| 
  • كوز قاراس

    گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

    36
  • كوز قاراس

    شاعىن ساراپتاما:شىڭجاڭ ولكەلىك ۇكىمەتى، شەتەلگە وقۋشى جىبەرۋ جۇمىسى

    شاعىن ساراپتاما 1934-35 جىلى جاڭا شىڭجاڭ ولكەلىك ۇكىمەتى قۇرىلعان سوڭ شەتەلدەن وقۋ، شەتەلگە وقۋشى جىبەرۋ جۇمىسى كەشەندى جۇزەگە استى. سونىڭ نەگىزىندە ولكەلىك ۇكىمەت سوۆەت وداعىنان وقيتىن جاس تالاپكەرلەرگە كونكۋرس جاريالاپ ارنايى ۇكىمەتتىڭ وقۋ ستيپەندياسىن ءبولدى، ناتيجەسىندە 1935-39 جىلدارى ۇزىن سانى 300-گە تارتا ستۋدەنت سوۆەت وداعىندا ءبىلىم الدى. 1935 جىلدارى شىعىس تۇركىستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ ەڭ كوپ وقۋعا تۇسكەن ءبىلىم ورداسى- تاشكەندەگى ساگۋ ەدى، اتاپ ايتقاندا ورتالىق ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى. تاشكەننەن وقىعان شىڭجاڭدىق ستۋدەنتتەر شىعىس تۇركىستاننىڭ بارلىق ايماقتارىندا ءتۇرلى قىزمەتتە جۇمىس ىستەدى، ولاردى كەيىن “تاشكەنتشىلدەر” دەپ تە اتادى. 1939 جىلدان كەيىن ماسكەۋ مەن شىڭجاڭ ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ اراسى ديپلوماتيالىق داعدارىسقا ۇشىرادى، سونىڭ كەسىرىنەن رەسمي ءۇرىمجى سوۆەت وداعى قۇرامىنداعى ستۋدەنت ازاماتتاردى ەلگە شاقىرتىپ الدى. ءبىلىم

    247
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    چۋنتسيندەگى كەزدەسۋ

    تاريحي سۋرەت ۋاقىتى: 28 تامىز 1945 ج.; ورىنى: چۋنتسين (重慶) ق-سى; تۇسىنىكتەمە: تاريحي سۋرەتتە اقش-تىڭ قىتايداعى وكىلەتتى ەلشىسى پاتريك حەرلي جانە قىتاي پرەزيدەنتى چان كايشي مەن قكپ توراعاسى ماو. چۋنتسيندەگى كەزدەسۋ كەزىندە ديالوگقا كەلە باستاعان قىتايلىق پارتيا وكىلدەرى الپاۋىت ەل اقش پەن سوۆەت وداعىنىڭ “قىتاي ساياساتىن” جاڭا داعدارىسقا اكەلدى. كورىنىستە ازاماتتىق سوعىستى توقتاتىپ بۇكىلقىتايلىق ماسەلەنى شەشۋ بولعانىمەن ۇلكەن قاستاندىقتىڭ باسى سودان باستالدى. الپاۋىت تاراپتار قىتاي كارتاسىن وزگەرتەتىن جاڭا ديالوگتاردى قىزۋ تالقىلاپ جاتقاندا شىعىس تۇركىستان اۋماعىندا ءبىر ۋاقىتتا ءۇش بىردەي ۋاقىتشا ۇكىمەت ءومىر ءسۇردى. ولار: ءبىرىنشى، وتستاۆكاداعى شەن شيتساي كلانى; ەكىنشى، ۆۋ چجۋنسيننىڭ ۋاقىتشا ۇكىمەتى; ءۇشىنشى، شىعىس تۇركىستان ۋاقىتشا ۇكىمەتى. اقش-تىڭ قىتايداعى وكىلەتتى ەلشىسى پاتريك حەرلي شىعىس تۇركىستان اۋماعىن نازارعا الا

    183
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    87. كىپ-كىشكەنە فوتوبومبا

    ۋەببتىڭ MIRI اسپابىن سىناۋ دەرەكتەرىن قاراستىرىپ وتىرعان عالىمدار كۇتپەگەن جاڭالىق اشتى. سىناق كەزىندە باسقا نىسان باقىلانسا دا، ۋەبب تەلەسكوپى ۇلكەندىگى نەبارى 100–200 مەترلىك استەرويدتى كەزدەيسوق ءتۇسىرىپ الىپتى! مارس پەن يۋپيتەر وربيتالارى اراسىنداعى نەگىزگى استەرويدتار بەلدەۋىندە ورنالاسقان دەنە ۋەبب كورگەن ەڭ كىشكەنتاي نىسان بولسا كەرەك. نەگىزگى بەلدەۋدەگى كىشكەنتاي استەرويدتار ءىرى كورشىلەرىنە قاراعاندا ناشار زەرتتەلگەن، ويتكەنى ولاردى وسىنشا قاشىقتان باقىلاۋ قيىن. ۋەببتىڭ بولاشاق ارنايى باقىلاۋلارى استرونومدارعا مۇنداعى 1 كيلومەتردەن كىشى استەرويدتاردى زەرتتەپ، كۇن جۇيەسىنىڭ ءتۇزىلۋ مودەلدەرىن ناقتىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. استرونوم توماس ميۋللەردىڭ پىكىرىنشە، توسىنسىي ءۇشىن ۋەببتىڭ وسى كىشكەنە دەنەنى 100 ميلليون كيلومەتر قاشىقتىقتان كورە الاتىن تاڭعاجايىپ سەزىمتالدىعىنا راقمەت ايتۋىمىز كەرەك. جانە بۇل سوڭعى توسىنسىي بولماس. عىلىمي ۇجىم كۇن جۇيەسى جازىقتىعىن (ال كۇن

    234
  • ساياسات

    مينيسترلىك سارىشاعاندا زەنيت راكەتاسى بولىمشەلەرىنىڭ ۇرىس اتىستارى وتكەنىن حابارلادى

    سارىشاعانداعى اۋە شابۋىلىنان قورعانىس جاتتىعۋى. قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى تاراتقان سۋرەت. اقپان، 2023 جىل.  قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى 2 اقپاندا رەسەي جالعا العان سارىشاعان پوليگونىندا اۋە قورعانىس كۇشتەرىنىڭ زەنيت راكەتاسى بولىمشەلەرى ۇرىس اتىسى قيمىلدارىن وتكىزگەنىن حابارلادى. جاتتىعۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى “جەكە قۇرامنىڭ اسكەري جانە ازاماتتىق ينفراقۇرىلىم نىساندارىنا جاسالعان اۋە شابۋىلدارىنا تويتارىس بەرۋ دايىندىعىن تەكسەرۋ” دەپ ايتىلادى. قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، “قولدانىستاعى قازىرگى زامانعى زەنيت راكەتاسى كەشەندەرى تسيفرلىق راديولوكاتسيالىق ستانتسيالارمەن جابدىقتالعان”. مينيسترلىكتىڭ حابارلاماسىندا راكەتا كەشەنىنىڭ اتى اتالمايدى. الايدا حابارلامادان رەسەيلىك “بۋك” كەشەنى سىنالىپ جاتقانى بايقالادى. اقپاراتقا قاراعاندا، راديولوكاتسيالىق بارلاۋ قىزمەتى “ۇشاق جانە راكەتاتەكتەس” درونداردى انىقتاعاننان كەيىن جاۋىنگەرلەر دايىن ەمەس پوزيتسيالارعا جىلجىعان. “كەشەندەر ورىستەتىلىپ، شارتتى قارسىلاستىڭ قۇرالدارى جويىلعان”. “زاماناۋي زەنيت راكەتاسى كەشەندەرىنىڭ كومەگىمەن ءبىز ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە

    359
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    تاڭعى اي وراعى

    الداعى 2-3 تاڭدا جىڭىشكەرىپ بارا جاتقان ەسكى اي وراعى وڭتۇستىك-شىعىستان، سارىشاياننان، كەيىن مەرگەننەن شىعادى. 22 قاڭتاردا 02:56-دا اي تۋرا كۇنمەن بەتتەسىپ، كورىنبەي كەتەدى. ايدىڭ بۇل فازاسى استرونوميا تىلىندە “جاڭا اي” دەپ اتالسا، قازاق مۇنى ء“ولىارا” دەگەن. ءبىر قىزىعى، بۇل ءولىارا ايدىڭ جەرگە ەڭ جاقىن نۇكتەدەن نەمەسە پەريگەيدەن وتۋىمەن (22 قاڭتار 03:00) سايكەس كەلەدى. مۇنى سۋپەرايعا كەرى قۇبىلىس دەسەك بولادى. Credit: Sky & Telescope فيزيكا جانە عارىش

    120
  • مادەنيەت

    قۇنانبايدىڭ ساپارعا اتتانار الدىندا ۇلجانعا ايتقانى:

    بايبىشە، ءۇي سەرىگىم عانا ەمەس، ءومىر سەرىگىم ەدىڭ. ۇزاق كەشكەن تىرلىكتە قاي بەلدىڭ استىندا جۇرسەم دە، ارتىمدا وتىرعان ءبىر بەل ءوزىڭ ەدىڭ. وزىمە تاعدىر باق بەرگەن جانمىن دەۋشى ەم. ايتىسپاساق تا، جەر تانىتىپ وتىراتىن قاباق پەن جۇرەك بار ەدى، سوعان سەنۋشى ەم دە، كەيدە شالكەس، كەيدە قيا دا باسىپ كەتە بەرۋشى ەم. باعىما ماسايىپ ەركەلەگەنىم بولسا كەرەك. ەندى قاي ءدوڭنىڭ باسىندا قالارمىز، كىم بىلەدى. سەنىڭ ايتار كىناڭ بولسا دا، مەنىڭ ساعان ارتار ءبىر تۇيىردەي نازىم جوق. ادال جۇرەك، اق بەيىلىڭ ءۇشىن بالالارىڭنىڭ باعى اشىلسىن. مەن ايتاردى ءوزىڭ ايتىپسىڭ. مەنىڭ ارمانىمدى ءوز ارمانىڭ ەتىپسىڭ. – دەدى بۇل – جۇرەر الدىنداعى قۇنانبايدىڭ ۇل­جانعا ايتقان ءسوزى. قالىڭ تۋىس، ءۇيىرلى اعايىن، شوعىرلى بالا-شاعا، دوس-جاران،

    768
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    سۋرەتتە 1956 جىلعى ءۇرىمجى قازاقتارى

    تاريحي سۋرەت ورنى: ءۇرىمجى ۋاقىتى: 1956.ج تۇسىرگەن: توم حاتچينس (فوتوجۋرناليست) تۇسىنىكتەمە: جاڭا زەلاندياىق فوتوجۋرناليست ت.حاتچينس (تۋعان جەرى اۆستراليا) قىتاي ساپارى كەزىندە قازاقتار ءبىرشاما شوعىرلى قونىستانعان ايماقتاردى نازاردان تىس قالدىرمادى. سول كەزدە قىتايعا رۇقسات ەتىلگەن ساناۋلى ءفوتوجۋرناليستىڭ ءبىرى بولعان ول كوممۋنيستىك رەجيمنىڭ العاشقى كەزەڭىندەگى قىتايدى فوتو تىلىمەن ءساتتى كورسەتە الدى. سۋرەتتە 1956 جىلعى ءۇرىمجى قازاقتارىنىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى كورسەتىلگەن. وكىنىشكە قاراي ءۇرىمجى قازاقتارىنىڭ ساياسي، الەۋمەتتىك تاريحى ەش زەرتتەلمەي كەلە جاتىر. ءۇرىمجى ولكەنىڭ ساياسي كىندىگى بولعاندىعى سەبەپتى ونداعى قازاقتاردىڭ ساياسي، مادەني ءھام الەۋمەتتىك ىستەرگە ارالاسۋى ەرتە باستالدى. 1922 جىلى قالا ورتالىعىندا قازاق-موڭعول مەكتەبى شاڭىراق كوتەردى. 1935 جىلى قالادا قازاق-قىرعىز مالەني، اعارتۋ ۇيىمى قۇرىلدى. سول جىلى قالادا “تيانشان”، “شىنجاڭ” گازەتتەرىنىڭ قازاقشا بولىمدەرى قۇرىلدى سونىمەن بىرگە

    661
  • قازاقتىڭ قاشقاريادا قالعان ءىزى

    قىتاي جۇرتىنا قاراستى قاشقاريا وڭىرىندە قازاق اتىمەن اتالىناتىن ەلدى-مەكەندەر بار. كارتاعا رەسمي تۇردە “قازاق اۋىلى” دەگەن اتپەن كىرگىزىلگەن. قازاق ەسىمىمەن اتالاتىن جەر-سۋ اتاۋلارى قاشقارياعا قاراستى مىنا ءۇش ۇلكەن ايماقتا كەزدەسەدى: اقسۋ ايماعى; قاشقار ايماعى; حوتان ايماعى; اقسۋ مەن قاشقار ايماعىندا قازاق دەگەن اتپەن ءبىر-ءبىر ەلدى-مەكەن كەزدەسسە، حوتان ايماعىندا قازاق اتى جەكە-جەكە “باشقازاق اۋىلى” جانە “اياققىقازاق اۋىلى” دەپ ەكى بىرلەي جەردە ساقتالىپتى. قاشقارياعا قازاقتار قاشان كەلدى؟ ءبىرىنشى، قازاق حاندىعى كەزەڭدەرىندە اياق باسقان. ونىڭ ءوزى ەكى كاتەگورياعا ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى: 1. قازاق حان-سۇلتاندارىنىڭ ساياسي بيلىگى كۇشەيگەن ءداۋىر; 2. قازاق حاندىعىنىڭ السىرەگەن كەزەڭدەرىندە; اۋەلگى كەزدە قازاق سۇلتاندارى قاشقاريا امىرلىگىمەن ديپلوماتيالىق قاتىناستارتارمەن بىرگە قاشقاريا امىرلىگىمەن قۇداندالىق بايلانىس ورناتقان. كەيىنگى كەزدە ياعني قازاق حاندىعىنىڭ السىرەگەن

    938
  • تۇراردىڭ تۇياعى

    Beken Kayratuly جاقىندا «ەگەمەن قازاقستان» (1 جەلتوقسان، 2022) گازەتىنە تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، اقىن-جازۋشى سۇراعان راحمەتۇلىنىڭ «موڭعولدى مويىنداتقان تۇرار» اتتى ماقالاسى جارىق كوردى. وسى جازبادا، تۇرار كومينترەن وكىلى رەتىندە موڭعولياعا بارىپ، تاعدىردىڭ قالاۋىمەن دۋگارقىزى دەنسماا (1906-1985) ەسىمدى ارۋمەن تانىسقانى جونىندە ايتىلادى. دەنسماا بولسا ترويتسكوساۆسك (حيااگتا حوت) قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. دەنسماانىڭ 12 جاسىندا اكەسى اقتار ينتەرۆەنتسياسى تاراپىنان اتىپ ولتىرىلگەن. سودان دا كۇرە (قازىرگى ۇلانباتىر) قالاسىنا كوشىپ كەلىپ، وسىندا ورىسشا ورتا ءبىلىم العان. 1923 جىلى 17 جاسىندا ماسكەۋدەگى كۋتۆ-قا (كوممۋنيستيچەسكي ۋنيۆەرسيتەت ترۋدياششيحسيا ۆوستوكا) وقۋعا اتتانادى. وسىناۋ جىلدارى موڭعوليانىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگى، حالىقتىق سەرۋەن باعى، قارجى مەكتەبى قاتارلى مەكەمەلەردە قىزمەت اتقارعان. – قولداعى دەرەككە سۇيەنسەك، -دەيدى اۆتور. – موڭعول ارۋى ماسكەۋدەن كەلە جاتىپ

    665
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: