқан қойдай үдере көшкен елдің басындағы ауыр тағдырды Арыстан бала кезінен көрді. Көзбен көрмек түгілі көзге елестетудің өзі ауыр соғатын сонау өткен заманды шақты бүгінгі тірі куәгері де осы Арыстан қажы Шәдетұлы.

7 жасында Қытайдың Гансу өлкесінен бастап Гималайдың құзды тауларын асудағы азапты күндердіде басынан өткерді. Үндістан, Пәкістанға жаяу барғанда, жат жерде жұртына азық тауып, тағдырдың тәлкегіне түскен халқының көңіліне медеу болғанда, тірлігене қажетті дүниені тауып берген адамдардың бірі де осы Арыстан қажы. Өжет, қай іске болсада белсенді жас Арыстан жат жердің белгілі, ел бастаған адамдарымен де тез тіл табысып, қалайда еңіреген елін қиын сәттерден алып шығып отырды.
Ол жат жұртта жұртының намысын жаныды, бөтен елде бөлінбей, біріге жүруге барын салды. Түркияға тұрақтаған қазақтарға ғана емес, тұрғылықты тұрғындарға да табанды еңбек етумен табысқа жетуге болатынын дәлеледі. Түркия, кейін Германияда 40 жыл ғұмырын өткізгенде де қазақтың қайсар халық екенін дәлелдеді.

Қазақтың тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің еуропа келген сәттерінде бірнеше рет жолығып, елдік жолындағы жұмыстарды талқылады. Көші-қон жолын жандандыруға жол ашты. Өзі ғана емес Еуропа елдеріне тарыдай шашылып кеткен қазақтарды да Елбасымен кездестіріп, еңселерін көтерді.

Арыстан қажы үшін 1995 жылы Атамекен Қазақстанға қоныс аударған жыл бақты күндердің бастау әлған сәттері боп саналады. Еңсесін енді тіккен еліне қолғабыс етуден де қарап қалған жоқ. Халықтың басын біріктіріп, жұртын жинап, жұмыла жүріп мешіт салғызды.

Ежелгі мекен Алтайғада бірнеше рет барып, арманда кеткен ерлердің, аруақтардың басына құран бағыштап қайтты. Тәуелсіз елде түтін түтетіп отырған абыз ақсақал көпке үлгі боларлық істерден қашанда қалыс қалған емес. Елін жаудан арашалауда атой салған батыр бабалар рухына да бірнеше рет ас берді. Жиындар өткізді. Тарихи кітаптардың шығуына жәрдем қылды.
Тағдырдың қилы, ірелең жолдарынан именбеген абыз ақсақал туралы айтар аңызда, аталы сөзде әлі талай томадарға арқау болары сөзсіз. Сексеннің сеңгіріне шықан Арыстан қажы Шәдетұлы бүгінде тек өз ұрпақтарының ғана емес, күллі қазақтың мақтанышы
болып қала бермек.

Тұсаукесерден кейін Бұланай асқан көш туралы талқы кеңес өткізіліп, шараның соңғы Арыстан қажының 80 жас мерей тойының дастарханына ұласты.

Жұмабай Мәдібайұлы

Kerey.kz

Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

kerey.kz

Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz
«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания
ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

kerey.kz

Ел аузында қазақ оқымыстылары айтты деген сөздер аз емес. Белгілі ғалым, этнограф А. Сейдімбек құрастырған тарихи тұлға, асқан оқымысты Шоқан бабамыздың тапқыр сөздерін назарларыңызға ұсынамыз. * * * Омбыға оқуға жүрер алдында бала Шоқан әкесінің ел іші мәселесін шешудегі кейбір өктем, ожар қылықтарына көңілі толмай, «оқуға бармаймын» деп қиғылық салса керек. Тіптен көнбей бара жатқан баласын қатал Шыңғыс жәрдемші жігіттеріне байлатып алмаққа ыңғайланып: «Шықпаса көтеріп әкеліңдер, арбаға таңып аламыз!» − дейді. Сонда дәрмені таусылған Шоқан әкесіне: «Байлатпа! Абылай тұқымынан байланғандар мен айдалғандар жетерлік болған!» − деп тіл қатады. Бала да болса ақиқат сөзді айтып тұрған баласынан тосылған әке дереу Шоқанды босаттырып жібереді. * * * Петербургте Сыртқы Істер министрлігінің бір
Қазақ жерінің қилы тағдыры

kerey.kz

Бүгінгі таңда, 1920 жылы құрылып, 1925 жылы бірігуі аяқталған Қазақ республикасының 1925-1936 жылдардағы жер көлемі мен қазақ халқының саны туралы нақты ғылыми зерттеу жұмысы жоқ. Олай деуге, Ш.Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты 2000 жылдардың бірінші онжылдығында шығарған «Қазақстан тарихы» атты академиялық 5 томдықта берілген деректер мен сол ХХ ғасырдың 20-30 жылдарында жарық көрген ресми еңбектердегі статистикалық мәліметтердің мүлдем сәйкес келмейтіні негіз болады. Біз, аталған институт ғалымдары шығарған академиялық 5 томдықтағы мәліметтердің дұрыстығына үлкен күмән келтіреміз және онда халық санының да, жер көлемінің де кемітіліп берілгені туралы мәлімдейміз. Бүгін осы мақаламызда халық санына қатысты емес, жеріміздің көлемі мен оны жырымдау тарихына қатысты тоқталатын боламыз. 1924 жылдың соңында Орта Азия мен
Кітапқұмар жасқа тегін оқу бақыты бұйырды

kerey.kz

Адамзат кітапқа ғұмыр бойы қарыздар. Кітапсыз келешектің алтын кілтін ешкім қолына мықтап ұстай алмаған. Мардан Рахматулла – кітапқұмар он жеті жасар жігіттің бойында өз қатарластарының бойынан табыла бермейтін ұлы қасиет бар. Ол – кітапқа деген махаббат. Бұл махаббаттың сәт санап артуының да сыры бар. Мардан – Асылы Осман, Дархан Қыдырәлі сынды бүгінгі қазақ руханиятының тірегі саналатын азаматтар туған топырақт туып-өскен. Топырақтың киесін дәл осы кезде еріксіз мойындай түсесің. Қоғамдағы «жастар кітап оқымайды» деген қасаң пікірді жоққа шығаруға тырысқан жастардың да саны басым. Күн санап олардың саны артып, кітаптың құдіретін жер-жерде дәлелдеп бағуда. Кітапқа жаны құмар жан бір күнін кітапсыз елестете алмайды. Ғұмыры кітаппен етене байланған, оқу ғұмырының мәніне айналған жастарды