Өз елiнде, өз жерiнде құқай көрумен келе жатқан қазақ тiлiнiң-ақ басынан бұлт арылмай қойды. “Мемлекеттiк” деген мәртебесi – “тiл!” деп күңiренген көптiң көңiлiн жұбатып, алдарқатар айла болып қалды. Әйтпесе билiгi ресми түрде рәсiмделер тұста өзi үстiне қолын қойып ант берген Ата Заңда ол туралы не айтылғанын президент ұмытар ма едi?! Осы орайда еске алар болсақ, тап сол Ата Заңда қазақ тiлi “…мемлекеттiк басқару, заң шығару, сот iсiн жүргiзу және iс қағаздарын жүргiзу тiлi” ретiнде ұлықталған және “Қазақстан халқын топтастырудың аса маңызды факторы” ретiнде Қазақстан Республикасының әрбiр азаматы меңгеруi парыз санал­ған. Ендеше орыс тiлiнде өтiнiш айтқан адамға мемлекеттiк тiлде жауап бергенде тұрған қандай заң бұзушылық бар?! Сол үшiн кiжiнуге, жазалауға негiз бар ма? Мемлекеттiк тiлдiң қадiр-қасиетiнен гөрi, орыстiлдi сайлаушыларының өзiне деген ықыласын жоғары қоятын президенттiң бұл әрекетiн көпшiлiк қалай қабылдады?!

– “Қазақша хатқа жауапты орысша берсеңдер, жазалаймын. Орындарыңнан қуам. Өйткенi мемлекеттiк тiл – қазақ тiлi. Қазақ тiлiн сыйлаңдар” деп, керiсiнше айтуы керек едi. Ол басқаша айтты. Сондықтан бұл сөзi тағы да қазақты басқаға жығып бер­дi. Бiздiң ана тiлiмiздi, ардақты тiлiмiздi соншама құнсыздандырып, жер бауырлатып жiбергенi менiң жаныма батты. Тiл – ең бiрiншi халықтың символы, халықтың төлқұжаты. Сол тiлдi құрметтеу жоғарыдан басталуы керек. Сонда ғана тiлiмiз өркендейдi, босағадан төрге шығады, өзiнiң тұғырына қонады.

– “Орысша айтылған өтiнiш­ке қазақша жауап берiптi” деген президенттiң деңгейiнде айтылатын сөз емес. Ол – техникалық, тұр­мыстық деңгейдегi мәселе. Бiрақ ол кiсi солай дедi екен деп, бiз тоқтап қалмауымыз керек, қазақ тiлiн қоғамның барлық саласына енгiзiп, жұмыстана беруiмiз керек. Сол арқылы ғана ел бiрiгедi. Бiздiң халықтың бiр ерек­шелiгi, орысша бiлмейтiн қазақ жоқ. Сондықтан Қазақстанда орыс тiлi мәселесi жоқ.

Ғылым, бiлiм, әлеуметтiк сала болсын, барлық салада қазақ тiлiн дамыту керек. Егер мемлекетiмiздi мәңгiлiк ел жасаймыз десек, соған жалғыз қазақ емес, бүкiл ел жұмылып, әрекет етуi тиiс. Ал қазақ мемлекет құрушы негiзгi ұлт болғандықтан, елдегi бейбiтшiлiк, тыныштық, олардың да тiлiн, мә­дениетiн дамыту, дәстүрiн сақтау деген мәселелерде басқа халықтарға қамқор бола бiлуi қажет. Қазақ қа­шаннан кең халық. Бұл жағынан бiзде мәселе жоқ. Ал ендi Мемлекеттiк тiл – Тәуелсiз­дiктiң негiзгi ұстанымы.

“Мәңгi ел” деп жатырмыз ғой. Оның өзiнiң бiр ұстанымдары болады: бiр тiл, бiр дiн, бiр мораль деген. Бiз негiзi, соған бағыт алуымыз керек. Мұнда да қай тiл дейтiн емес, мемлекеттiк тiл – бiзде бiреу. Ал одан басқа жүз тiл болуы мүмкiн. Егер бiреу жаңа технологияны, бiреу кәсiпкер­лiктi қытайдан меңгерем десе, меңгере берсiн, өз еркi. Онда ешкiм­нiң шаруасы жоқ. Қытайда бiздiң 1 млн 800 мыңдай халық бар. Соның iшiнде жастар соңғы кезде қазақ тiлiнен айырылып, бәрi қытайша сөйлеп кеттi. Қытайша бiлетiн мамандар керек пе, соларды шақырсын. Бiз үшiн қазiргi жағдайда мемлекет­тiк деңгейде “орыс немесе қытай тiлiн үйренiңдер” деу – отаршылдыққа қайтадан итерудiң бiр жолы. Жалпы, Қазақстанды “Отаным” дей­тiн осы елдiң барлық азаматтарының тiлi қазақ тiлi болуы керек.

– Президенттiң тiл туралы айтқанын естiгенде, менiң жүрегiм ауырды. Өзiм тарихшымын. Оның үстiне мына Ресей де “ойбай, орыстарды сөйтiп жатыр екен” деп интервенция жасауы мүмкiн. Қалай болғанда да, тым асыра сiлтеп жiбердi. Бiр жағынан, орыстардың да көңiлiн тапқысы келген шығар. Жалпы, мұның бiр салдары болуы мүмкiн. Қазақстан қазақтанып келе жатыр. Мысалы, бiздiң заманда қазақтың жартысы ғана қазақша оқи­тын. Қазiр 88-89 пайызы қазақша оқиды. Орысша оқыған қазақтың өзi мендей болса, жағдайдың жаман емес болғаны. Бұл десакрализацияға әкелуi ықтимал. Ұлтаралық қатынастар бiраз ушығуы мүмкiн. Анау айтады: “Мемлекеттiк тiлдi бiлуiң керек” деп. Мынау айтады: “бiлмесең де болады” деп. Осы сөзге байланысты уа­қыт­ша дүрдараздық туды. Бiрақ бұл қазақтың қазақ тiлiнен түңiлуi­не емес, керiсiнше, тiстенiп, жiгер­ленуiне әкеледi. “Ойбай, бiрiншi басшы тiлдi қолдамайды екен” деп қоя салмайды. Халықтың өзiнiң мем­лекетшiл ұстанымдары бар. “Ақыры билiк қолдамаса, бiз өзiмiз қолдаймыз”, “оларға сенiм жоқ, ана кiсiнiң айтып тұрғаны анау”, “сенген қойым сен болсаң…” деген сияқты көңiл күй, намыс қазiрдiң өзiнде оянды…

zhasalash.kz