ÄSKERDİÑ SAYASATTAĞI RÖLİ QANDAY?
M'yanmada 1962 jılı äskeriler töñkeris jasap, sodan keyin elu jılday bilikte boldı. 2008 jılı äskeriler Konstituciyanı özgertip, äskerdiñ eldiñ sayasi jüyesindegi rölin bekitip aldı. Bwl Konstituciyağa say, äskeriler saylauğa qatıspay-aq parlamenttegi orınnıñ 25 payızın aladı. Äskerdiñ qolbasşısı eldiñ qorğanıs, işki ister jäne şekara isi boyınşa ministrdi tağayındaydı. YAğni, äskerilerge berilgen bwl basımdıq Aun San Su Çjiniñ Demokratiyaşılardıñ wlttıq ligası partiyasına ıñğaysız boldı.
Aun San Su Çji men partiyanıñ köptegen müşesi äskeriler tarapınan köp quğın körgen.
MIN AUNG HLAYN KİM?
64 jastağı Min Aung Hlayn 1972-1974 jıldarı YAngon universitetinde zañ mamandığında oqıp jürgende sayasi belsendilikten alıs boldı. “Ol köp söylemeytin, jwrt közine tüse bermeytin edi” degen edi onımen birge oqığan adam 2016 jılı Reuters agenttigine.
M'yanmada äskeriler töñkeris jasap, el liderin qamauğa aldı. Jağdaydı 300 sözben tüsindiremiz
Onımen birge oqitın studentter narazılıqtarğa şığıp jürgende ol äskeri universitetke tüsu qamın oylap jürgen edi. Ol 1974 jılı üşinşi mümkindiginen keyin Qorğanıs qızmeti akademiyasına tüsti.
Min Aung Hlaynmen birge akademiyada oqığandardıñ biri 2016 jılı Reuters agenttigine “ol ülgerimi ortaşa kadet boldı” dep sipattağan.
Birge oqığan adam “onıñ şeni bayau östi” deydi. Ol Min Aung Hlaynnıñ oficer şeninen joğarı köterilgenine tañdanıs bildirgen.
Min Aung Hlayn 2011 jılı, el demokratiyağa bet bwra bastağan kezde, äsker basına keldi. YAngondağı diplomattar “2016 jılı Su Çjidiñ biliktegi alğaşqı merzimi kezinde Min Aung Hlayn köp söylemeytin soldattan sayasatkerge aynaldı” deydi.
Sarapşılar Min Aung Hlayn Facebook jelisinde belsendi bolıp, qoğamdıq şaraların jelide jarnamalap, jüzdegen mıñ jaqtasın jinap aldı deydi. 2017 jılı älem elderi M'yanma äskerin rohindja mwsılmandarın öltirdi degen ayıptap jatqan twsta Facebook Min Aung Hlaynniñ akkauntın jauıp tastadı.
Ol äskerilerdiñ parlamenttegi 25 payız ornınan bas tartu jaylı söz qozğamadı. Su Çjidi prezident etip bekitu turalı da auız aşpadı (Su Çjidiñ balaları şetel azamatı bolğandıqtan ol prezident bola almaydı, bwl Konstituciyada bekitilgen).
2016 jılı aqpanda Min Aung Hlayn özi äsker qolbasşısı qızmetin tağı bes jılğa sozıp alğan. Ol biıl aqpanda äsker basınan ketui tiis edi. Biraq 1 aqpanda elde äskeri töñkeris jasap, qazir eldiñ basşısına aynaldı. Äskeriler bıltır qaraşada ötken parlament saylauınıñ nätijesimen kelispeydi. Bwl saylauda Su Çjidiñ partiyası jeñimpaz dep tanılğan.
MIN AUNG HLAYNĞA SALINĞAN SANKCIYALAR
2017 jılı M'yanma äskerileri rohindja mwsılmandarına arnayı operaciya wyımdastırğan. Bwl operaciyadan soñ 730 mıñ rohindja körşiles Bangladeşke qaşıp ketken edi. BWW M'yanma äskerileri operaciya kezinde rohindjalardı jappay öltirip, üylerin örtegen dep mälimdedi. M'yanmanıñ bwl äreketi beybitşilik salası boyınşa Nobel' sıylığın alğan Aun San Su Çjidiñ de bedeline nwqsan keltirdi.
AQŞ 2019 jılı Rohindja mwsılmandarına wyımdastırılğan operaciyağa baylanıstı Min Aung Hlayn men tağı üş äskeri basşığa sankciya saldı. Qazir Gaagadağı BWW-nıñ Halıqaralıq tribunalında M'yanma eliniñ üstinen sot ötip jatır. Afrikadağı Gambiya eli M'yanmanı “rohindja mwsılmandarına genocid jasadı” dep ayıptap, Gaagadağı sotqa şağımdanğan.
M'YANMADAĞI QAZİRGİ JAĞDAY QANDAY?
VVS saytınıñ jazuınşa, M'yanmada qazirgi jağday birqalıptı. İri qalalardağı köşelerde äskeriler baqılauına alğan. Elde tünde komendant sağatı engizilgen.
1 aqpanda elde wyalı baylanıs pen internet baylanısı üzilgen edi. 2 aqpanda internet pen baylanıs qayta qalpına kelgen.
Aziyanıñ birneşe elinde M'yanma elşiligi aldında äskeri töñkeriske qarsı narazılıq şarası ötti. Narazılar äskerilerden Aun San Su Çjidi bosatudı talap etti.
Halıqaralıq aqparat agenttikteriniñ jazuınşa, M'yanmada äleumettik jelide jwrt äskeri töñkeriske qarsı narazılıqtarı bayqaladı.
Äskeriler qamauğa alınğan Aun San Su Çjidiñ qayda ekenin aytpay otır. Biraq Aun San Su Çjige jaqın adamdardıñ biri AFP agenttigine Aun San Su Çji üyqamaqta otırğanın aytqan.
AQŞ M'yanma äskerileri Aun San Su Çjidi bosatpasa sankciya salatının mälimdedi.
54 million halqı bar M'yanma – Bangladeş, Qıtay jäne Tailandpen şekaralas el.
Maqala Reuters, BBC aqparattarınıñ negizinde jazıldı
Azat Europa / Azattıq radiosı
Pikir qaldıru