| 
  • Tarih

    KENESARI HANĞA TAĞZIM

    Jüz elu jıl! Biıl Kenesarı hannıñ şäyit bolğanına bir jüz elu jıl toldı. Kenesarı ğana emes. Naurızbay bahadwr swltan, Erjan swltan, Qwdaymende swltan. Qıpşaq Iman batır, Tama Qwrman batır, Dulat Bwğıbay batır, Dulat Jauğaş batır, Dulat Medeu bi, qılıştıñ jüzi, nayzanıñ süñgisi bolğan tağı qanşama azamat. Qazaq Ordasınıñ eñ soñğı jaraqtı jasağında qalğan üş mıñnan astam alaman. Bäri de şäyit boldı.Kenesarı hannıñ, onıñ eñ soñğı jauınger serikteriniñ qasietti qanı şaşılğan aqırğı sağatta tört ğasır boyı töre tañbalı qızıl tuı jelbiregen wlı memleket Qazaq Ordası şayqalıp barıp qwladı. Alaş balası sonau Üysin, Ğwn, Türik zamanınan tartılğan, Altın Ordağa jalğasqan, Qazaq Ordasına wlasqan, Ortalıq Aziya tösinde jiırma ğasırdan astam, ğalamat wzaq uaqıt

    389
  • Tarih

    NKVD atqan QAZAQTIÑ QAYSAR QIZI

    Stalindik repressiya jıldarında Alaş qayratkerlerimen birge atılğan qazaqtıñ qaysar qızı Şahzada Şonanova atılğan qazaqtıñ üş qızınıñ biri. NKVD jendetterin Şahzadanıñ şıqqan tegi şoşıttı, sondıqtan ayuandıqpen äbden azaptap bolğasın atıp tastadı. Sonımen Şahzada Şonanova kim ? Şahzada Aronqızı Şonanova-Qarataeva 1903 jılı Batıs Qazaqstan oblısı Sırım (Jımpitı) audanında düniege keldi. Äkesi Aron Qarataev, alaş qayratkeri, Resey Dumasına deputat bolıp saylanğan Baqıtjan Qarataevtıñ inisi. Şahzadanıñ özi Şıñğıshannıi tikeley wrpağı edi. Şahzadanıñ tegi bılay: Şıñğıshan-Joşıhan-Toqay Temir-Öz Temir-Öz Temir hoja Badaqwl wğılan-Orıshan-Qwyırşıq han-Baraq han-Jänibek han-Ösik swltan-Qaratay swltan-Bisäli-Däuletjan-Aron-Şahzada. Şahzadanıñ anasınıñ da tegi mıqtı, Bökey ordasınıñ hanı Jäñgirdiñ nemeresi Hwsni-Jamal Nwralıhanova. Qazaqtan şıqqan twñğış joğarı bilimdi mwğalima 1894 jılı Bökey ordasında qazaq qızdarına arnalğan alğaşqı mektep aştı,

    340
  • Tarih

    BAYBATIRWLI IQIM.

          Baybatırwlı Iqım Almatı oblısı ( 1940-jılğa deyin Şwbartau Almatı oblısına qarağan) Şwbartau audanı, Qosağaş auılında 1876 -jılı qoy töldegen uaqıtta auqattı otbasında düniege keledi. Jastayınan öziniñ  pısıqtığı men äkesi Baybatırdıñ qoldauımen Şwbartau öñirine tanımal Naqısqojadan arabşa, keyinnen latınşa oqıp hat tanidı. Köptegen şığıstıñ hissa- jırların oqıp jatqa aytatın. Öziniñ parasatı men bilimdiliginiñ arqası şığar ol Semey oblısı, Şwbartau audanı, Madeniet auıldıq okrugi, Baqanas özeniniñ boyına (Aqüşkel atalğan) 1923-jılı  Toyğarin Beysenbaymen birigip, alğaşqı mektep saldıradı.  Intası bar auıl balaların Taşkentkke aparıp oqu orındarına ornalastıradı. Solardıñ biri – Ibraev  Kärimdi  Taşkentke aparıp SAGU-diñ (Sredneaziatskiy gosudarstvenıy universitet) medicina fakul'tetine tüsiredi. Auıl twrğındarına qamqorlıq körsetip, eñbekke tartıp, otırıqşılıq ömirge beyimdeuge septigin tigizedi. Egistik jerlerdi suğaru üşin

    452
  • Tarih

    Alaşorda Ükimetiniñ törağası

    Osıdan 80 jılday bwrın Mäskeudegi NKVD-nıñ Butırka türmesinde Alaşı üşin azap şekken Älihan atamız twtqın anketasın öz qolımen toltırğanda mamandığın jurnalist, audarmaşı dep körsetken. Revolyu­ciya­dan keyin qazaqtıñ Alaşorda Ükimetiniñ törağasımın dep tayğa tañba basqanday jazıp ketipti. ⠀ Tizesin bükpegen, ayılın ji­mağan, eşkimnen qaymıqpağan. Qazaq­tıñ talay arısı japon şpionı degen jalanı azapqa şıdamay mo­yındağanda, jalğız Älekeñ ğana sınbaptı. Ruhı tastı da şabatın aldaspanday bolğanı ğoy. Lenin anketasında mamandığın «jurnalist» dep, Stalin «marksist» dep jazıptı. Bwl ekeui de negizgi mamandıqtarı basqa bola twra, jurnalist bolğan. Lenin «­Iskra» gazetin şığarıp, özi redaktor bolsa, Stalin bükil maqalaları men söyleytin sözderin öz qolımen jazğan. Osı eki twlğanı da Älihan atamız közine ilmegen. Älekeñdi äueli Butırkağa

    527
  • Bügin diplomatiyalıq marafonımızdıñ jaña kezeñi.

    Bügin diplomatiyalıq marafonımızdıñ jaña kezeñi. Europa memleketteriniñ basşılarına soğıs alañındağı jağday turalı ayttım: Doneck oblısındağı qiın jağday turalı, Reseydiñ ünemi şabuıldarı turalı jäne Reseydiñ öz halqımen sanaspaytını, jergilikti twrğındardı ayamaytını turalı jäne eşqanday qılmıstıq äreket aldında toqtamaydı. Bwğan rwqsat etiledi – jäne kerek! – Ukrainanı seriktesterden ala alatın zamanaui äskeri tehnikanıñ jaña deñgeyine ğana qarsı şığıñız. Bizge kömektesetin barlıq köşbasşılarğa alğıs aytamın, qazir jaña quattı şeşimderdiñ, jaña quattı qoldaudıñ uaqıtı ekenin tüsingenderi üşin. Erkin älemde Reseydiñ agressiyasın toqtatu jäne terroristik memleketti tarihi jeñiliske aparu üşin barlıq närse bar. Jäne bwl tek biz üşin ğana emes mañızdı. Bwl jahandıq demokratiya üşin – bostandıqtı bağalaytındardıñ barlığına öte mañızdı. Resey agressiyasınıñ jeñilui bezal'ternativno

    190
  • Twlğalar

    Mwhtar Mağauin: ORALHANDI DA, QWDAYIÑDI DA WMITQAN EKENSİÑ…

    yağni, D.Isabekovtı täubağa tüsiru räsimi Respublika prezidentiniñ qolınan biik marapat alıp, jeli köterilip twrğan D.Isabekov, mına biz siyaqtı pendesine köñil bölip, «Mwhtar Mağauinniñ bükil poziciyası mağan wnamaydı» degen tüyindi taqırıppen swhbat beripti – Nege.kz, 10.Hİ.2022. Bir zamanda tanığan, bilgen, endi közden tasa, köñilden öşken jazarmannıñ, tärizi, qırıq-elu jıl boyı işte bulıqqan jürekjardı tolğamı. Jarıqqa şıqqan kezde biz tarihi-tanımdıq «Altın Orda» kitabın dendep, qajetti tınısqa Ernest Hemingueydiñ eski jwrtı – jılı teñizge bet tüzegen edik. Endi mine, eki aptadan asqanda qayrılıp soğuğa mümkindik taptıq. Artıqşa qajettilikten emes, äldebir äuesqoy ağayındar düdämalda qalmasın dep. Aldımen, ayqaylı swhbattı oqımağan bügingi jwrtşılıq üşin, eñ bastısı – D.Isabekov bauırımızdıñ mübärak esimin keyingi zamanğa wmıttırmay jetkeru

    389
  • Jahan jañalıqtarı

    2022 JILĞI FIZIKADAĞI NOBEL'Dİ KVANTTIQ MEHANIKTER IELENDİ

    4 qazanda Şved Korol'dik ğılım akademiyası 2022 jılğı fizika salasındağı Nobel' sıylığı laureattarın atadı. Biılğı jülde matasqan bölşektermen jañaşıl eksperimentter ötkizgen ğalımdarğa berildi. Olar alğan nätije jaña tehnologiyalarda qoldanıla bastadı. Qazirgi küni kvanttıq komp'yuterler, kvanttıq jeliler men qauipsiz kvanttıq şifrlanğan baylanıs salaları qarqındı zerttelip, damuda. Nobel' sıylığın, “matasqan fotondarmen ötkizgen eksperimentteri, Bell teñsizdiginiñ orındalmauın zerttegeni jäne kvanttıq informatika salasındağı izaşar eñbekteri üşin”, francuz Alen Aspe (Alain Aspect), amerikalıq Djon Klauzer (John F. Clauser) men austriyalıq Anton Caylinger (Anton Zeilinger) ielendi. Bwl üşeui kvanttıq fizikağa qosqan irgeli ülesi üşin 2010 jılğı Vol'f sıylığımen de marapattalğan edi. Alen Aspe 1947 jılı tuğan, Parij-Sakle universiteti men Politehnikalıq mekteptiñ professorı. Djon F. Klauzer 1942

    914
  • Tarih

    ITELİNİÑ TWRPAN MEN JEMSARIDAĞI TARIHI

    Iteli ne üşin Abaq Kereydiñ «noqta ağasısı» boldı? Äueli, qwlağı tıñ, wranı kün, şırağı mıñ oqırman, siz öz şejireñizdi kişi ruıñızdan bastap taratsañız da, ülken rudan taratsañız da, arğı ülken wlıstan taratsañız da wzasa 15-25 atanıñ arasında boladı. Olay eseptey beretin bolsañız Kerey de, Nayman da, Alban da birneşe ğasır bwrın ğana ömir sürgen twlğa bolıp qaladı da, mıñ jıl bwrın tarihta atı atalatın osı taypalardıñ tarihımen qayşı keledi. Mwnıñ sebebi mınau. Sizdiñ wlısıñızdıñ, ruıñızdıñ tarihı keminde mıñ jıldı qwraydı da, ru şejireñizdiñ eñ basındağı birneşe adam mıñ jıl bwrınğı adamdar. Osı wmıtılmas birneşe türkişe bayırğı babanıñ esimine keyingi ğasırlardağı arabşalanğan esimdegi atalar esimi jalğanadı. Ärqaşan ru atauları eñ eski

    475
  • Köz qaras

    Ukraina äskerindegi qazaq: Eki balamnıñ boyında ukrain qanı bar, olardı qorğau – parızım

    Säniyaş TOYKEN Reseydiñ Ukrainağa basqınşılığı kesirinen qirağan twrğın üylerdiñ qasınan ötip bara jatqan reseyşil küşter äskeri tanki. Popasnaya qalası, Lugansk oblısı, Ukraina, 26 mamır 2022 jıl. Arqalıqtıñ tuması, wltı qazaq Jaswlan Düysembin üş jıl bwrın Ukrainağa köşip barıp, qazir sol eldiñ äskeri sapında Resey basqınşılığına qarsı küresip jür. Ukrainalıq äyelmen şañıraq qwrğan Düysembinniñ eki balası bar. Ol äleumettik jelilerdegi paraqşalarında maydandağı ahual, Qazaqstandağı sayasi jüye turalı oy-pikirin jii bildirip twradı. Jaswlan Düysembin wrıs dalasında uaqıt tauıp, Azattıqqa swhbat berdi. “ÖMİR BOYI JALDAMALI PÄTERDE TWRDIQ” Azattıq: Jaswlan, öziñiz turalı aytıp berseñiz, nemen aynalısasız, mamandığıñız qanday? Ukraina äskeri qatarında Resey basqınşılığına qarsı küresip jürgen qazaq Jaswlan Düysembin. Jaswlan Düysembin: Arqalıq qalasında tuıp-östim. 1999 jılı

    1062
  • Tarih

    AHMETTANUŞI JAZUŞINIÑ JAÑA KİTABINIÑ TWSAUKESERİ

    Mädeniet jañalığı Wlt wstazı, Alaş kösemderiniñ biri Ahmet Baytwrsınwlınıñ tuğanına 150 jıl Tayauda  Almatıdağı  Wlttıq Akademiyalıq kitaphanada  aqın, jazuşı Jwmat Äneswlınıñ «Tarihi hikayattar» attı kitabınıñ  twsaukeseri ötti. Bwl kitap  qazaq älipbii men grammatikasınıñ, ädebiettanu ğılımdarınıñ negizin qalağan, Alaş kösemderiniñ biri Ahmet BAYTWRSINWLINIÑ  1919-1920- jıldarı alğaşqı Qırğız Qazaq avtonomiyalıq respublikasınıñ qwrıluına siñirgen zor qayratkerlik qızmeti  bayan etilgen. Jaña kitaptıñ avtorı Wlt wstazı A.Baytwrsınwlın  ünemi wlıqtauımen oqırmandarğa jaqsı mälim. Jwmat ÄNESWLINIÑ Ahmet Baytwrsınwlınıñ  ömiri men şığarmaşılığın, Alaş qozğalısı men partiyasınıñ tarihı bayan etilgen « Maqtanışı elimniñ», Wltına ğwmırın arnağan twlğa», «Alaş tuın kötergender attı  tarihi kitaptarı Wlttıq kitaphananıñ  katalogına engen. Jaña kitaptıñ twsaukeserine  belgili aqın Ayan Nısanalin, belgili jazuşı , «Balbwlaq» jurnalınıñ

    370
load more

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: