|  | 

مادەنيەت

كەلىن وڭباي، قازاق وڭبايدى 

كەلينبۇگىندە ستاتيستيكالىق مالىمەت بويىنشا، ۇيلەنگەن جاستاردىڭ جىل سايىن ۇشتەن ءبىرى اجىراسىپ جاتادى. 10000 ى ۇيلەنسە، سونىڭ 3300 جۇبىنىڭ شاڭىراعى ورتاسىنا تۇسەدى. سوندا ون جىلدا 33 مىڭ وتباسىنىڭ ويرانى شىعادى. ودان ءارى سولاي جىل سايىن قوسىلا بەرەدى، ءتىرى جەتىم مەن جەسىرلەر، جالعىز باستى انالار ەسەلەنىپ كوبەيە بەرەدى.سونشا تراگەديا دەگەن ءسوز. سوندا تويدا ايتىلعان: «بوساعاڭ بەرىك بولسىن، شاڭىراعىڭ بيىك بولسىن»، دەپ بەرگەن اق باتا مەن اق تىلەكتەرىمىز قايدا قالدى؟ كىم كىنالى؟

جاقىندا «حاباردا» كورسەتىلگەن «ۋس­لوۆيە كونتراكتا» اتتى كينودا ءبىر كەلىنشەك: «كۇيەۋگە تيۋگە اقىلىم جەتكەنمەن، سول كۇيەۋدى ۇستاپ تۇرۋعا اقىلىم جەتپەدى»، دەپ وكىنەدى. قىزدارىمىز «كۇيەۋگە شىقساق بولدى، باقىتتى بولا سالامىز» دەپ ويلايدى. «ۇيلەنۋ وڭاي، ءۇي بولۋ قيىن» دەپ ماقالداعاندا تاڭدايىمىز تاقىلدايدى. ال ءۇي بولۋ نەسىمەن قيىن؟ سول قيىندىقتى قالاي جەڭىپ، قالاي جاقسى وتباسى بولۋ كەرەك؟ وسىنى مەكتەپتەر مەن باسقا دا وقۋ ورىندا­رىندا جاستارعا كىم ايتىپ، كىم ۇيرەتىپ جاتىر؟

ەشكىم دە. جاس وتباسىلاردىڭ بوسا­عالارىن قالاي بەكىتەمىز، مىناداي ماسقارا كولەمدە اجىراسۋلارىن قالاي توقتاتامىز؟ قىزدا­رىمىزدى جاقسى كەلىن بولۋعا قالاي تاربيەلەيمىز؟ مەكتەپتەر تاربيە بەرە الماسا، باسقا قانداي جولى بار؟

ەندى وسىعان بايلانىستى جانىمدى اۋىر­تىپ ءارى اشىندىرىپ جۇرگەن ءبىر جاعدايدى ايتىپ، سونى مىسالعا كەلتىرەيىنشى. مەنىڭ قازالى قالاسىندا تۇراتىن س. ەسىمدى بالدىزىم بار. كورىكتى دە سىمباتتى جىگىت، جاقسى ماماندىعى، قىزمەتى بار. سونىڭ ءبىراز جىل بۇرىن كەلىنشەگى قايتىس بولدى، ەكى قىزى قالدى ارتىندا. سونداعى ءبىر مەكتەپتىڭ مۇعاليماسىنىڭ كۇيەۋى قايتىس بولىپتى، ونىڭ دا ەكى قىزى بار ەكەن. سودان ەكەۋى قوسىلعان. ءسويتىپ ەكەۋى ءتورت قىزدىڭ اتا-اناسى بولىپ، كوپ ۇزاماي كەلىنشەك ۇل تۋىپ، باسىندا جاپ-جاقسى تۇرىپ جاتقان. جىگىتتىڭ بۇرىن مۇعالىم بولىپ ىستەگەن زەينەتكەر شەشەسى بار. اۋىلىنا، تۋىس-تۋعاندارىنا سىيلى دا قادىرلى ادام. ۇل تۋىپ ورنىققان سوڭ، كەلىن مىنەز شىعارا باستايدى. ەنەسىنە ەجىرەيەتىن، ايتقانىن تىڭدامايتىن، ءتىپتى ءتىل تيگىزەتىن بولادى. جىگىت اناسىن قورلاعانىنا شىداي الماي، ايەلدى ءوز ۇيىنە قۋىپ جىبەرەدى. ىشتە بالا كەتىپ، تاعى ءبىر ۇل تۋادى. ارىستاي ەكى ۇل. ءىشىڭ قالاي ۋداي اشىمايدى؟ جىگىتتىڭ اناسى: «شايپاۋ مىنەزىنە توزەيىك، ەكى ۇلدى كوزىمىز قيىپ قالاي شىداپ وتىرامىز، كەلىندى الىپ كەل»، دەپ ۇلىنا قولقا سالادى.

001

سويتسە الگى ايەل: «شەشەڭمەن، قا­رىن­دا­سىڭمەن بىرگە تۇرا المايمىن، مەنىڭ قولىما كەل»، دەپ شالقاياتىن كورىنەدى. نە دەگەن بەتسىزدىك، نە دەگەن كورگەنسىزدىك دەسەيشى! جىگىت: «مەن انامدى تاستاپ، سەنىڭ قولىڭا كىرەتىن اقىماق ەمەسپىن»، دەپ جاۋاپ بەرگەن. مىنە، بۇعان نە دەۋگە بولادى؟! الگى ايەل سول قازالىنىڭ ءبىر مەكتەبىندە مۇعاليما بولىپ ىستەيدى. مىناداي كورگەنسىزدىكپەن ول قالاي ۇستاز بولىپ ءجۇر، بالالارعا قانداي تاربيە بەرىپ، ونەگە كورسەتەدى دەگەن سۇراق تۋادى. بۇرىن اقساقالدار مەن بيلەر تورەلىگى بولعان. قازاقتا اجىراسۋ دەگەن مۇلدەم بولماعان عوي. ەندى مىناداي جاعدايلاردا نە ىستەۋ كەرەك؟ مەنىڭشە، جىگىت سوتقا بەرىپ، ۇلكەن ۇلىن قايتارىپ الۋى كەرەك. بۇعان بۇگىنگى زاڭ مەن زاڭگەرلەر نەندەي بيلىك ايتادى؟

بۇل ءبىر عانا مىسال. «كۇيەۋ بالا قو­لىمىزعا كىرمەدى»، دەپ قىزدارىن باقى­تىنان ايىرىپ، اجىراتىپ الىپ جاتقان اتا-انالار قانشاما. كەلىنشەك كەزىندە ەنەسىمەن سىيىسپاعان ءبىر ايەل قازىر ءوزى ەنە بولعاندا قوس كەلىنىن قۋىپ جىبەرىپ وتىر. مۇنداي مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرە بەرۋگە بولادى. كەڭەس زامانى كەزىندە دە اجىراساتىن. بىراق ءدال قازىرگىدەي ەمەس-ءتى. ويتكەنى، پارتيا، كومسومول، كاسىپوداق ۇيىمدارى بولدى. كۇيەۋى كىنالى بولسا، ايەلىنىڭ ارىزى بويىن­شا ماسەلەسى قارالىپ، پارتيادان، كومسومولدان، قىزمەتىنەن شىعارىلاتىن، گازەتكە جازىلىپ اشكەرەلەنەتىن. تۋىستارىنىڭ ۇلكەندەرى جينالىپ بىتىستىرۋگە كۇش سالاتىن. قازىر ونداي ۇيىمدار جوق، اقىل ايتا الاتىن اقساقالدار دا قالماي بارادى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ وسىناۋ نارىق قىسقان زاماندا، ۇلكەن ومىردەن تۇك حابارى جوق جاس وتباسىلاردى قيىندىقتارمەن بەتپە-بەت قالدىرىپ، قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرا بەرەمىز بە؟

«وتباسى – شاعىن مەملەكەت»، دەگەن قا­ناتتى ءسوزىمىز بار. شىنىندا دا سولاي. ولاي بولسا، مەملەكەت ىشىندەگى ىدىراپ جاتقان شاعىن مەملەكەتتەرىمىزدى قالاي قورعايمىز؟ ەگەر دۇرىس ەسەبىن شىعاراتىن بولساق، ولاردىڭ سانى ميلليوننان اسىپ جىعىلادى. مۇنىڭ سىرتىندا وتىرسا دا ورنىن تاپپاعان قىزدارىمىز ءجۇز مىڭداپ سانالادى. ولاردىڭ ءبىرازى «باسىبايلى جارىمىز بولماسا دا انا بولىپ، بالا سۇيەيىك» دەپ، كوڭىلدەستەرىنەن بالا تۋىپ، جالعىزباستى انالار سانىن كوبەيتە تۇسۋدە. سونشا اكەسىز ءوسىپ جاتقان بالالار، سونشا كوز جاسىن كول قىلىپ جۇرگەن جالعىزباستى انالار دەگەن ءسوز. ولار «جار قۇشپادىم قۇشاعىمدى جاندىرىپ» دەپ ءبىر اقىن ايەل جىر ەتكەندەي، جاپ-جاس كەزىندە جەسىر قالىپ، جار قۇشاعىن اڭساۋمەن ءومىرى وكسىپ، كۇن كەشەدى ەمەس پە. مۇنى جۇرەكپەن دە، باسپەن دە ۇعىپ تۇسىنسەك كەرەك.

33

الگى اقىن قىزدىڭ جالعىزدىعىن جىر ەتكەن مۇڭدى ولەڭى مەنى قاتتى تەبىرەنتىپ، «جارالى جۇرەك جالعىزدار» دەگەن ولەڭ شىعاردىم. ول بۇدان 25 جىل بۇرىن «انا ءتىلى» گازەتىندە جاريالانىپ، ۇلكەن  تالقىلاۋ ايتىسقا مۇرىندىق بولعان.

گازەتتىڭ كەلەسى ءبىر سانىندا تاراز قالاسىنان سايا دەگەن قىزدىڭ: «ەكىنشى ايەلى بولعىم كەلەدى»، دەگەن ماقالاسى جارق ەتە قالدى. سايانىڭ بۇل ماقالاسى سول تۇستا بۇلتسىز اشىق كۇندە كۇن كۇركىرەگەندەي اسەر ەتتى. كومپارتيانىڭ ءالى بار كەزى. گازەت رەداكتورىنىڭ ونى جاريالاۋعا قالاي باتىلدىق ەتكەنى تاڭ قالدىرادى. سايا: «…مەن اقىن اعا جىر ەتكەندەي وتىرىپ قالعان سۇلۋ قىزداردىڭ ءبىرىمىن. وقۋ، وقۋ، قىزمەت دەپ جۇرگەندە قاتارىمنان قالىپ قويىپپىن. ايتسە دە جار قۇشىپ، بالا ءسۇيىپ، انا بولعىم كەلەدى. كەيبىرەۋلەردەي كودەنەڭ كوڭىلدەستەن بالا تۋعا نامىسىم جىبەرمەيدى. ەندى قايتپەك كەرەك؟ ونىڭ ءبىر-اق جولى بار. بۇرىنعى قازاق سالتىمەن ءبىر جاقسى اعانىڭ ەتەگىنەن ۇستاپ، ەكىنشى ايەلى بولۋ. سوندا زاڭدى كۇيەۋىم، بالامنىڭ زاڭدى اكەسى بولعان بولار ەدى. ەشكىم كوزتۇرتكى قىلماس ەدى»، دەپ اعىنان جارىلعان-دى.

«انا ءتىلى» گازەتىنىڭ بەتتەرىندە قوعام ەركەك پەن ايەل بولىپ ەكىگە جارىلىپ، سايا قىزدىڭ ماقالاسىن التى اي بويى تال­قىلادى. ەرلەر: «اقىلىڭنان اينالايىن، قوستايمىز» دەسە، ايەلدەر: «قۋ بەتپاق، كوك ەتىك­تىنى ىزدەپ، كون ەتىكتىنى مەنسىنبەي ءجۇرىپ وتىرىپ قالعان ءوز وبالدارىڭ وزدەرىڭە، ەندى سۇتتەي ۇيىپ وتىرعان وتباسىمىزعا ويران سالماقپىسىڭدار؟» دەپ دۇرلىكتى. ماقالا قورىتىندىلانعاننان كەيىن بۇل ايتىستى «قازاق ادەبيەتى» گازەتى كوتەرىپ اكەتتى. سايا ماقالاسى تالقىلانىپ، باستاپ بەرگەن مەن جايىما قالدىم. بىراق ەڭبەگىم زايا كەتپەدى. سول تالقىلاۋ ماقالالاردىڭ قوزعاۋ سالعان دۇمپۋىمەن نەكە زاڭىنىڭ «ەكى ايەل الۋعا بولمايدى» دەگەن بابى الىنىپ تاستالىندى. پارلامەنتتە دە ەكى رەت ءسوز بولدى. گازەت بەتتەرىندە دە اۋىق-اۋىق قايتا تالقىلانىپ جاتادى. ءوزىم دە ماقالالارىممەن تامىزىق تاستاپ تۇرامىن. قازىر اسىرەسە، وڭتۇستىك ءوڭىر­لەردە مەشىتتە نەكەگە وتىرىپ، ەكىنشى ايەل الىپ جاتقاندار، اعاسى ولسە جەسىرىن قاڭعىتپاي جەڭگەسىنە ۇيلەنگەندەر كوپتەپ سانالادى.

سوعان بايلانىستى جوعارىدا ءسوز ەتىل­گەن جاقسى كەلىن تاربيەلەۋ، جاس وتاۋلاردى قورعاپ، اجىراسۋلاردى ازايتۋ، جەتىمدەر مەن جاس جەسىرلەردى كوبەيتپەۋ ماقساتىندا نە ىستەۋىمىز كەرەك، قانداي شارالار قاجەت؟ مەكتەپ پەن اتا-انالاردان قايىر جوق. مەك­تەپتەر وقۋلىقتاردى كوبەيتكەن ۇستىنە كوبەيتىپ، ءۇستىن-ءۇستىن توپەلەپ وقىتا بەرۋدى عانا بىلەدى. وقۋشىلاردان «وقۋىڭ قالاي؟» دەپ سۇراساڭ، «جاقسى» دەپ جاۋاپ بەرەدى. ال «توقۋىڭ قالاي؟» دەپ قايىرا سۇراساڭ، نە جاۋاپ بەرەرىن بىلمەيدى. سەبەبى، مەكتەپ وقۋلىقتارى مەن مۇعالىمدەرىنىڭ لەكسيكونىندا «وقۋ، وقىتۋ» دەگەن سوزدەر بار دا «توقۋ، توقىتۋ» دەگەن سوزدەر جوق، قولدانىلمايدى. «كەل، بالالار، وقىلىق، وقىعاندى كوڭىلگە ىقىلاسپەن توقىلىق» دەگەن ىبىراي ولەڭىندەگى تالاپ وقۋشىلاردان تالاپ ەتىلمەيدى. قىزدار جاعى «توقۋ بىلمەيمىن» دەپ جاۋاپ بەرەدى.

112

مەن باستاۋىش مەكتەپتە دە، ورتالاۋدا دا، پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورنىندا دا مۇعالىم دە، وقىتۋشى دا بولىپ تەر توك­كەن، ءومىرىمنىڭ 20 جىلىن پەداگوگيكاعا ارناعان اداممىن. جاي تەر توگىپ قويا سالماي، سول سالادا باستامالار كوتەرىپ جانە سولاردى ءوز قولىممەن جۇزەگە اسىرىپ تاجىريبەلىك جۇمىستار جۇرگىزگەنمىن. كەزىندە ورتالىق ءباسپاسوز بەتتەرىندە سولار تۋرالى ماقالالارىم جاريالانىپ تۇرعان. بۇدان 50-55 جىل بۇرىن مەكتەپتەردە توقىتۋ مەن تاربيە قالاي بولماسا، قازىر دە تاپ سول كۇيىن­دە ەكەن. نەگە دەسەڭىز، تاربيەلىك وقۋ قۇرالى ءالى كۇنگە دەيىن جوق. ال ءار سىنىپقا ارنالعان تاربيەلىك وقۋ قۇرالىنسىز، ارنايى تاربيە ساعاتتارىنسىز وقۋشىلارعا ەتيكالىق، ەستە­تيكالىق، پاتريوتتىق، ادامگەرشىلىك تاربيەلەرىن قالاي بەرۋگە بولادى؟ وسىعان ەشكىمنىڭ باسى اۋىرمايدى.

ءبىر كەزدە ورىس پاتشاسى ءى نيكولايدىڭ اتىنان ا. س. پۋشكينگە جاسوسپىرىمدەر تاربيەسىمەن اينالىسىپ، سول جونىندە ەڭبەك جازۋعا تاپسىرما بەرىلەدى. اقىن مەكتەپتەردى مۇقيات تەكسەرىپ، پاتشانىڭ تاپسىرماسىن بۇلجىتپاي ورىندايدى. 1826 جىلى ول تاربيە پروبلەمالارى جونىندە «حالىقتىق تاربيە تۋرالى» دەگەن تراكتات جازىپ ۇسىنادى. دارقان دارىن، كول-كوسىر اقىل يەسى ا.س.پۋشكيننىڭ كەمەڭگەرلىگى وسى تراكتاتىنان دا ايقىن كورىنەدى. ول مىناداي دانىشپاندىق قورىتىندى تۇجىرىم جاسايدى: «ۆسيۋدۋ وششۋششاەتسيا نەدوستاتوك ناۋك نراۆستۆەننىح، رازۆيۆايۋششيح ليچنوست ۋچاششيحسيا، يح سپوسوبنوست مىسليت ي وبەكتيۆنو سۋديت و سوبىتياح ي پروبلەماح. ۆ گوسۋدارستۆەننىح زاۆەدەنياح گلاۆنوي زابوتوي دولجنو ستات نراۆستۆەننوە ۆوسپيتانيە». بۇدان پۋشكيننىڭ دانىشپان اقىن عانا ەمەس، كەمەڭگەر قوعام قايراتكەرى ەكەنىن دە كورسەتەدى.

بىراق قاي زاماندا دا پاتشالار مەن اكىمدەر اقىنداردىڭ اقىلىن العان با، پۋشكين ايتتى دەپ ادامگەرشىلىك تاربيەسى تۋرالى اقىلدى وقۋلىق قۇرال جازىلماعانعا ۇقسايدى. كەڭەس زامانى كەزىندە دە ونداي وقۋلىق بولعان جوق. ەگەر رەسەيدە بولسا، بىزدە دە بولعان بولار ەدى عوي. ەندى ورىس اقىنى پۋشكين مەن ءوزىمىزدىڭ ءال-فارابي بابامىزدىڭ: «ادامعا الدىمەن تاربيە بەرىلۋى كەرەك. تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم ادامزاتتى اپاتقا ۇشىراتادى»، دەگەن تۇجىرىمىن سالىستىرساق، ارعى دانىشپان مەن بەرگى دانىشپاننىڭ ويلارى ءبىر-بىرىمەن ۇندەسىپ تۇر. ەكەۋىنىڭ اراسى توعىز عاسىر. ءال-ءفارابيدى پۋشكين، مۇمكىن، وقىعان دا بولار. تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىمنىڭ سالدارىنان قازىر ادامزات اپاتقا ۇشىراپ جاتىر ەمەس پە. دەمەك ءال-ءفارابيدىڭ كەزىندە دە تاربيە وقۋلىعى بولماعان. ەگەر بولعان بولسا، بابامىز مىنا ءسوزدى اشىنىپ ايتپاعان بولار ەدى. جوعارىداعى ءال-ءفارابيدىڭ قاناتتى ءسوزىن ءبارى جاتقا بىلەدى، بىراق ول ءسوزدىڭ ءمانى مەن ماڭىزىنا ەشكىم ءمان بەرىپ جاتپايدى. جارىقتىق ايتا سالعان عوي دەپ جۇرە بەرەدى.

ەندى مىنا بەتىمەن جىبەرىلگەن تاربيە ماسەلەسىن نە ىستەيمىز؟ سولاي بەتىمەن جىبەرە بەرەمىز بە؟ مەنىڭ الدىڭعى ءبىر جىلى «ەگەمەن قازاقستاندا» «بەتىمەن جىبەرسە بەتىمەن كەتپەگەندە قايتەدى» دەگەن ماقالام جاريالاندى. وندا ءبىرىنشى ەمەن اعاشىن پرەزيدەنتىمىز ءوز قولىنان وتىرعىزعان «جەرۇيىق» ساياباعىن بەتىمەن كەتكەن جاستاردىڭ ءبۇلدىرىپ جاتقانىن، اققايىڭداردى داپتەرگە اينالدىرىپ، اتتارىن شيمايلاپ جازىپ، كەيبىرەۋلەرىنىڭ قابىعىن سىپىرىپ قۋراتىپ ءولتىرىپ جات­قاندارىن ايتىپ دابىل كوتەرگەنمىن. ءبىر جەتى وتكەننەن كەيىن الماتى اۋدانى اكىمىنىڭ وزىنە تەلەفون سوعىپ، نە شارا قولدانىپ جاتىرسىزدار دەپ سۇراسام، ەشقايسىسى وقىماپتى. «بۇلارىڭىز قالاي؟ پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءوزى كۇن سايىن قاراپ وتىراتىن باس گازەتىمىزدى وقىمايتىندارىڭىز ۇيات ەمەس پە» دەگەن سوڭ وقىپ، بىرەر اپتانىڭ ىشىندە پاركتىڭ ءتورت جاعىنا تۇندە جابىلاتىن قاقپالار ورناتتى; جۇمىس ۋاقىتتارىن جازعىزدى; ءتارتىپ بۇزعاندارعا شارا قولدانىلىپ، ءتيىستى مولشەردە ايىپپۇل سالىناتىنىن ەسكەرتكەن تاقتايشالار ءىلىندى.

مەن بۇل جارتىلاي شارامەن توقتاپ قالماي، ماقالانىڭ كوشىرمەسىن كوبەيتىپ، ءوز اتتارىنان قوسىمشا تاپسىرما بەرىپ، اۋدان كولەمىندەگى بارلىق مەكتەپتەر مەن جوعارى­لى-تومەندى وقۋ ورىندارىنىڭ بارىنە جىبە­رۋدى ۇسىندىم. بىراق ونى ورىندامادى. تاربيە دايەكتىلىكپەن جۇرگىزىلسە عانا ناتيجە بەرەتىنىن بىزدە بىلە بەرمەيدى. ايتقانىمداي-اق، ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن بۇزاقى جاستار الگى تارتىپكە شاقىرعان تاقتالاردى تەپكىلەپ قيراتىپ بۇزىپ تاس­تادى. بۇل ءبىر عانا مىسال.

36

ماسەلەنىڭ توقەتەرىن ايتقاندا، مەك­تەپ­تەردىڭ بارلىق سىنىپتارىنىڭ وقۋ­شىلارى مەن باسقا دا وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان ءال-فارابي مەن پۋشكين ايتقانداي جانە ءومىر تالاپ ەتىپ وتىرعانداي، «ادامگەر­شىلىك تاربيەسى» (نراۆستۆەننوە ۆوسپيتانيە) اتتى تاربيە وقۋلىعىن اۆتورلار بىرلەسىپ جازىپ شىعارۋىمىز كەرەك. ونىڭ ىشكى شەكەسىنە جوعارىداعى ەكى دانىشپاننىڭ الگى قاناتتى سوزدەرى جازىلىپ قويىلادى. ونسىز ءبارى بوس ءسوز بولىپ قالا بەرمەك. مەن ءوزىم وزگەلەرگە جول سالىپ بەرەيىن دەپ، قىزدار مەن بولاشاق كەلىندەر تاربيەسىنە ارنالعان «كەلىندەر وڭباي، قازاق وڭبايدى» اتتى جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرگە ارنالعان وقۋلىق جازۋعا كىرىستىم. ول «كوڭىل كۇنى – ماحاببات!» اتتى پوەماممەن اشىلادى. قىزدارىمىز پوەمانىڭ باس كەيىپكەرى اقماڭدايلىم سەكىلدى ءسوز سالعان جىگىتىنىڭ شىن عاشىق، شىن سۇيەتىنىنە ابدەن كوز جەتكىزىپ، ءوز سىناعىنان وتكىزىپ بارىپ ۇيلەنسە، اجىراسۋلار بولمايدى، ماحابباتتارى دا ماڭگى ساقتالادى.

ەكىنشىدەن، ايەلدەردىڭ وزدەرىن وزدەرىنە تانىتا ءتۇسۋ ماقساتىمەن جازىلعان «ايەل كىم؟!» دەگەن پوەمامدى الەۋمەتتىك جەلىگە شىعارىپ ەدىم، «ايەلدەردى، انالاردى وسىنشا ارداقتاپ، بەينەمىزدى اسقاقتاتقانىڭىز ءۇشىن كوپ راحمەت سىزگە، اللانىڭ نۇرى جاۋ­سىن!» دەپ العىستارىن جاۋدىرىپ جاتىر. وقۋلىققا اقىندار مەن جازۋشىلاردىڭ وسىنداي تاربيەلىك ماڭىزى زور شىعارمالارى ەنگىزىلەدى. اۆتورلار تارتىلادى.

سونىمەن بىرگە، جاستارعا ادامگەرشىلىك تە، پاتريوتتىق تا تاربيە بەرۋمەن تىكەلەي اينالىساتىن جاستار گازەتىن شىعارۋ ماق­ساتىندا ساعادات نۇرماعامبەتوۆ اتىنداعى پاتريوتتىق قوردىڭ توراعاسى ماحمۇت نالىباەۆقا جانە تەڭ توراعالارىنا سونداي باسىلىم بولۋعا ىنتالى بولىپ، تىلەك بىلدىرگەن ءبىر گازەتتى قور قاراماعىنا الۋ جونىندە ۇسىنىس حات جولداندى. ولار ويلاسىپ جاتىر. پرەزيدەنتىمىز جاستارعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ جونىندە تاپسىرمالار بەرۋدە. بىراق ونىمەن ناقتى اينالىسىپ وتىرعان ەشكىم جوق قوي. سونداي گازەت شىعارۋعا جوعارىداعى قوردىڭ كۇشى ازدىق ەتسە، پرەزيدەنت قورىنىڭ وزىنەن كومەك سۇرايمىز. جاستار تاربيەسى ءۇشىن قانداي دا باتىل قادامدارعا بارۋىمىز كەرەك. وسى باستامانى قولداۋعا شاقىرامىن.

جۇما-نازار سومجۇرەك،

 قازاقستان جازۋشىلار

وداعىنىڭ مۇشەسى.

استانا.

 

سۋرەتتەر: photo.poco.cn, gexing.com

egemen.kz

Related Articles

  • …ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز.

    الەۋمەتتىك جەلىدە وسى وتانداسىمىزدى قىزۋ تالقىلاپ جاتىر ەكەن. كوبى سىن ايتىپ جاتىر. ۆيدەو جازبانىڭ تولىق نۇسقاسى جوق، پىكىر-تالاس تۋدىرعان بولىگى عانا تاراپ جاتىر ەكەن. سوعان بايلانىستى ءوز ويىمدى ايتا كەتپەكشىمىن: ءبىرىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ۆيدەوسى، فوتوسى الەۋمەتتىك جەلىدە جەلدەي ەسىپ تاراپ جاتىر. ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) جەكە قۇپياسى سانالاتىن فوتوسى، ۆيدەو جازباسى كىمنىڭ رۇقساتىمەن تاراپ جاتىر ەكەن؟ ءوز باسىم وسى پوستتى جازۋ ءۇشىن ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) ۆيدەوداعى بەينەسىن قارا بوياۋمەن ءوشىرىپ تاستاۋدى ءجون كوردىم. جانە رۇقساتىنسىز فوتو بەينەسىن جەكە پاراقشاما سالعانىم ءۇشىن ودان كەشىرىم سۇرايمىن. ءدىني ۇستانىمى، ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز. ەكىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ءدىني ۇستانىمىنا بايلانىستى ايتقان سوزدەرى قوعامدا قاتتى پىكىر تۋدىرعان ەكەن. ءتىپتى ونى “ۇلت دۇشپانى”

  • ءتاڭىرى قالاۋى تۇسكەن جان

    ماندوكي قوڭىردىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ءتاڭىرى مەنى تاڭدادى»  مۇحتار ماعاۋين ماندوكي قوڭىر يشتۆان – وتانى ماجارستان عانا ەمەس، كۇللى تۇركى دۇنيەسى قاستەرلەيتىن ۇلىق ەسىمدەر قاتارىنداعى كورنەكتى تۇلعا. شىڭعىس جورىعى تۇسىندا كارپات قويناۋىنداعى ماديارلار اراسىنان پانا تاپقان قۇمان-قىپشاق جۇرتىنىڭ تۋماسى ماندوكي قوڭىر وننان اسا ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، بۇعان قوسا زەرتتەۋشىلىك قارىمى ەرەن، تۇران حالىقتارىنىڭ فولكلورلىق-دۇنيەتانىمدىق ساناسىن بويىنا دارىتقان عالىم. ول تۇركولوگيا عىلىمىمەن دەندەپ اينالىسىپ قانا قويماي، حح عاسىردىڭ ءتورتىنشى شيرەگىندە شىعىس پەن باتىس­تىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالدى، ميلليونداردىڭ ىقىلاس القاۋىنا بولەندى. ياكي ول حالىقتار اراسىن جاقىنداس­تىرعان مامىلەگەر، وزىقتارعا وي سالعان كورەگەن ەدى. زامانا العا جىلجىعان سايىن مەرەيتوي يەلەرى تۋرالى ايتىلاتىن جايتتار ەستەلىك پەن وتكەن شاق ەنشىسىنە كوشەدى. كوزى ءتىرى

  • ادامداردىڭ ءسىزدى ەزىپ تاستاۋىنا جول بەرمەڭىز

    شەبەر ءبىر سۋرەتشىنىڭ وقۋشىسى ءوز وقۋىن ءتامامداپتى. وقۋىن تامامداعان وقۋشىسىنا ۇستازى بىلاي دەپتى: “ەڭ سوڭعى سالعان سۋرەتىڭدى قالانىڭ ەڭ كوپ ادامدار جينالاتىن الاڭىنا قويىپ قوي. سۋرەتتىڭ قاسىنا دا ءبىر قىزىل ءتۇستى قالام قوي. ادامدارعا سۋرەتتىڭ ۇناماعان جەرىن سىزىپ قويۋىن ءوتىنىپ ءبىر حات قالدىر”، دەپتى ۇستازى. وقۋشى ۇستازىنىڭ ايتقانىنداي جاساپ بولىپ، بىرنەشە كۇننەن كەيىن سۋرەتتى كورۋ ءۇشىن الاڭعا بارادى. ادامدار سۋرەتتى قىپ قىزىل سىزىپ تاستاعانىن كورەدى دە ادامدارعا رەنجىپ ۇستازىنىڭ جانىنا جىلاپ بارادى. ۇستازى وعان رەنجىمەي سۋرەت سالۋدى جالعاستىرۋىنا كەڭەس بەرەدى. وقۋشى تاعى دا سۋرەت سالىپتى. ۇستازى تاعىدا ادامدار كوپ جۇرەتىن الاڭعا اپارىپ قويۋىن ايتادى. بىراق بۇل رەتتە سۋرەتتىڭ جانىنا ءبىر قۇتى تولعان ءتۇرلى ءتۇستى قالام قويۋىن جانە ۇناماعان جەرلەرىن وزدەرى

  • قۇنانبايدىڭ ساپارعا اتتانار الدىندا ۇلجانعا ايتقانى:

    بايبىشە، ءۇي سەرىگىم عانا ەمەس، ءومىر سەرىگىم ەدىڭ. ۇزاق كەشكەن تىرلىكتە قاي بەلدىڭ استىندا جۇرسەم دە، ارتىمدا وتىرعان ءبىر بەل ءوزىڭ ەدىڭ. وزىمە تاعدىر باق بەرگەن جانمىن دەۋشى ەم. ايتىسپاساق تا، جەر تانىتىپ وتىراتىن قاباق پەن جۇرەك بار ەدى، سوعان سەنۋشى ەم دە، كەيدە شالكەس، كەيدە قيا دا باسىپ كەتە بەرۋشى ەم. باعىما ماسايىپ ەركەلەگەنىم بولسا كەرەك. ەندى قاي ءدوڭنىڭ باسىندا قالارمىز، كىم بىلەدى. سەنىڭ ايتار كىناڭ بولسا دا، مەنىڭ ساعان ارتار ءبىر تۇيىردەي نازىم جوق. ادال جۇرەك، اق بەيىلىڭ ءۇشىن بالالارىڭنىڭ باعى اشىلسىن. مەن ايتاردى ءوزىڭ ايتىپسىڭ. مەنىڭ ارمانىمدى ءوز ارمانىڭ ەتىپسىڭ. – دەدى بۇل – جۇرەر الدىنداعى قۇنانبايدىڭ ۇل­جانعا ايتقان ءسوزى. قالىڭ تۋىس، ءۇيىرلى اعايىن، شوعىرلى بالا-شاعا، دوس-جاران،

  • قاپسامەتۇلى ومەر مىرزا

    قاپسامەتۇلى ومەر مىرزا: 1998 جىلدارى نيگدە ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اسپاپتار كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى بولىپ تاعايىندالدى. ول وسى جەردەن مىندەتىن توقتاتىپ، قازاقستانعا ورالىپ الماتىدا 10 جىل تۇرىپ، 3 جىلداي بۇرىن ىستامبۇلعا كەلگەندە دۇنيەدەن وزدى. جاستاس بولماساق تا قۇرداس بولىپ كەتكەمىز. ءارى تۋىسىم بولادى. سۋرەتتەگى ۇستاپ وتىرعان دومبىرا ماعان قازاقستاننان سىيلىققا تارتىلعان ەدى. وسى دومبىرا ءىلۋلى تۇرعان جەردەن جەرگە ءتۇسىپ شاعىلىپ قالعان دا ومەر مىرزاعا وسىنى جوندەپ بەرۋىن ءوتىندىم. ول ماعان اسىقپاساڭ ايتەۋىر وزىڭە قايتىپ تاپسىرىپ بەرەم دەگەن ەدى. سونىمەن نيگدەدەگى شەبەرحاناسىنا اپارىپ قويدى دا 7 جىلدان كەيىن قايتا قالپىنا كەلتىرىپ اكەپ بەردى. سوندا مەن ومەرمەن ازىلدەسىپ نە دەگەن احىرىن ادامسىڭ دەگەنىمدە ول، “الدىمەن ءبىر شەرتىپ كورشى، مەن سەنىڭ شاعىپ العان دومبىراڭنىڭ بولشەكتەرىن كۇنگە كۇيگىزىپ،

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: