|  | 

ادەبي الەم

1992 جىلدىڭ اقپانى

11149512_1600515843567916_3321716353936465885_n

1992 جىلدىڭ قىسى ەدى. سول جىلى ورازا ايى اقپانعا تۋرا كەلدى. مەن ول كەزدە 18 جاستامىن. تۇنگى ساعات 12-لەر شاماسىندا ۇيگە قاراي جارامازان ايتىپ كەلە جاتقان ءبىر توپ جىگىتتەردىڭ دىبىسى ەستىلە باستادى. داۋىس بارعان سايىن ۇلعايىپ، مەن جاتقان تەرەزەنىڭ تۇسىنا كەلدى. ۇيدەگىلەر جاتىپ قالعان. مەن باسقالار تۇرماسىن دەدىم دە، تىسقا اتىپ شىقتىم. مەنەن 5-7 جاس ۇلكەن جىگىتتەر. ءبىرىنىڭ قولىندا دومبىرا، ەندى بىرەۋى گيتارا اسىنىپ الىپتى. ءبارىن تانيمىن. اعالارىمنىڭ كلاستاستارى. ولار:
– ەي، جارامازان ايتىپ ءجۇرمىز. نەڭ بار بەرەتىن؟ – دەدى.
– قۇرت بار، – دەدىم.
– الىپ شىق.
ۇيگە دەرەۋ كىردىم دە، پەشتىڭ ۇستىندە ءىلىنىپ تۇرعان دورباداعى قۇرتتان ءۇش-ءتورت ۋىس سالىپ الىپ، قايتا شىقتىم. ولار:
– وحو، قاتىپ كەتتى! كاك راز زاكۋسكاعا قۇرت جەتپەي تۇر ەدى، – دەدى دە، قالتالارىنا سالىپ الدى. مەن:
– تاعى دا جارامازان ايتاسىڭدار ما؟ – دەدىم.
– ەندى 2-3 ۇيگە ايتامىز، سوسىن قايتامىز. نە ىستەپ جاتىرسىڭ ۇيدە؟ ءجۇر، كەتتىك بىزبەن، – دەدى. ماعان ولارمەن جۇرگەن قىزىق بوپ كورىندى. ىشكە كىردىم دە، قالىڭ كيىنىپ، قايتا شىعىپ، ولارعا قوسىلىپ الدىم. جىگىتتەر تاعى دا 2-3 ۇيگە جارامازان ايتقان بولىپ، ءۇي يەلەرىن ۇيقىسىنان وياتىپ الدى. ءۇي يەلەرى دالاعا شىعىپ، ولارعا راحمەت ايتىپ، قولىن جايىپ باتاسىن الدى. اقىسىنا از-ماز اقشا ۇستاتتى. كامپيت، باۋىرساق بەرىپ الدايتىن جاس بالالار ەمەس. زىڭگىتتەي جىگىتتەر. اۋلادان كوشەگە شىعا بەرگەندە اراسىنداعى ەڭ ۇلكەنى راشيد دەگەن جىگىت:
– ءبىراز جينالدى ما؟ – دەدى.
– ءيا. ون شاقتى بۋتىلكا ۆينو الۋعا جەتەدى.
ەكى جىگىت ءبولىنىپ شىقتى دا، ءبىر ۇيدەن «اگدام» دەگەن ءازىربايجاننىڭ ون شاقتى شارابىن الىپ كەلدى. ءبارىمىز اۋىل شەتىندەگى شوپكە جايعاسىپ جاتىرمىز. قىس دەگەن اتى عانا. دالادا قار جوق. قارا سۋىق. ازداپ جەردى قىراۋ باسقان. ارميادان جاقىندا عانا ورالعان كىلەڭ «باتىرلار» اسكەرگە بارا سالا قالاي پولكتى قىرىپ-جويعاندارىن ەسكە الىپ جاتىر. ول كەزدە ماعان سولار ءىرى تۇلعا سياقتى بولىپ كورىنۋشى ەدى. مەن ىشپەيمىن. ماعان ولاردىڭ ارمياداعى اڭگىمەسى قىزىق. ولاردىڭ ورتاسىندا 69 جىلى تۋعان زاڭعار ەسىمدى جىگىت وتىردى. ول سىمباتتى، سۇلۋ جىگىت ەدى. ارميادا گيتارا تارتۋدى كادىمگىدەي-اق مەڭگەرىپ العان. اۋىل اراسىنا جارايتىن جاپ-جاقسى داۋسى بار. ءوزى شىمكەنتتەن باسقا قالا كورمەسە دە، جاراسىمدى مودامەن ساندەنىپ كيىنۋشى ەدى. قالادا وقيتىن ستۋدەنتتەر عانا قوياتىن «اسسيمەتريا» دەپ اتالاتىن ءبىر قىزىق شاش ۇلگىسىن دە اۋىلدا سول قويىپ الدى. انەكدوتتى ادەمى ايتىپ، ەلدى كۇلدىرىپ وتىرادى. جىلتىراق پەن ونەرلى جىگىتتەردى جاقسى كورەتىن اقىماقتاۋ قىزدار وعان ءۇيىر بولاتىن. ول كەز كەلگەن مايدا-شۇيدە وتىرىستىڭ گۇلى ەدى. انشىلىگىنە بولا اۋىل جاستارعا بارلىق وتىرىسقا ارنايى شاقىرىپ الاتىن. ادام رەتىندە دە جامان جىگىت ەمەس. اۋىلدىڭ بالالارىنىڭ شاشتارىن اقى الماي-اق تاماشا ەتىپ الىپ بەرەتىن. حوش، نە كەرەك، ءبىراز شاراپ ءىشىپ، ءبارى قىزعان سوڭ، زاڭعار گيتاراسىن الىپ، ءان سالا باستادى. قاسىنداعى جولداستارى ونى قولداپ، قولپاشتاپ ماقتاپ وتىر. كەنەت ولاردان 5-6 جاس ۇلكەن راشيد:
– زاڭعار، وسى سەن نەگە ۇيلەنبەي ءجۇرسىڭ؟ – دەدى.
– ءالى جاسپىز عوي، – دەدى ول.
– نەشەدەسىڭ؟
– 23-تە.
– مەنىڭشە، ۇيلەنە بەرۋ كەرەك. قاراسايشى، كلاستاستارىڭنىڭ ءبارى ۇيلەنىپ الدى.
– راشيد، جاس كەزدە ءجۇرىپ قالۋ كەرەك. قازىر مەنىڭ دەر شاعىم. ماقتانعانىم ەمەس، بىراق قىزدار مەنى وزدەرى ىزدەيدى. وسى اۋىلدىڭ ءاربىر ءۇيىنىڭ دەمەي-اق قويايىن، بىراق ءاربىر ءتورتىنشى ءۇيىنىڭ قىزى قازىر ىسقىرسام، اتىپ شىعادى، – دەدى. راشيد:
– زاڭعار، سەن بوسقا ماقتاناسىڭ. ول – دالباسا تۇسىنىك.
– نەگە دالباسا؟!
– ونداي ىسقىرعىش جىگىتتەردىڭ شىمكەنتتە تالايىن كورگەم. بىراق كەيىن سولاردىڭ وڭعانى بولمادى. ءوزىمىز دە تۇندە پاركتە تالاي زورلىقتى جاسادىق. بىراق سونىڭ ارتى جاقسىلىققا ۇلاسپادى. ومىردەن ءوزىمنىڭ تۇيگەنىم عوي. ەڭ دۇرىسى – ەرتەرەك ۇيلەنىپ تىنىش جۇرگەن، – دەدى.
– سوندا سەن نە دەمەكشىسىڭ؟ – دەدى سەرى جىگىت.
– جالپى، قىزداردىڭ كوز جاسى دەگەن بار دەمەكشىمىن.
– سەن سول دالباساعا سەنەسىڭ بە، راشيد؟! – دەدى كەكەتىپ.
– سەنەم. سەبەبى، ارتى نە بولعانىن كورىپ ءجۇرمىن عوي.
– مەنىڭشە، سول – دالباسا. قۇداي بىلەدى دەپ ايتايىن، قىزداردىڭ وزدەرى ويلاپ تاپقان شىعار وسى دالباسانى. مەن وندايعا سەنەتىن لوح ەمەپىن، – دەدى.
بۇدان ءارى بۇل تاقىرىپ جاپپاي تالقىعا ءتۇسىپ كەتتى. كىلەڭ قىزىپ العان ماس جىگىتتەر جان-جاقتان جامىراپ ميدى اتالا قىلدى. كەنەت مەن دە قاراپ وتىرماي:
– نەگىزى، راشيد براتان راس ايتىپ وتىر. سەبەبى «اقيقات پەن اڭىز» دەگەن كىتاپتا باۋىرجان مومىشۇلى تۋرا وسىلاي دەپ ايتادى عوي سۇحبات الىپ وتىران نۇرشايىقوۆقا، – دەپ ارالاستىم. سول سول-اق ەكەن ءبارى ماعان جابىلىپ كەتتى.
– ەي، ششەگول! ساعان ەشكىم ءسوز بەرگەن جوق. براتاندار سويلەپ وتىرعاندا اڭگىمەگە ارالاسپا. بۇل – ءبىزدىڭ تەما. سەن نە بىلەسىڭ؟! ءالى ارميانى دا كورگەن جوقسىڭ، – دەپ مەنى باسىپ تاستادى.
سونىمەن ىردۋ-دىردۋ وتىرىس اقىرى تارادى. مەن دە ۇيگە كەپ جاتىپ قالدىم.
1992 جىلدىڭ جازىندا مەن الماتىعا وقۋعا ءتۇسىپ كەتتىم. كانيكۋلدا اۋىلعا ۇزبەي بارىپ تۇردىم. كەي كەزدەرى مەن زاڭعاردى اۋىلدا كورىپ قالىپ، امانداسىپ تۇراتىنمىن. ول ءالى بويداق. سول باياعى سىمباتتى سەرى قالپىنان اينىعان ەمەس. جاعدايىمدى سۇراپ جالپىلداپ قالاتىن. ءسويتىپ ءجۇرىپ مەن وقۋدى ءبىتىرىپ، ۇيلەنىپ، بالالى بولىپ ۇلگەردىم. زاڭعار ءالى بويداق ەدى. 1999 جىلى قىستا تاعى دا اۋىلعا بارعانىمدا ول مەنى ۇيگە ىزدەپ كەلدى. مەن ول كەزدە قاراسۋداعى مەدرەسەگە بارىپ، ءبىراز قۇران، حيكمەت، زىكىرلەر مەڭگەرىپ العام. ول مەنەن ءدىن جايلى ءار ءتۇرلى اقپارات العان بولىپ ۇيگە كەلىپ-كەتىپ ءجۇردى. ءتىپتى ماعان قوسىلىپ جاريا زىكىرگە قاتىسىپ تا كوردى. سوسىن قايتادان تىم-تىرىس جوعالدى. ونىڭ قىزىق تاعدىرى تۋرالى ارتىنان ەستىپ ءبىلدىم. اۋىلدا تۇرمىستان قايتىپ كەلگەن د. ەسىمدى كەلىنشەك بار ەدى. ول ەكى بالاسىمەن اۋىلدا ءبىر لاشىقتا تۇرىپ جاتتى. سەرى جىگىت سوڭعى ەكى جىلدا سول ۇيدەن شىقپايتىن بولىپتى. كۇندىز دە، تۇندە دە سول ۇيدە جاتادى. نە ۇيلەنبەيدى، نە كەتىپ قالمايدى. اۋىل ولار جايلى گۋ-گۋ وسەكتى قايناتىپ جاتىر. ءتىپتى جىگىتتىڭ اعالارى كەلىنشەكتى ۇستاپ الىپ: «سەن ءبىزدىڭ ءىنىمىزدىڭ باسىن دۋالاپ الدىڭ. بوسات بالانى»، – دەپ قورقىتىپتى دەگەن دە اڭگىمە تارادى. ارينە، ودان ەش ناتيجە شىققان جوق. زاڭعار ول ۇيدە 5-6 جىلداي دەلىقۇلى سياقتى تۇرىپ جاتتى. شاماسى، ونى كەيىن اعالارى سۇيرەپ مولدالارعا اپارىپ وقىتسا كەرەك. كەيىن ۇيىنە كەلىپتى دەپ ەستىدىم. 2003 جىلدىڭ جازىندا پويىزدان ءتۇسىپ، تاكسي ۇستاۋعا بازارعا باردىم. سول جەردە زاڭعاردى تاعى دا كوردىم. حال سۇراسىپ جاتىرمىز. مەن:
– زاكە، ءسىز ارىستاسىز با قازىر؟ – دەدىم.
– ءيا، وسىندامىن. ءۇيىم دە وسىندا، – دەدى ول.
– نە كاسىپ؟
– ديۆان جاساپ ساتامىز.
– بالا-شاعا بار ما؟
– ءيا، ەكى بالام بار.
– و، قۇتتى بولسىن! ۇيلەنگەنىڭىزدى ەستىمەپپىن. دۇرىس بولعان ەكەن.
– ا، راحمەت! – دەپ قۋانىپ قالدى.
مەن قوشتاسىپ ءجۇرىپ كەتتىم. ودان كەيىن مەن ونى كورمەدىم. ول تۋرالى جاعىمسىز ەشتەڭە ەستىمەدىم. تەك ىشىمنەن «باياعى بالەسىنەن اقىرى قۇتىلىپ، جاڭا ءومىر باستاعانى جاقسى بوپتى» دەپ ويلادىم. 2005 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا قالاداعى ءۇي تەلەفونىم تولعاي جونەلدى. تۇتقانى الدىم. ار جاقتان بىرەۋ:
– ساكە، قالاي جاعداي؟ – دەپ سامپىلداپ جاعدايىمدى، بالا-شاعامدى تۇگەل سۇراپ ساتىرلاتىپ بارا جاتىر.
– سەن كىمسىڭ؟ تانىمادىم، – دەدىم.
– مەن عوي تەمىربەك. اعاڭنىڭ كلاستاسى. اۋىلداعى تاكسيست شە؟
– ا، ءيا، تانىدىم. ايتا بەر، تەمەكە، – دەدىم. (1992 جىلى دالادا وتىرىپ شاراپ ىشكەندە ول دا سول جەردە بولعان) ول ءبارىن سۇراپ بولدى دا:
– ساكە، وسى سەن اۋىلعا كەلمەيسىڭ بە؟ – دەدى. مەن تاڭعالىپ:
– جاي ما؟ مەن جۇمىستامىن عوي. وتپۋسك السام، بارام. ونىڭ ساعان نە كەرەگى بار؟
– اڭگىمە بىلاي بوپ تۇر. باياعى زاڭعاردى تانيسىڭ عوي؟ كلاستاسىم؟
– تانيمىن.
– سول ءبىر جىلدان بەرى راكپەن اۋىرادى. ىشەكتىڭ راگى. ۋجە تاشكەنگە اپارىپ 8 رەت وپەراتسيا جاساتتى. بالانىڭ دىمى قالمادى.
– سولاي دە. سوندا ماعان نە ىستە دەمەكشىسىڭ؟ مەن نە ىستەي الامىن وعان اۋىلعا بارعاندا؟ – دەدىم اڭگىمەنىڭ اۋانىن ۇقپاي. ونىڭ ۇستىنە جايسىز حابار تۇلا بويىما كوڭىلسىز ساۋلە شاشىپ تۇردى.
– ول قازىر ولەتىنىن سەزەتىن سياقتى. كوڭىلىن سۇراپ بارسام بولدى، سەن جايلى ايتا بەرەدى. ەسىڭدە مە، ول 99 جىلى ساعان بارىپ، قۇران ۇيرەنىپ جۇرەتىن ەدى عوي. قازىر سونى ءجيى ەسكە الادى. «ەگەر سانجار اۋىلعا كەلسە، ماعان حابار بەرىڭدەرشى. ونىمەن ءبىر سويلەسۋ كەرەك ەدى»، – دەپ ايتا بەرەدى. ايتايىن دەگەنىم: ول بالاعا ۇزاققا بارمايتىن سياقتى. سەن ءبىر ۋاقىت تاۋىپ اۋىلعا كەپ كەتسەڭشى. جازىلىپ كەتپەسە دە، ولەرىنىڭ الدىندا ءوتىنىشىن ورىنداپ، ريزا قىلىپ شىعارىپ سالايىق، –دەدى.
مەن ول كەزدە «التىن ساقانى» جۇرگىزەم. «قازاق راديوسىندا» اپتاسىنا ءۇش حابار شىعارام. ۋاقىت وتە تىعىز بولاتىن. مۇنداي سەبەپپەن جۇمىستان ولسە دە جىبەرمەيتىن. مەن تەمىربەككە وسىنىڭ ءبارىن ايتىپ ءتۇسىندىردىم. ول قىنجىلا تىڭداپ تۇردى دا:
– مەيلى، ساكە، سوندا دا كورەرسىڭ. ەگەر عايىپتان تايىپ، اۋىلعا كەلىپ قاپ جاتساڭ، مىندەتتى تۇردە حابارلاس. ۇيىنە كىرىپ شىعايىق، – دەدى.
مەن: «ماقۇل»، – دەپ كەلىستىم.
اۋىلعا ارنايى بارۋدىڭ ءساتى تۇسپەسە دە، ءبىر ايدان سوڭ مۇقتاجدىقپەن بارۋعا تۋرا كەلدى. 2005 جىلدىڭ اقپان ايىندا مەنىڭ تۋعان جەڭگەم اۋرۋدان قايتىس بولدى. جۇمىستان دەرەۋ ەكى كۇنگە بوساتتى. تۇندە كولىكپەن شىعىپ كەتتىم. جەڭگەمنىڭ جانازاسىنا تەمىربەك تە كەلدى. كوڭىل ايتىپ بولعان سوڭ:
– قاشان قايتاسىڭ؟ – دەدى.
– ەرتەڭ كەشكە.
– ۋاقىت بار ەكەن. شىعاردان 2 ساعات بۇرىن ايت. زاڭعاردىڭ ۇيىنە كىرىپ شىعايىق. مەن وعان سەنىڭ كەلگەنىڭدى ايتتىم. كەلەدى دەپ كۇتىپ وتىر.
– جاقسى. بارايىق، – دەدىم.
ەرتەسىنە ءتۇس قايتا ول كەلىپ مەنى كولىگىمەن الىپ كەتتى. جولدا كەلە جاتىپ ول:
– ساكە، قازىر انا ۇيگە بارعاندا ساق بولىڭىز، – دەدى.
– نەدەن؟
– اڭگىمە بارىسىندا «كۇشىك كۇيەۋ»، «اجىراسقان»، «بالا-شاعا» دەگەن سياقتى تەماعا كىرىپ كەتپەڭىز. كوڭىلىنە كەلەدى.
– نەگە؟
– سەبەبى ول قازىر ەنەسىنىڭ ۇيىندە تۇرادى.
– قالايشا؟ ول ماعان ءۇيىم بار دەپ ەدى عوي.
– ءۇيىم دەپ وتىرعانى وزىنىكى ەمەس. بۇل بالا ساتىمەن ۇيلەنە المادى. جاسى ءوتىپ بارا جاتقان سوڭ، ءوزىنىڭ تۋعان قۇداشاسىنا ۇيلەنگەن.
– قۇداشاسىنا؟!
– ءيا، باياعى رايحان دەگەن قارىنداسى بار ەمەس پە؟ سونىڭ قايىن ءسىڭلىسى تاراز جاققا تۇرمىسقا شىققان. 4 جىل بۇرىن سول قۇداشاسىنىڭ كۇيەۋى تارازدا اۆاريادان قايتىس بولعان. قۇداشاسى ەكى بالاسىمەن ۇيىنە قايتىپ كەلدى. سوسىن قارىنداسى قايىن ءسىڭلىسىن تۋعان اعاسىنا ەكى بالاسىمەن الىپ بەردى. بالام دەپ جۇرگەنى – سول انا مارقۇم بولعان جىگىتتىڭ بالالارى. وزىنەن ءالى بالا جوق.
– سولاي دە؟ – دەپ مەن تاڭعالىپ وتىرىپ قالدىم.
– ءيا، سولاي. سوندىقتان انا ۇيگە بارعاندا ول جەردە تۋعان قارىنداسى دا جۇرەدى. سونى كورگەن كەزدە جايسىزداۋ سۇراق قويىپ قالىپ جۇرمەڭىز، – دەپ مەنى ابدەن دايىندادى.
ۇيگە جەتىپ، سالەم بەرىپ ىشكە كىردىك. ءۇيدىڭ ءىشىن كوڭىلسىز اۋرا جايلاپ العان. قارىنداسى ءبىزدى كورە سالا:
– زاڭعار، سانجارلار كەلدى، – دەپ قۋانىپ جاتىر. سول كەزدە تۇپكى بولمەدەن تاياعىنا سۇيەنىپ زاڭعار شىقتى. قاسىندا ءبىر جاس بالا دەمەپ كەلە جاتىر. بۇل زاڭعار باسقا زاڭعار ەدى. قۇر سۇيەكتى تەرىمەن قاپتاپ قويعان دەرسىڭ. بۇرىنعى سىر-سىمباتتىڭ تامتىعى دا جوق. «ات ارىسا – تۋلاق، ەر ارىسا – ارۋاق» دەگەن ماقال ميىمدا قالقىپ تۇردى. وڭ جاق بۇيىرىنە ءبىر پاكەت ءىلىپ، ونى سكوتچپەن اينالدىرا بۋىپ بايلاپ قويىپتى. سوعان قاراماستان قاتتى قۋانعانىن بارىنشا ءبىلدىرىپ جاتىر. مەيلىنشە بايقاپ قۇشاقتاسىپ كورىستىك. قارىنداسى، ياعني، سول ءۇيدىڭ كەلىنى رايحان زىر جۇگىرىپ داستارحان جاسادى. لەزدە ىستىق شاي دا كەلدى. ول جەڭگەمە كوڭىل ايتتى. مەن ونىڭ دەنساۋلىعىن سۇراعان بوپ جاتىرمىن. ول قالىپتى سويلەي المايدى. اڭگىمە ايتقان سايىن ىشىنە اۋا سورىپ الىپ، ەنتىگىپ وتىرىپ ءبىر سويلەمىن زورعا اياقتايدى. ول ءوزىنىڭ قالاي اۋىرعانىن، 8 رەت وپەراتسيادان امان شىققانىن، تاشكەندەگى دارىگەرىنىڭ مىقتىلىعىن – ءبارىن ايتىپ وتىردى. ول سويلەپ وتىرعاندا بۇيىرىندەگى پاكەتتەن قورىلداپ سۋدىڭ اققانى سياقتى دىبىس ەستىلىپ تۇردى. زاڭعار ىڭعايسىزدانىپ: «مىنا توق ىشىگىمدى پاكەتكە سالىپ، سىرتىنا شىعارىپ، سكوتچپەن ماتاپ تاستادى. ىشەك-قارنىمدى وسىلاي سۇيرەتىپ جۇرەم»، – دەپ ازىلدەپ قويدى. سالدەن سوڭ ول ىستىق ەستەلىكتەردى ەسىنە الىپ، ەلجىرەي سويلەپ كەتتى:
– ەح، ساكە، باياعى كەزدەردى ايتسايشى. سەنىڭ ۇيىڭە بارىپ نەشە ءتۇرلى ءدىني قيسسالار تىڭداۋشى ەدىك. از دا بولسا قۇراننان حاباردار بولىپ قالىپ ەدىم. اقىماقتىقپەن ونى دا قويىپ كەتتىم. قازىر ولەردەي وكىنەم. سول كەزدە ۇزبەي ۇيرەنە بەرۋىم كەرەك ەدى. ەگەر وسى اۋرۋدان امان قالسام، تاعى دا ساعان بارىپ وقيمىن دەپ ارمانداپ قويام. بىراق قازىر سەن اتاقتى بولىپ كەتتىڭ عوي. اۋىلعا دا سيرەك كەلەسىڭ. تەلەۆيزوردان «التىن ساقانى» كورگەن سايىن ۇيدەگىلەرگە: «مىنە، ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ بالاسى. ءبىزدىڭ ىنىشەك. اعاسىمەن بىرگە وقىعام. ماعان قۇران ۇيرەتكەن»، – دەپ ماقتانىپ وتىرام، – دەپ اعىنان اقتارىلىپ كەتتى. ول قانشا جەردەن ازىپ، ارىقتاپ كەتسە دە، وسى جولى ەكى بەتى قۋانىشتان نۇرلانىپ، شاتتانىپ، جاسارىپ وتىردى. ءبىز جۇرۋگە رۇقسات سۇراعاندا كادىمگىدەي قينالىپ:
– شىركىن، مىنا اڭگىمەنى ۇزبەي، وسىلاي ماڭگى باقي وتىرا بەرسەك قوي. ءاي، بىراق پەندەمىز عوي. جازىلىپ العان سوڭ، قايتادان ديۆان جاسايمىن دەپ يت تىرشىلىگىمە كىرىپ كەتەتىن شىعارمىن، – دەپ ەلدى ءبىراز كۇلدىردى. ءۇي ىشىمەن تۇگەل قوشتاسىپ، الماتىعا تۇندەلەتىپ قايتتىم.
الماتىعا جەتكەن سوڭ اۋىلداعى ۇلكەن اعاما حابارلاسىپ: «زاڭعارعا ءجيى بارىپ، رۋحاني سۇحباتتاسىپ تۇرىڭىز»، – دەپ ءوتىنىش جاسادىم. اعام بارىپ تۇردى. ءتىپتى وڭاشا قالعاندا ولار ءولىم تاقىرىبىن اشىق تالقىلاعان سياقتى. كوپ زاتقا قانىققان سوڭ، ول اجالىن ەشقانداي قارسىلىقسىز، مويىنۇسىنعان حالدە قارسى الۋعا ءبىرجولا بەكىنىپتى. 9-شى رەت پايداسىز وپەراتسياعا بارۋدان سانالى تۇردە باس تارتتى. ول ەكى اپتادان سوڭ 36 جاسىندا ءپاني دۇنيەدەن وزدى.
… ال راشيد ەگىس القابىندا ءبىر كىسىمەن ءىلىنىسىپ توبەلەسىپ، ونى ءولتىرىپ الدى. 8 جىلعا سوتتالىپ، 5 جىل وتىرىپ كەلدى.
الىگە دەيىن، تۇندە كوشەنىڭ جاعاسىندا وتىرىپ، دابىرلاسىپ، ءىشىپ-شەگىپ وسىنداي «ەرلىك» ىستەرىن جارىسا ايتىپ وتىرعان جاس جىگىتتەردى كورسەم بولدى 1992 جىلدىڭ اقپانىندا بولعان وقيعا ەسىمە ەرىكسىز ءتۇسىپ كەتەدى.

سانجار كەرىمباي

degdar.kz

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    ادامزات كىتاپقا عۇمىر بويى قارىزدار. كىتاپسىز كەلەشەكتىڭ التىن كىلتىن ەشكىم قولىنا مىقتاپ ۇستاي الماعان. ماردان راحماتۋللا – كىتاپقۇمار ون جەتى جاسار جىگىتتىڭ بويىندا ءوز قاتارلاستارىنىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ۇلى قاسيەت بار. ول – كىتاپقا دەگەن ماحاببات. بۇل ماحابباتتىڭ ءسات ساناپ ارتۋىنىڭ دا سىرى بار. ماردان – اسىلى وسمان، دارحان قىدىرالى سىندى بۇگىنگى قازاق رۋحانياتىنىڭ تىرەگى سانالاتىن ازاماتتار تۋعان توپىراقت تۋىپ-وسكەن. توپىراقتىڭ كيەسىن ءدال وسى كەزدە ەرىكسىز مويىنداي تۇسەسىڭ. قوعامداعى «جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن قاساڭ پىكىردى جوققا شىعارۋعا تىرىسقان جاستاردىڭ دا سانى باسىم. كۇن ساناپ ولاردىڭ سانى ارتىپ، كىتاپتىڭ قۇدىرەتىن جەر-جەردە دالەلدەپ باعۋدا. كىتاپقا جانى قۇمار جان ءبىر كۇنىن كىتاپسىز ەلەستەتە المايدى. عۇمىرى كىتاپپەن ەتەنە بايلانعان، وقۋ عۇمىرىنىڭ مانىنە اينالعان جاستاردى

  • «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    قازاق حالقىنىڭ داڭقتى پەرزەنتى، ۇلى جازۋشى مۇقتار ماعاۋين 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي) شۇبارتاۋدا دۇنيەگە كەلدى. جونداعى جوبالاي كەرەيدىڭ ەڭ ۇلكەن ارۋاعى جوبالاي ءبيدىڭ ۇرپاعى ەدى. بايقوتان بي، تومان بي، بەگەش شەشەن، ءۋايىس، تولەۋ اقىن… اتاعى اتالارىنان اسىپ كەتتى… تىرىسىندە ولاي دەگەن جوق… بۇل ءسوزدى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءبىز ايتىپ وتىرمىز… ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرى شەتتە ءوتتى. «ۇكىمەتكە، باسقالارعا دا وكپەم جوق، وكپەلەيتىن ولاردىڭ جاعدايى جوق!» (م.ماعاۋين) دەگەن ەدى ءوزى بەرتىندە. استارى اۋىر، ەڭسەڭدى ەزەردەي سالماقتى ءسوز… دانىشپان ادام نەگە ەلدەن جىراق كەتتى. بۇل «وڭاشا جاتقاندى ۇناتامىن، ەلىمدى ەل قىلماسىن ەرتە سەزىپ… ەلدەن كەتتىم جىراق…» (شاكارىم) دەيتىن كەتىس سياقتى. سوندا دا «كوك

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: