Бағылан би.

| Oct 30, 2019

Алтын Орда хандығындағы мемлекет қайраткерлерінің бірі. Ол Тобыл
өзені бойын мекендепті. Обаған өзенінің Тобылға құяр жерінде Бағылан то-
ғайы, Бағылан талы, Бағылан қара суы, Бағылан көлі, Бағылан томары, Бағы-
лан қыстауы, Бағылан шоғы, Бағылан өзегі деген жер — су аттары бор.
Бағылан баһадүр қартайып, өз есімімен аталатын тоғайды мекендейтін өз
аулында ауырып қайтыс болыпты. Оның сүйегі Тобыл өзенінің жарқабағына
жерленген. Бағылан бидің Бопай есімді әйелінен Архат, Фархат, Сарымұрат
атты ұлдары дүниеге келеді. Фархат батырдың Гүландам есімді әйелінен Та-
наш, Аббас, Манас туады. Осы күнгі Қостанай облысының Меңдіқара, Ұзын-
көл аудандарын, Солтүстік Қазақстан облысының және Қазақстанның басқа
да жерлерін мекендейтін Ашамайлы Керейлер осы Танаштың ұрпақтары.
Танаш Алтын Орда хандығының көрнекті адамдарының бірі, әділқазы би
атаныпты. Танаш бидің Балға, Балта, Едіге атты балалары батыр, би, әскер
басы болған. Бағылан бидің бейіті орналасқан қонысқа 1734 жылы жазда
Звериноголовскі атты сауда пункті салынды. Ол кейін казак-орыс мекеніне
айналған. Осы күні бұл мекен Ресей Федерациясына қарайтын Қорған
облысының Притобол ауданының орталығы.
1723 жылы жазда жоңғар басқыншылары Бағылан бидің қонысын тартып
алып, 1734 жылы жазда Ресейге қару — жараққа айырбастапты. Елінен, жері-
нен айырылған қазақ қосындары тек он жылдан кейін қайта оралып Дәстем
Сал Қарабасұлы басқарған қол Зверинканы қоршауға алады. Қамал комен-
даты және осы жердегі шіркеудің дінбасы көпестерді ұйымдастырып, қазақ
әскерінің алды-нан дәстүр бойынша нан мен тұз алып шығыпты. «Зверино-
головка бүгіннен бастап бекініс те емес, казак-орыс станицасы да емес, қазақ
пен орыс сауда жасайтын базар, жәрмеңке орталығы орны бол-сын! Соған
келісім — шарт жасайық, дос болайық. Жер-су сіздердікі екенін мойындай-
мыз!» — деп тілек қойыпты. Бұған келіскен қазақ рубасылары әскерін кейін
қайтарыпты. Шарт жасасып, келісімшартқа екі жағы да қол қойыпты. Дәстем
салдың талабы бойынша базар қазақ кенті мен орыс кентінің аралығында
болатын боп көрсетіледі. Звериноголовкада тәртіп орнату Амандос Ермен-
ұлы (Көшебе керей) бастаған мұсылман жасағына міндеттеліпті. Осының
бәрі шартта көрсетілген.
Жақында «Тоғырулхан» бірлестігі, Тобылбек Омаровтың мұрындық бол-
уымен,Бағлан би жатқан қорымға екерткіш орнатуға ниеттенді. Қорған облы-
сының губернаторына жазылған өтініштен әлі жауап жоқ.

Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

kerey.kz

Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz
Зеленскийдің “жалғыз сенері әрі оң қолы”. Андрей Ермак кім?

kerey.kz

Рэй ФЕРЛОНГ Андрей Ермак (сол жақта) пен Украина президенті Владимир Зеленский (оң жақта). 2019 жыл. Андрей Ермак ұшақтан түсе сала өзінің бастығын құшақтады. 2019 жылы қыркүйекте президент Зеленскиймен жылы жүздесу жаңадан басталып келе жатқан саяси серіктестіктің басы еді. Бұл – Ермактың Ресей түрмесінде отырған 35 украиналықты Мәскеуден алып келген сәті. Ал 2020 жылы Ермак Зеленский әкімшілігінің басшысы болды. Бірақ Украинадағы жемқорлық шуынан кейін оның қызметіне жұрттың назары ауды. Себебі Ермак Украина энергетикалық инфрақұрылымына бөлінген қаржы жымқырылған коррупция схемасында негізгі рөлде болған деген ақпарат тараған. Бірақ тергеушілер бұл жайттың жай-жапсарын толық ашқан жоқ. Ермактың өзі Азаттықтың Украина қызметінің ресми сауалдарына жауап берген жоқ. Сонымен Зеленскийдің кеңсесін басқарып отырған Ермак кім? ТЕЛЕВИДЕНИЕДЕН
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.
«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания
ЖАЛБЫРҰЛЫ ҚОЙБАС ЖАЙЫНДАҒЫ КҮМӘНДІ КӨҢІРСІК ӘҢГІМЕЛЕР

kerey.kz

1. АМАНДЫҚ КӨМЕКОВТІҢ АЙТЫП ЖҮРГЕНІ – АЙҒАҚСЫЗ БОС СӨЗДЕР Қазақстанның батыс аймағында ғұмыр кешкен өнерпаздың бірі – Жалбырұлы Қожантай жайлы соңғы кезде қисыны келіспейтін неше түрлі әңгімелер өріп жүр. Мұның басында тұрғандардың бірі – Амандық Көмеков. Бұрында да оның, басқа да кісілердің елді адастыратын негізсіз сөздеріне байланысты нақты дәлелдер келтіріп, «Құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнайды» деген атаумен түзген сын мақаламызды республикалық «Түркістан» газеті (28.09. 2023 жыл) арқылы жұрт назарға ұсынғанбыз-ды. Әлеуметтік желіде Азамат Битан есімді блогердің жуырда жариялаған видео-түсірілімінде А. Көмеков өзінің сол баяғы «әләуләйіне» қайта басыпты. Сөзін ықшамдап берейік, былай дейді ол: «1934 әлде 1936 жылы (?) Мәскеуде өткізілетін