|  | 

كوز قاراس

شىمكەنت اكىمى ەرلان ايتاحانوۆتى قىزمەتىنەن الىپ تاستاپتى عوي. ماعان ءبىر پايداسى تيگەن اكىم ەدى. 

82893973_2745548228826537_4572111644301197312_n
2015 جىلى اقپاندا سارىاعاشتا قازاق پەن تاجىك اراسىندا كونفليكت بولدى ەمەس پە؟ شەنەۋنىك بوپ ىستەيتىن قازاق جىگىتىن جىلىجايداعى تاجىك جىگىتى ءولتىرىپ، جىك ءتۇستى. ىنتىماق دەگەن اۋىلدا 20-عا جۋىق تاجىك ءۇيىن ورتەپ، ءبىر كۇندە دۇنيە استاڭ-كەستەڭ بولدى. اسكەر كىرگىزدى. الەۋجەلىڭ بىردە بار، بىردە جوق. وقيعادان ءۇش كۇن وتە رەداكتسيا تاپسىرماسىمەن سارىاعاشقا جەتتىم. ءارى قاراي اۋىلعا بارايىن دەسەم تاكسيستەر مىناۋ ساقىرلاعان كامەرا، فوتواپپاراتىڭىزبەن كىرگىزبەيدى دەپ باسپايدى. اقشاسىن مولداۋ بەرىپ كوندىردىم بىرەۋىن. ءبىر توپ پوليتسيا سارىاعاشتان شىعا بەرىستە ءبىر، اۋىلعا كىرە بەرىستە ەكى تەكسەردى. قۇرال–سايماندى تاكسيستىڭ تەمىر-تەرسەگىنىڭ استىنا تىعىپ تاستاعام، قۇداي ساقتادى. اۋىلعا كىرىپ كەلسەك پوليتسيا، اسكەر، ومون-سومون، بتر-عا دەيىن تەحنيكا سامساپ تۇر ەكەن. اتتاپ باستىرمايتىنى بەلگىلى بولدى. قايدان تۇسىرەيىن دەدى تاكسيسىم. قايدان تۇسەتىنىمدى ءوزىم دە بىلمەيمىن. توتەنشە جاعداي ورناعان جەر. شىعارىپ جىبەرە مە دەپ قاۋىپتەنىپ، نە دە بولسا اكىمدىك تابالدىرىعىنا ىلىنەيىن دەدىم. سويتسەم اكىمدىگىم اسكەري شتابقا اينالىپتى دا، اكىمدىكتى اۋرۋحاناعا كوشىرىپ جىبەرىپتى. قول سوزىم جەردەگى اۋرۋحاناعا بارا بەرگەنىمدە بىرەۋ: – ءاي، كەتىڭدەر بۇل جەردەن، جۋرناليستەر كەلە جاتىر،- دەدى. مەنى ايتىپ تۇر ما دەپ قويامىن). ءسال شەتكە ىعىسىپ تۇردىم سوندا دا. ءبىر كەزدە وڭت. قازاقستان وبلىسى ىشكى ساياسات باستىعى بەرىك ءۋالي ون-ون بەس جۋرناليستپەن ساۋ ەتىپ كەلە قالدى. ءسىرا، جەرگىلىكتى باق بولسا كەرەك. بەكەڭنىڭ تاپسىرمالارىن مەن دە تىڭدايىن دەپ جاقىندادىم. بايقاپ قالىپ، بىرگە ءجۇرىڭىز، اۋىلدى تۇگەل ارالاتامىز دەدى. راقمەتىمدى ايتىپ، باس تارتتىم. قايتىس بولعان جىگىتتىڭ اكەسىن شاقىرتقان ەكەن، قىسقا كوممەنت الدىم. جۋرناليستەر كەتتى. ەندى نە ىستەيمىن؟
قاراسام كوشە بويىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرلان ايتاحانوۆ ءجۇر ەكەن. تاياپ بارىپ، امانداسىپ، ءجونىمدى جۇقالاپ ايتىپ، ىلەستىم. سالدەن سوڭ ەركىنسىپ، اكەسى، ءماجىلىس دەپۋتاتى قۋانىش ايتاحانوۆتى ەل بىلەتىنىن ايتتىم. ول كىسى 1990 جىلدارى اۋدان باسقارعان، شارۋا ادام دەپ ەستيتىنمىن. سونىسىنا ءبىر توقتادىم. ايدالادا بىرەۋ اكەڭدى ماقتاپ تۇرسا، ارقالانىپ قالاسىڭ عوي. 
- قاسىڭىزدان كەتسەم، مىنا پوليتسيا تىرپ ەتكىزبەيىن دەپ تۇر،- دەپ ءبىر-اق توقتادىم. 
- الاڭداماڭىز،- دەدى ايتاحانوۆ. سىرتىمىزدان باقىلاپ تۇرعان ءبىر توپ پوليتسەي اسا جاقتىرماسا دا سونان كەيىن كەدەرگى جاسامادى. ونىسى بولەك حيكايا). ءسويتىپ ورتەنگەن ءۇي، ماشينە، قيراعان مۇلىك، تاعى شىعامىز دەسكەن جۇرت جايلى اقپارات ازاتتىققا شىقتى. 
ايتپاقشى، ەكىنشى كۇنى جاياۋ سالپاقتاپ شارشادىم. اكىمدىك جاپ-جاڭا ماشينە بەرىپ، قويار دا قويماي مىنگىزدى، قالاعان جاعىڭىزعا بارىڭىز دەدى. بىراق شوپىرىم ەرتىپ بارعان ۇيلەردىڭ ءبارى ءدىن امان بوپ شىقتى). سوسىن قويا بەردىم دە 06 جيگۋلي تاۋىپ، پلاستماسسا كانيسترمەن بەنزين قۇيىپ ارالادىم.
قايتاتىن كۇنى اۋىلدان ۇزاي بەرە ءبىر توپ سپەتسناز تۇر ەكەن. تاكسيدە وتىرىپ، جارق ەتكىزىپ سۋرەتكە ءتۇسىرىپ ەدىم، ەكى شاقىرىم ۇزاماي قولعا ءتۇستىم. ۆسپىشكانىڭ جارقىلىن بايقاپ قالعان-اۋ. ماسكا كيگەن، قارۋ كەزەنگەن ءۇش سپەتسناز ەدەل-جەدەل ماشينەدەن ءتۇسىرىپ، قۇرال سايمانىمدى الىپ قويدى. ءجۋرناليستپىن دەگەنىمە پىسقىرعان جوق. شتاب باستىعىنىڭ ءوزى رۇقسات بەردى دەگەنىم ءوتتى-اۋ دەيمىن، جارتى ساعات ۇستاپ جىبەردى. تۇسىرگەن فوتو، ۆيدەولاردى كوزدەرىنشە ءوشىردىم. پاتەڭكەمنىڭ ۇلتاراعىنىڭ استىندا جاتقان فلەشكا امان قالدى عوي بىراق).
ەرلان ايتاحانوۆتان كورگەن پايدام سول. توتەنشە جاعداي ورناعان جەرگە رۇقساتسىز كىرگەن ءتىلشىنى شىعارىپ تاستاڭدار دەسە ەشكىم قوي دەمەيتىن ەدى. تانيتىندار بولسا سالەم ايتار، سونىسىنا راقمەت.

اسىلحان ماماشۇلى Facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: