Байділда Доскенов (1902-1974)

| Feb 16, 2021

150226466_1971985769631667_1740889200321612460_n

1943-46 жж Шығыс Түркістандағы ұлт-азатық төңкеріске қатысқан. Совет одағының көмекке жіберген әскери маманы.

Б.Доскенов Қызылорда обл, Қызылөзек елді-мекенінің тумасы. Екінші жаһан соғысына қатысқан. 1943 жылдан кейінгі өмірі қытайдағы әскери іс-қимылдарда өткен. Кейін 1946 жылы елге оралған.

Құлжада құрылған уақытша үкімет туралы әдебиеттерде (кітап, мақала) Б.Доскеновтың аты кездесіп жатады. Сол деректерді оқып отырғанда әсіресе, Қожай Доқасұлы жазған “Офицердің қойын дәптерінен” кітабы мен Хакім Бекішевтің “Азаттық мұраты” атты кітабында Байділда Доскеновтың аты бірқанша жерде кездесетін еді.

Суреттің алынған сілтемесі:

https://www.moypolk.ru/kazahstan/soldiers?search=%D0%94…

150579142_1971985809631663_3901540414463361184_n

Жалпы, 1943-1946 жылдары совет одағы Алтай, Тарбағатай, Іледегі ұлт-азаттық төңкерісті әскери мамандармен қамтамасыз етті. Неше мыңдаған әскерлер шекарадан жасырын өтіп ол жақтағы партизандармен бірге күреске қатысты. 1946 жылы көмекке келген әскери мамандардың бірбөлімі қайтып кетті. Әскери міндет аса құпия түрде орындалғандықтан олар күншығыс соғыс майданы туралы ашып айтуан шектеліп келді. Бүгінгі жас ұрпақ осы тарихты тыңнан зерттеуі керек деп ойлаймын.

Елдес ОРДА

14.02.2021

Қазақ-жоңғар дін үшін соғыспаған!

kerey.kz

Қазақ-жоңғар дін үшін соғысқан дегендер мына дерекке сүйенсе керек: 1691 жылы 6 ақпанда Иркутск қаласында Жоңғар ханы Галдан Бошогту (моңғол. Галдан Бошигт; Қалм. Галдан-Бошигт; 1644 – 1697) елшілерінің Қазақ хандығы туралы әңгімесі. «…Шабармандар: «Осыдан он жылдай бұрын олар, Қалмақ Бушухту ханы мен Казак Ордасы, діні әртүрлі болған. Бушухту хан қалмақтармен және басқа да орда мүшелерімен бірге Далай-ламаға сенеді, ал казак ордасы әсіресе Мұхаметке Қырымдық жолмен сенеді, бұсурмандық жолмен сүндеттеледі. Ал Бушухту хан Казак Ордасына онымен, қалмақ Бушухту ханымен және Орданың басқаларымен бір Далай Ламаға бірігіп буддаға сенсін деп жіберді. Сондықтан да олармен жанжал туындады, өйткені олар қалмақ жолымен Далай-ламаға сенгісі келмеді, осының салдарынан үлкен шайқастар болып, Бушухту хан олардың көптеген
Ураңхай таңбалары

kerey.kz

Бұл қолжазба польяк текті орыс зерттеушісі Г.Е. Грумм-Гржимайлоның 1903 жылы Тува мен Батыс Моңғолияға жасаған экспедициясы барысында жазған күнделігінен алынды. Жазбада Ураңхай таңбалары берілген. Олардың қайдан алынғаны және атаулары жазылған. Жошы Ұлысы таңбаларымен ұқсастық байқалады Қажымұрат Төлегенұлы
Жин Нода: Қазақ хандары мен Цинь империясының байланысы тым терең

kerey.kz

Өткен жылы қолыма Токио шет тілдер университетінің профессоры Жин Ноданың «Ресей мен Цин империялары арасындағы Қазақ хандықтары: XVIII-XIX ғасырлардағы Орталық Еуразия халықаралық қатынастары» атты зерттеу еңбегі түсті. Өз тарихымызға қатысты болған соң, бір деммен оқып шықтым. Аталған кітапта қазақ ханы Абылай мен өзге сұлтандардың Цин императорына жазған хаттары туралы баяндалады. Жақында Жин Нодамен хабарласып, көкейімізде жүрген сұрақтарды қойдық. – Ғылыми зерттеу кітабыңыз ертедегі Қазақ-Цинь империясы қатынасын өзгеше тануға арналған академиялық еңбек екен. Бұндай зерттеуге бет бұруға не түрткі болды? – Мен Орталық Азияны зерттеу барысында Ресей және Цинь империясы туралы көзқарастарда үлкен алшақтық бар екенін байқадым. Осы алшақтықты жою мақсатында мен қазақтардың тарихын ресейлік және қытайлық дереккөздер негізінде зерттеуге кірістім.
Доғал шайқасы

kerey.kz

1917 жылы Торғай даласында атақты Доғал шайқасы болды. Бұл Амангелді Иманов бастаған ұлт-азаттық қозғалысындағы ең ірі шайқас саналады. Шайқаста Амангелдімен қатар, оның жауынгер серіктері Ыбырай Атамбеков, Кейкі Көкембаев ерекше ерлік көрсетті. Доғал шайқасы немесе Доғал–Үрпек соғысы – 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс кезіндегі А. Иманов бастаған Торғай қазақтары көтерілісшілерінің Ресей Үкіметінің жазалаушы отрядына қарсы соңғы соғысы. Шайқас 1917 жылы 22-23 ақпан күндері Доғал қопасы мен Үрпек қонысы аралығында болған. Бұл кезеңде көтерілісшілердің негізгі күші Торғай қаласынан 150 шақырым қашықтықтағы Батпаққара елді мекенінің маңындағы Жалдама, Торғай өзендерінің бойына орналасқан еді. Ал екінші бөлігі Торғай қаласынан 140 шақырым жердегі Жыланшық өзенінің бойына, үшіншісі қаладан 80 шақырым қашықтықтағы Перовск жолының бойында топтастырылған. Торғайдағы көтерілісті
Алаштың алғашқы математиктері

kerey.kz

Фото: aikyn.kz Математика – адамзат өркениетінің дамуына негіз болған іргелі ғылымдардың бірі. Оның бастауын ежелгі Мысыр, Вавилон, Үндістан, Қытай және Грекия өркениеттерінен байқауға болады. Бұл халықтар математикалық білімнің алғашқы жүйелерін қалыптастырып, арифметика, геометрия, алгебраның негіздерін қалады. Кейінгі орта ғасырларда араб-мұсылман әлемі математика ғылымының дамуына зор ықпал етті. Әл-Хорезми, әл-Фараби, Омар Хайям, Насиреддин Туси сынды ғалымдар алгебра, тригонометрия, сандар теориясы мен астрономия салаларында жаңалықтар ашып, кейінгі еуропалық ғылымға негіз қалады. Бұл үрдіс түркі халықтары қоныстанған аймақтарға да әсер етті. Қазақ даласында математикалық білімнің өзіндік ерекшеліктері болды. Көшпелі өркениет тұрмыс-тіршіліктің қажеттіліктеріне негізделген математикамен тығыз байланыста дамыды. Қазақ халқы астрономиялық есептеулерге сүйене отырып, уақытты анықтау әдістерін қолданды, геометриялық принциптерді жер өлшеуде, құрылыс салуда,