Шыңжаң өлкесіндегі үш форматтағы қазақ әскерлері

| Apr 10, 2020

Үрімжі қаласы, Қаратау (қытайша Нань Шан) жайлауы, кигіз үйді қоршаған қазақ әскерлері, шамасы 1946-1947 жж түсірілген. Сол жылдары Қаратауда маңызды кездесу ұйымдастырылды. Өлкелік үкімет пен Нань Кин қаласынан келген саяси тұлғалар кигіз үйде басқосты. Үй сыртын қорғап тұрған қазақ әскерлерінің жарқын бейнесі (ішінде кішкентай қазақ қыз бала да бар) тарихи естелікке түсіп қалған.

Ол тұста Шыңжаң өлкесінде үш форматтағы қазақ әскерлері бір уақытта өмір сүрді. Олар:

*Шарқи Түркістанның қазақ әскерлері;

Шарқи Түркістанның жалпы әскер саны 30 мыңды құрады.
Әскери киім-кешек, қару-жарақтары мен шен белгілері түгелдей советтік үлгіде болды.

* Чин Түркістанның қазақ әскерлері;

1946-47 жылдан бастап қауырт жасақталды, әскер қатарына Манас, Құтыби, Санжы, Үрімжі, Мичуан, Үшбөкен, Жемсары, Шонжы және Мори мен Баркөл қатарлы 10 ауданның қазақтары тартылды. Чин Түркістанның генерал, майор шенін алған қазақ тұлғалары күні бүгінге дейін айтылмай келді.

Чин Түркістанның әскери киім-кешектері, шен белгілері және қару-жарақтары гоминь үкіметімен бірдей болды. Гоминь үкіметі әскери модельді Ақш-тан алды.
Чин Түркістанның қазақ әскерлерінің құрылу тарихы 1944-жылдан бастау алады. Бастапта аудан, аймақ өз-өзін қорғау мақсатында жасақталды да кейін мемлекеттің білдей қорғаныс жасағына айналды.

* Оспан Батыр бастаған Өр-Алтай қазақ әскерлері;

Әскер құрамын негізінен Көктоғай, Шіңгіл екі ауданның қазақтары құрады. Әскери партизандар 1939-жылдан бастау алады, 1943-1944 жылдар даму кезеңі саналды, 1946-47 жылдары Шарқи Түркістан үкіметінің әскери жүйесінен біржолата ат кекілін кесісті. 1947-жылдан бастап жеке санаттағы әскери күшке айналды.

Әскери киім-кешектері ұлттық нақышта болды (тымақ, ішік, сырма шапан, саптамалы етік, тб). Қару-жарағы советтен алынды кейін гоминь үкіметі арқылы Ақш қаруларымен қаруланды.

Eldes Orda

Жұмабек Тәшеневтің туғанына 110 жыл

kerey.kz

Бүгін Жұмабек Тәшеневтің туғанына 110 жыл толып отыр. Құжаттарды оқысақ, Хрущев Қырымды Украинаға берген соң республикалардың аймақтарын басқаша бөлмек болған екен. Қазақстанда целинный край құрып, елдің оңтүстік бөлігін көрші елдерге беруге үзілді-кесілді қарсы болған. Бұл мәселенің тіпті қарастырылуына қарсы шыққан. Кейін осы ұстанымы үшін қызметі төмендетілді. Министрлер кабинетінің төрағасы қызметінде Б.Момышұлы, Р.Қошқарбаевты Ұлы Отан соғысының батыры атағына бірнеше рет ұсыныпты. С.Нұрмағамбетовке көмектесіпті. 1960ж 212 пәтерлі үйді қазақ өнерінің майталмандарына бергізіпті. 1955ж Қытайдан оралған 100 отбасы далада қалғанда олардың мәселесін шешу үшін үкіметтен арнайы комиссия құруды сұраған екен. Елге қызмет еткен азамат қой. p.s. мұндай принципшілдік – бүгінде сирек кездесетін қасиет. Nurmukhamed Baigarayev
НАУРЫЗ туралы маңызды құжат

kerey.kz

Ашық дереккөздерден 1920 жылғы 20 наурызда Ташкентте Тұрар Рысқұлов қол қойған Наурызды атап өту туралы бұйрыққа көзім түсті. Демек, биыл бұл тарихи құжатқа – 105 жыл! Алайда, арада небәрі алты жыл өткен соң 1926 жылы Наурызға тыйым салынды. Ал, 1920 жылы Түркістан Кеңестік Республикасының Орталық Атқару Комитетінің төрағасы болып қызмет еткен Тұрар Рысқұловтың тағдыры қандай қайғымен аяқталғаны баршамызға мәлім. Оны “халық жауы” деп танып, 1938 жылдың 10 ақпанында ату жазасына кескен… Нашел вот такой документ в открытых источниках: Приказ, изданный в Ташкенте Тураром Рыскуловым от 20 марта 1920 года о праздновании Наурыза. Получается, в этом году этому историческому документу исполнилось 105 лет! В 1926 году Наурыз оказался под запретом. А
1922 жылы Ташкент қаласында жарық көрген кітабындағы суреті.

kerey.kz

Абайдың төте жазумен 1922 жылы Ташкент қаласында жарық көрген кітабындағы суреті.(Ерден Нұрахметтің парақшасынан)
Қазақ-жоңғар дін үшін соғыспаған!

kerey.kz

Қазақ-жоңғар дін үшін соғысқан дегендер мына дерекке сүйенсе керек: 1691 жылы 6 ақпанда Иркутск қаласында Жоңғар ханы Галдан Бошогту (моңғол. Галдан Бошигт; Қалм. Галдан-Бошигт; 1644 – 1697) елшілерінің Қазақ хандығы туралы әңгімесі. «…Шабармандар: «Осыдан он жылдай бұрын олар, Қалмақ Бушухту ханы мен Казак Ордасы, діні әртүрлі болған. Бушухту хан қалмақтармен және басқа да орда мүшелерімен бірге Далай-ламаға сенеді, ал казак ордасы әсіресе Мұхаметке Қырымдық жолмен сенеді, бұсурмандық жолмен сүндеттеледі. Ал Бушухту хан Казак Ордасына онымен, қалмақ Бушухту ханымен және Орданың басқаларымен бір Далай Ламаға бірігіп буддаға сенсін деп жіберді. Сондықтан да олармен жанжал туындады, өйткені олар қалмақ жолымен Далай-ламаға сенгісі келмеді, осының салдарынан үлкен шайқастар болып, Бушухту хан олардың көптеген
Ураңхай таңбалары

kerey.kz

Бұл қолжазба польяк текті орыс зерттеушісі Г.Е. Грумм-Гржимайлоның 1903 жылы Тува мен Батыс Моңғолияға жасаған экспедициясы барысында жазған күнделігінен алынды. Жазбада Ураңхай таңбалары берілген. Олардың қайдан алынғаны және атаулары жазылған. Жошы Ұлысы таңбаларымен ұқсастық байқалады Қажымұрат Төлегенұлы