Көз қарас | Kerey.kz/Керей.кз

كوز قاراس

تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ مەنشىگىندە

kerey.kz
| Oct 9, 2025 | 955 views

شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ. كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.
156
كوز قاراس

جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

kerey.kz
| Sep 23, 2025 | 1,836 views

1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن
258
كوز قاراس

جارايسىڭدار، ازەربايجان

kerey.kz
| Jun 1, 2025 | 4,219 views

ولار قر ۇلتتىق قورعانىس ۋنيۆەرسيتەتىندە ورىس تىلىندە وقۋدان باس تارتقان. نەگە سولاي ؟ ويتكەنى ولار قازاق ءتىلىن تاڭداعان! قازىر ۋنيۆەرسيتەتتە قازاق ءتىلى كۋرستارى اشىلىپ جاتىر. ايتقانداي، ازەربايجاندارعا ءتىلىمىزدى قولداعانى ءۇشىن قۇرمەت پەن قۇرمەت. ولار ناعىز باۋىرلاس حالىق ەكەنىن كورسەتتى. بىراق قازىر ءبىزدىڭ قورعانىس مينيسترلىگىنە سۇراقتار تۋىندايدى. بۇعان دەيىن بارلىق شەتەلدىكتەردى ورىسشا ۇيرەتىپ پە ەدى؟ بىرەۋ نە سۇرايدى؟ ايتەۋىر، ءبىلىم – قازاق ءتىلىن ناسيحاتتاۋدىڭ ەڭ جاقسى ءتاسىلى. ال نەگە ورىس تىلىندە وقىتادى؟ ال كىم ءۇشىن؟ ەڭ قىزىعى، وسىنىڭ ءبارىن تەك ازەربايجانداردىڭ ارقاسىندا عانا بىلەتىن بولامىز. ال نەگە بۇرىن قازاقشا وقىتپاعان، ەڭ بولماسا كەيبىر ەلدەردە. نەگە سول قىتاي ءتىلىن ورىسشا ۇيرەتەدى؟ رۋسلان تۋسۋپبەكوۆ
44
كوز قاراس

ۋكراينا(سبۋ) «پاۋتينا» ستراتەگيالىق وپەراتسياسى

kerey.kz
| Jun 1, 2025 | 3,657 views

بۇگىن ۋكراينا قاۋىپسىزدىك قىزمەتى (سبۋ) «پاۋتينا» دەپ اتالاتىن ستراتەگيالىق وپەراتسياسىن جۇزەگە اسىرىپ، رەسەيدىڭ اسكەري اۆياتسياسىن نىساناعا الدى. ۋكرايانا تارابى وپەراتسيا بارىسىندا رەسەيدىڭ 41 سوعىس ۇشاعى جويىلعان العا تارتتى. ولار رەسەيدىڭ ا-50, تۋ-95مس جانە تۋ-22م3 سىندى ستراتەگيالىق بومبالاۋشى ۇشاقتارىن ىستەن شىعارىپ، 2 ميلليارد دوللار شىعىنعا باتىرعان. ۋكراينانىڭ ارنايى قىزمەتى وپەراتسيانى جۇزەگە اسىرۋعا ءبىر جارىم جىل بويى دايىندالىپتى. وپەراتسيا بارىسىن ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكيدىڭ ءوزى باقىلاعان، ال ونىڭ ورىندالۋىن سبۋ باسشىسى ۆاسيلي ماليۋك پەن ارنايى جاساقتاردىڭ ۇيلەستىرىلگەن ۇجىمى اتقارعان. ۋكراينا تارابى الدىمەن FPV-درونداردى رەسەيگە كونتراباندالىق جولمەن جەتكىزەدى. ارتىنشا – اعاشتان جاسالعان شاعىن ۇيلەر جىبەرەدى. دروندار سول ۇيلەردىڭ شاتىرىنىڭ استىنا تىعىلعان. كەيىن بۇل ۇيلەر جۇك كولىكتەرگە تيەلىپ، رەسەيدىڭ ىشكى اۋماقتارىنا جەتكىزىلەدى. ءدال ءسات
26
كوز قاراس

ءتىل جونىندە تالاي جازىلدى عوي…

kerey.kz
| May 12, 2025 | 3,941 views

بىراق بۇرىننان ايتىلاتىن ەكى پرينتسيپ سول باياعى وزگەرمەيدى. سەبەبى ونى ۋاقىت جانە وزگە ەلدەردىڭ تاجىريبەسى دالەلدەدى: 1. زاڭ، جارلىق، ەرەجە، شەشىمدەرمەن تىلگە سۇرانىس تۋعىزۋ. ونسىز ءتىل ەشكىمگە كەرەك ەمەس. ءتىل اقشا تابۋعا، ءبىلىم الۋعا، وزگەمەن بايلانىسقا تۇسۋگە قاجەت بولعاندا عانا سۇرانىسقا يە بولادى، سوندا عانا ادامدار ءماجبۇرلى تۇردە ۇيرەنەدى. شەتەلدە وقىعىڭ كەلە مە، IELTS, TOEFL تاپسىر. ول ءۇشىن اعىلشىن وقى. حالىقارالىق كومپانيادا ىستەپ، كوپ جالاقى العىڭ كەلە مە، الدىڭعى سويلەمدە جازىلعان شارتتاردى ورىندا. سۇرانىس تۋعىزۋ مەحانيزمى وسىلاي جۇمىس ىستەيدى. 2. ءتىل يەسى سانالاتىن ۇلت وكىلدەرىنىڭ پرينتسيپشىلدىك تانىتۋى. ياعني، ءتىلىڭ كەڭ تاراسىن دەسەڭ، ونى كەڭ قولدان. ۇيدە، تۇزدە، باسقا جاقتا. انگليادا تۇرىكتىڭ كافەسىنە كىرسەڭ، ءوزارا تۇرىكشە سويلەسەتىن. استانادا ءۇي جوندەيمىز دەپ
50
كوز قاراس

Karin Erlan مىرزا، قازاق ءتىلى جويىلىپ كەتەدى دەپ وتىرعان ەشكىم جوق.

kerey.kz
| Apr 29, 2025 | 3,240 views

Karin Erlan مىرزا، قازاق ءتىلى جويىلىپ كەتەدى دەپ وتىرعان ەشكىم جوق. سويلەۋشىلەر سانى 15 ملنعا جەتەتىن ءتىل الداعى كەمى 1-2 عاسىردا جويىلمايتىنى انىق. قوعامنىڭ تالابى – قازاق ءتىلى تولىققاندى مەملەكەتتىك ءتىل فۋنكتسياسىن اتقارا باستاۋى. جانە ول باستامانىڭ كوش باسىندا پرەزيدەنتتىڭ ءوزى مەن مەملەكەتتىك اپپارات تۇرعانىن تالاپ ەتەمىز. قازىرگى سيتۋاتسيانى قالكي باعالاۋعا بولادى؟ قازىر قازاق ءتىلى ياعني مەملەكەتتىك ءتىل شىن مانىندە قوسىمشا ءتىل، جاناما ءتىل، اۋدارما ءتىلى عانا بولىپ تۇر. ونى نەدەن بايقايمىز؟ ەرلان مىرزا، قول استىڭىزداعى اپپاراتتىڭ قۇجات اينالىمىنا نازار سالىپ كورىڭىز. ءتىپتى كۇزەتشىلەر مەن تازالىقشى سانيتارلارعا تاراتاتىن قۇجاتتىڭ ءوزى تەك ورىسشا جاسالادى. وعان تولىق سەنىمدىمىن. بۋحگالتەرياڭىزعا نازار سالىڭىز، بارلىق قۇجات تەك ورىسشا جۇرەدى. مەملەكەتتىڭ كەز كەلگەن باستاماسىنا نازار سالىڭىز،
73
ەزۋتارتار

“الاش“ سىيلىعى – وتە قاۋىپتى سىيلىق.

kerey.kz
| Apr 29, 2025 | 4,151 views

“الاش“ سىيلىعى – وتە قاۋىپتى سىيلىق. الاش” سىيلىعىن العان سوڭ الاش ءۇشىن وتقا دا، سۋعا دا تۇسۋگە تۋرا كەلەدى. “الاش” سىيلىعىن تالانتى مەن كۇرەسكەرلىگى قاتار تۇرعان اقىن، جازۋشى الادى. “الاش” سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى الاش كوسەمدەرى – ءاليحان، احمەتتەر سىقىلدى الاشتى الاڭداتقان كەز كەلگەن ماسەلەگە وي-پىكىرىن اشىق ايتادى جانە اق ايتادى. جۋسان تۇبىنە بۇقپايدى. كەرەك بولسا اباقتىعا دا قامالادى. “الاش“ سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى “مەن ليريك ەدىم”، “ماحابباتتى عانا جىرلايتىن ەدىم”، “تۇمسا تابيعاتتى عانا سۇيەتىن ەدىم”، “تەندەرىم بار ەدى، قىزمەتتە ەدىم، قوعامدا، ساياساتتا شارۋام جوق” دەپ، بيلليارد ويناپ، مەرەيتويدان مەرەيتويعا شاپقىلاپ جۇرە المايدى. ويتەتىن بولسا، وتە زور قاتەلىكپەن بەرىلگەن “الاش” سىيلىعىن تۇمانباي اتىنداعى، مىرزاتاي اتىنداعى سىيلىقتارعا، تاعى دا باسقا وزىنە ساي اعا بۋىن اتىنداعى
159
زۋقا باتىر 150 جىل

قازاق جەرىنىڭ قيلى تاعدىرى

kerey.kz
| Apr 29, 2025 | 3,807 views

بۇگىنگى تاڭدا، 1920 جىلى قۇرىلىپ، 1925 جىلى بىرىگۋى اياقتالعان قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ 1925-1936 جىلدارداعى جەر كولەمى مەن قازاق حالقىنىڭ سانى تۋرالى ناقتى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسى جوق. ولاي دەۋگە، ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى 2000 جىلداردىڭ ءبىرىنشى ونجىلدىعىندا شىعارعان «قازاقستان تاريحى» اتتى اكادەميالىق 5 تومدىقتا بەرىلگەن دەرەكتەر مەن سول حح عاسىردىڭ 20-30 جىلدارىندا جارىق كورگەن رەسمي ەڭبەكتەردەگى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردىڭ مۇلدەم سايكەس كەلمەيتىنى نەگىز بولادى. ءبىز، اتالعان ينستيتۋت عالىمدارى شىعارعان اكادەميالىق 5 تومدىقتاعى مالىمەتتەردىڭ دۇرىستىعىنا ۇلكەن كۇمان كەلتىرەمىز جانە وندا حالىق سانىنىڭ دا، جەر كولەمىنىڭ دە كەمىتىلىپ بەرىلگەنى تۋرالى مالىمدەيمىز. بۇگىن وسى ماقالامىزدا حالىق سانىنا قاتىستى ەمەس، جەرىمىزدىڭ كولەمى مەن ونى جىرىمداۋ تاريحىنا قاتىستى توقتالاتىن بولامىز. 1924 جىلدىڭ سوڭىندا ورتا ازيا مەن
104
كوز قاراس

تارباعاتايداعى ۇلت-ازاتتىق كۇرەس

kerey.kz
| Apr 29, 2025 | 4,099 views

(وسى تاريحي وقيعانىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالادى) قازاق جەرىنىڭ شىعىسىنداعى تارباعاتاي جەرىدە تاريحتىڭ تارعالاڭ جىلدارىنىدا بولىسكە ءتۇسىپ جارىمى قازىرگى قىتاي جەرىندە قالعانى بەلگىلى. وسى قاسيەتتى توپىراق ەجەلدەن اتام قازاقتىڭ قۇتتى قونىسى بولىپ كەلگەن ەدى، وسى تارباعاتايدىڭ ارعى بەتىندە (1944-1962) جىلدارعا دەيىن ءتۇرلى تاريحي، ساياسي وقيعالار بولىپ جاتتى، ىشىندە ەڭ كورنەكتىسى 1944-1947 جىلدار ارالىعىندا بولعان ۇلت-ازاتتىق كۇرەستەر ەدى. دەسەدە وسى كۇرەستەر بولعان قازاقتىڭ ءتورت ايماعىنىڭ ەكەۋىندە ياعني التايمەن ىلەدە بولعان ۇلت-ازاتتىق كۇرەستەرى تۋرالى كوپ ايتىلىپتا جازىلىپتا كەلەدى، دەسەدە تارباعاتاي جەرىندە بولعان كۇرەستەر ايتىلماي كەلەدى، بولعان تاريح تاسادا قالماۋ كەرەك، ەندەشە تارباعاتايداعى وقيعالار قالاي بولدى؟ كىمدەر قوزعالىس باستادى؟ سوڭى نەمەن اياقتالدى؟ وسى ساۋالدارعا تاريحي دەرەكتەرمەن سول وقيعاعا قاتىسقان كۋاگەرلەردىڭ ەستەلىكتەرى ، تاريحي كارتينالار ارقىلى جاۋاپ
258
كوز قاراس

ەروفەەۆانىڭ عىلىمداعى بەيباستاقتىعى

kerey.kz
| Apr 20, 2025 | 4,255 views

القيسسا ابىلقايىر حان جايلى وربىگەن قولايسىز اڭگىمەلەرگە بايلانىستى كولەمدى سىن ماقالا جازىپ ەك بۇدان جيىرما جەتى جىل بۇرىن. اراشا ءتۇسىپ. بىرەۋلەردىڭ ايتىپ جۇرگەنىندەي ەمەس دەپ. دالەلدەرىمىزدى كەلتىرىپ. «انا ءتىلى» گازەتىنە جاريالادىق، 1998 جىلى. بىردە كىتاپ دۇكەنىنە باس سۇققانىمدا كوزىم سورەدەگى «حان ابۋلحاير: پولكوۆودەتس، پراۆيتەل ي پوليتيك» اتتى كىتاپقا ءتۇستى. قۋانىپ، قولىما الدىم. اقتارا باستادىم. باسپادان 1999 جىلى شىعىپتى. اۆتورى – يرينا ەروفەەۆا ەسىمدى تاريحشى ەكەن. تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى. بۇل – 2000 جىلى جاز ايى-تىن. ساتىپ الدىق. وقىدىق. 1710 جىلى ءۇش ءجۇزدىڭ قازاعى قاراقۇمدا ابىلقايىردى حان قىپ سايلاپ الىپتى. عازيز تاۋكەنىڭ كوزى تىرىسىندە-اق. وسىعان ءسال شۇبالاندىق. بىراق راس تا شىعار، وقيعانى ارنايى زەرتتەگەن تاريحشى ايتىپ وتىر عوي دەپ كۇدىگىمىزدى سەيىلتىك.
361