|  | 

ادەبي الەم

ءومىر كىمگە بولعان ەكەن تياناق

Azatgulازاتگۇل ابدىقادىرقىزى، قىتاي حالىق رەسپۋليكاسى، تارباعاتاي ايماعى، قوبىق اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءۇرمجى قالاسىندا 1987- ءشى جىلى شىنجاڭ وقۋاعارتۋ ينيستيتوتىنىڭ فيلولوگيا ماماندىعىن بىتىرگەن. قازىر قوبىق اۋدانىنا قاراستى قوستولوعاي قالاشىعىنداعى ورتا مەكتەپتە ۇستازدىق ەتەدى. تالاي باسىلىمداردا ولەڭدەرى جارىق كورگەن.

 

                     ومىر كىمگە بولعان ەكەن تياناق

 

  ءومىر دەگەن جىر اعىن

ءومىر دەگەن، ءومىر دەگەن- جىر اعىن،

تىرلىگىڭدە كۇل دە، مەيلى جىلاعىن.

جىلاپ تۇرىپ كۇلسەڭداعى قاراعىم،

كۇلىپ تۇرىپ قاجەتىڭدى سۇراعىن.

 

ءومىر دەگەن، ءومىر دەگەن -جىر اعىن،

ورلەپ تۇرىپ مەيلى قۇزعا قۇلاعىن.

قيالمايسىڭ قينالساڭدا قانداي ءبىر،

شەتكە تارتىپ اۋىر قويار سۇراعىڭ.

 

 

ءومىر دەگەن، ءومىر دەگەن -جىر اعىن،

تولقىنىندا تۇنىق  ءار كەز تۋلانىن.

ايدىنىندا سوعىلساڭدا سەڭدەي بوپ،

كەلمەيتىنىن سەزىنە ءبىل قۇلاعىڭ.

 

بيىگىندە جۇرسەڭداعى قىراننىڭ،

كۇيىن كەشىپ جەر باۋىرلار جىلاننىڭ.

تىرلىگىم دە تۇسىنەرىم ءبىر عانا،

ماڭگىلىككە جەر بولادى تۇراعىڭ.

ءومىر- دەگەن ۇرانىڭ.

 

كوكتەم مەن قىس قالايشا وتاسادى

و، قۇدرەت بەرسەڭدە قارتايۋدى،

بەرمەپسىڭ-اۋ، سەزىمگە جانتايۋدى.

تاڭعالۋشى ەم جامبىلدىڭ سەزىمىنە

قوبالجىعان، كورگەن دە جاس ارۋدى.

 

ەستىگەندى راس-اۋ كوز كورەدى،

كوز كورگەن دە  دۇنيە وزگەرەدى.

بالا-شاعا، اۋىلى ەسىندە جوق،

شال بايقۇسىڭ كورشى ۇيگە كەز كەلەدى.

 

نەمەرە دە، شوبەرە ءسۇيىپ وتىر،

قىس ىزعارى جانىنا ءتيىپ ول تۇر.

كىم بىلەدى ىرقىنا جىبەرمەيدى،

جۇرەك دەگەن، ءبىر جاسقا كۇيىپ سوقىر.

 

جەربەتىندە ادامزات جارالعالى،

بار-اۋ، تالاي اردىڭ دا تونالعانى.

كوزىن تيار، ءناپسىنى اۋلاقتاتسا،

ازبان سەزىم، بوس قۇمار جوعالادى.

 

جامبىل،جامىل ەكەن-اۋ اڭعارىمدى،

بەردى ەركىندىك ارۋعا سونداي نۇرلى.

ەلى رازى، حالقى دا ماقتان ەتكەن،

ساقتاپ كەلەدى ەسىندە «جابىل جىردى».

 

مەزگىلىمەن ءار نارسە ۇيلەسەدى،

مەزگىلىنسىز قيىندىق كۇي كەشەدى.

قىس پەن جازدىڭ اراسى الىس بىلسەڭ،

بوس اۋىرە جانىڭا تيمەس ەمى.

 

ءومىر قاشان بولعان ەكەن تياناق

 

ءومىر قاشان بولعان ەكەن تياناق،

ساناسادا تىرشىلىگى ۇيا، باق.

ون سەگىز مىڭ عالامدى دا جاراتقان…

سۇلەيمەنگە جاسامايدى  قيانات.

 

بەرسەدە وي ادامزاتقا ەڭسەلى،

قوسا كەلەر باق پەن سورى بەس ەلى.

ساۋلە شاشار تىرشىلىكتى بەرسەدە،

جىبەرمەيدى ولىمەنەن ەسەنى.

 

سول ازعانا ءماز بولامىز ساۋلەگە،

كەلگەنگە دە، وتكەنگە دە اۋ، نەگە.

ماڭدايىڭا جازىلعان كۇن جەتكەنشە،

قۇلقىنىڭمەن سالىناسىڭ اۋىرەگە.

 

ءبىز يە بوپ ءومىر بەرگەن سيعا ناق،

كورىنبەيتىن باق پەن سورلار ۇيالاپ.

بارا جاتقان كۇندەرىڭدى سەزبەسسىڭ،

تىرشىلىكتىڭ شاناسىندا سىرعاناپ.

 

كەتەيىن تەزدەپ سەيىلىپ

قۋانىش، قايعى قوسىلىپ،

جانىڭا بەرمەي ەش ىرىق.

سىناققا كەلگەن باقىتىڭ ،

قالادى كەيدە توسىلىپ.

 

ءان سالعان قۇربى قاتارى،

سيرەپ ءبىر كەيدە جاتادى.

جانىڭا جاقىن تارتقانىڭ،

پەندەلىك ەتىپ ساتادى.

 

جەتەدى كىمگە باتىلىڭ،

قانى ءبىرتۋىس جاقىنىم.

ويران دا، سايران سالاتىن،

تىعىلعان وكسىك القىمىڭ.

 

تىزبەكتى ويلار تىركەلىپ،

جاتادى تۇمان  بۇركەنىپ.

جازدىڭ ءبىر جەڭىل بۇلتىنداي،

كەتەيىن تەزدەپ ءبىر كەلىپ.

 

ادام اڭعال

ادام اڭعال جۇرەگى بار سەنگىش تىم،

بولسادا وتكىر كوز جانارى كورگىش شىن.

سۋماڭداعان سۇمدىق سوزدەر ارادا،

رولىنا اينالادى بولگىشتىڭ.

 

ادام اڭعال قۋانىشقا قۇلپىرىپ،

كۇندەرىنە ارنار ءتاتتى جىر تۇنىق.

تاعدىرىنىڭ تاساسىندا تۇرعان سول،

سەزە المايدى، ءبىر عاجابى زار تۇنىپ.

 

ادام اڭعال، كەلەر اجال اربايدى،

بىلەرىڭ از، قارماعىنا العايدى.

ايان بەرەر، ءبىر قۇدىرەت بارى راس،

سەزبەيدى ەش اكەتەرىن ارنايى.

 

ادام اڭعال بىلەرى از تىرلىكتە،

الاڭداماي وينادىق تا، كۇلدىك تە.

سەمىزدىكتى كوتەرەتىن مال عانا،

تىرلىگىڭدە نە جەتەدى بىرلىككە.

 

ءسوز دە، جان دا ءبىر اۋىزدان شىعادى

يەك قاعىپ جان تاپسىرعان كەزىڭدە،

كوكشىلجالىن شىعادى ۇشىپ اۋىزدان.

رۋحىڭ كەتسە، ءتانىڭ قالار مۇردە بوپ،

جىراق قالىپ اعايىن مەن باۋىردان.

 

سوزدە سونداي، ساقتان بالام قانجارداي،

ءتىلدىڭ ۇشىن بەزبەندەمە پەندەگە.

تىرلىگىڭدە يە بولعاي تىلىڭە،

«ءسوز سۇيەكتەن» دەپ ايتادى ەل نەگە.

 

ءتىل كيەلى دەپ جاتادى بىلگەندەر،

ول جاعىندا بوتەن دەمەي قۇپ كوردىم.

ارازداسقان اعايىنمەن تاتۋعىپ،

جاتاتىنىن ءتىل ەكەنى تەك ءبىلدىم.

 

ءتىلدى بالام سويلەمەسەڭ ورنىمەن،

ءتىل- ۇياتتىڭ تۋىن  مۇلدەم جىعادى.

ساناعا كوپ ۇيالاتساڭ سالماقتى وي،

ءسوز دە، جان دا ءبىر اۋىزدان شىعادى!

 

كىنالى ما توقشىلىق

ادامعا كەيدە اقىلىڭ،

ويلاساڭ ءتىپتى جەتپەيدى،

اقىلدى دەگەن ۇلىڭ دا،

اناسىن تەرگەپ، تەكتەيدى.

نە شارا ەلىم، نە شارا،

وزگەرگەن ءوڭىر كەلبەتكە.

اقىلدار بۇگىن لاعىپ ءجۇر،

ازۋلار تەرىس نەيبەتكە.

كۇيزەلىس سالىپ كوڭىلگە،

ءسوزى دە، ءىسى كوش شالعاي.

كەتپەيتىن بۇگىن پەندە كەم،

دوسىندا، جارىن ءبىر شالماي.

شىرتىلداق جاننىڭ ءبارى دە،

سىزاتتان بۇرىن سىنادى.

ءسوزدىڭ دە ءجونىن تىڭداتپاس،

قاقاسى اسقان قۇلاعى.

تۇراتىن قايران كەزدەر-اي،

تۋعانىن جاتقا قيالماي.

ىرىلداپ بۇگىن تالاساد،

ءبىر جەرگە يا سيالماي.

كىنالى مەكەن كىم ءبىلسىن،

توقشىلىق مىناۋ بۇگىنگى.

رۋىحسىز پەندە كوبەيدى،

شىرەنگەنمەنەن ۇزەنگى.

 

جوعالماسىن ادامدىعىڭ، ەلدىگىڭ

ەگىز ءومىر قۋانىش پەن قايعىسى،

ولاي ەمەس دەپ ايتادى قاي كىسى.

وكپەلەيمىز تۋىسقانعا نەسىنە،

بار وندا دا ساعان جاقىن ءجايلىسى.

ەڭ كەرەگى بارىنە دە بەرەكە،

جۋىماسىن جان تانىڭە ارەكە.

قۇت قوناتىن، باق كەلەتىن اق تىلەك،

مەرەكەگە قول جاياتىن ەل ەركە.

قۋانىشىڭ، بايتاق اناۋ كەڭدىگىڭ،

جاقسىلىقتان اجىراتار ەندى كىم.

ادامزاتتىڭ جۇرەگىندە ءبىر تىلەك،

جوعالماسىن ەرلىگىڭ مەن ەلدىگىڭ!

kerey.kz

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    ادامزات كىتاپقا عۇمىر بويى قارىزدار. كىتاپسىز كەلەشەكتىڭ التىن كىلتىن ەشكىم قولىنا مىقتاپ ۇستاي الماعان. ماردان راحماتۋللا – كىتاپقۇمار ون جەتى جاسار جىگىتتىڭ بويىندا ءوز قاتارلاستارىنىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ۇلى قاسيەت بار. ول – كىتاپقا دەگەن ماحاببات. بۇل ماحابباتتىڭ ءسات ساناپ ارتۋىنىڭ دا سىرى بار. ماردان – اسىلى وسمان، دارحان قىدىرالى سىندى بۇگىنگى قازاق رۋحانياتىنىڭ تىرەگى سانالاتىن ازاماتتار تۋعان توپىراقت تۋىپ-وسكەن. توپىراقتىڭ كيەسىن ءدال وسى كەزدە ەرىكسىز مويىنداي تۇسەسىڭ. قوعامداعى «جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن قاساڭ پىكىردى جوققا شىعارۋعا تىرىسقان جاستاردىڭ دا سانى باسىم. كۇن ساناپ ولاردىڭ سانى ارتىپ، كىتاپتىڭ قۇدىرەتىن جەر-جەردە دالەلدەپ باعۋدا. كىتاپقا جانى قۇمار جان ءبىر كۇنىن كىتاپسىز ەلەستەتە المايدى. عۇمىرى كىتاپپەن ەتەنە بايلانعان، وقۋ عۇمىرىنىڭ مانىنە اينالعان جاستاردى

  • «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    قازاق حالقىنىڭ داڭقتى پەرزەنتى، ۇلى جازۋشى مۇقتار ماعاۋين 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي) شۇبارتاۋدا دۇنيەگە كەلدى. جونداعى جوبالاي كەرەيدىڭ ەڭ ۇلكەن ارۋاعى جوبالاي ءبيدىڭ ۇرپاعى ەدى. بايقوتان بي، تومان بي، بەگەش شەشەن، ءۋايىس، تولەۋ اقىن… اتاعى اتالارىنان اسىپ كەتتى… تىرىسىندە ولاي دەگەن جوق… بۇل ءسوزدى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءبىز ايتىپ وتىرمىز… ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرى شەتتە ءوتتى. «ۇكىمەتكە، باسقالارعا دا وكپەم جوق، وكپەلەيتىن ولاردىڭ جاعدايى جوق!» (م.ماعاۋين) دەگەن ەدى ءوزى بەرتىندە. استارى اۋىر، ەڭسەڭدى ەزەردەي سالماقتى ءسوز… دانىشپان ادام نەگە ەلدەن جىراق كەتتى. بۇل «وڭاشا جاتقاندى ۇناتامىن، ەلىمدى ەل قىلماسىن ەرتە سەزىپ… ەلدەن كەتتىم جىراق…» (شاكارىم) دەيتىن كەتىس سياقتى. سوندا دا «كوك

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: