Mayra Mwhammedqızı: Marqwm äkem Er Jänibek babamızdı ülgi ete otırıp, tärbieledi.
kerey.kz
EJHQ: Sälemetsiz be, Mayra Mwhammedqızı?! Şığarmaşılığıñız qalay? Mahabbatıñızdı tek säbiiñizge arnap, şığarmaşılığıñız dağdarıp qalğan joq pa? Jalpı tıñdarmandarıñızdı quantarlıq nendey jañalığıñız bar?
M. Mwhammedqızı: Sol säbige degen mahabbattıñ arqasında şığarmaşılıq qabiletim odan äri jandanıp keledi. Balamdı düniege äkele sala, Abay atındağı opera jäne balet teatrı sahnasına «Köñildi jesir äyel» attı F. Legardeng operasındağı Gannaneg rölin orıs tilinde äri änin aytıp, qara sözben qosa, biin de bilep orındap şıqqanım bar. Odan soñ da qarap jatpastan Franciyağa arağa 10 jıl salıp Dj. Verdidiñ «Tarviatta» operasın jaña zamanaui köylegimmen, jaña kostyummen sahnada aytıp şıqtım. Halıq öte jaqsı qabıldadı. Bwl jwmıstı ülken mahabbat, zor qwlşınıspen ayaqtap, elge orala salısımen Abay atındağı opera jäne balet teatrında arağa 40 jıl salıp qaytadan Mocarttıñ «Don Juan» operasın italiyalıq rejisser kömegimen Donna Annanıñ rölin sätti somdap şıqtım. Otbası, oşaq qasına ayaldap qalmay bwdan äri «Jwldızdı sät» telejobasınıñ töreşisi bolsa, bügingi künde är senbi, jeksenbi tañındağı Elarnanıñ «Oyan.kz» bağdarlamasında telejürgizuşi qırımnan körsetip jatırmın.
EJHQ: Käsibi qazaq operasınıñ jay-küyine köñilimiz tolmay, qazaq operasın ayday älemge mäşhür qılarlıq «bedeldi şığarma da, rejisser de joqtıñ qası» dep jürgenimizge de birtalay boldı. Qazirgi qazaq operasınıñ bet alısı sizdi qanağattandıra ma? Dauası nede? Önerde şekara joq degenmen de, öner arqılı wltıñ bolmısı, bedeli artadı ğoy. Osı twrğıda qazaq käsibi operasınıñ damuına ne jetispeydi jäne özgelerden oq boyı ozıq bolar nendey artıqşılığı bar? Käsibi maman retindegi közqarasıñız qanday ekenin ayta otırsañız.
M. Mwhammedqızı: Meniñ talay jıldar boyı aqparat qwraldarına bergen swhbattarımda är qaşan da operanıñ qanday därejede bolu kerek ekendigin, bizge ne kerek ekendigin, qanday talıpınıs qajet ekendigi jöninde talay jazıp, aytıp keldim. Alla qabıl etse kerek, elbasınıñ tikeley atsalısuınıñ arqasında Astananıñ törinen älem opera teatrlarımen teñ därejede boy tüzep, qatar twra alatınday teatr salındı. Saltanattılığımen älemdegi operalardıñ işinde törtinşi orınğa taban tiregen bwl teatrdıñ aşıluı ülken quanış. Endi tek älemdik deñgeyde basqara alsa, öner körsete alsa degen ümit jetegindemiz. Teatr – ol ruhani azıq beretin, ülken läzzat sıylaytın, oyğa jeteleytin qasietin joğaltpauı kerek dep oylaymın.
EJHQ: Repertuarğa bay qorjınıñızdağı qay ariya janıñızğa jaqın? Nesimen jaqın? Siz tek qana orındauşısız ba, öziñizdiñ de opera janrına jazğan tuındılarıñız bar şığar, mümkin…?
M. Mwhammedqızı: Meniñ aytqan ärbir ariyam, ärbir änim, ärbir rölim däl sol kezdegi eñ janıma jaqın, eñ süyikti isim bolıp tabıldı. Men tek qana orındauşımın, operanı tek qana käsibi kompozitor ğana jaza aladı.
EJHQ: Siz üşin zamanaui öner degen ne? Dj. Puççini , Dj. Verdi,
R. Vagner, J. Bize tärizdi ğalamat tuındılar jazıp qaldırğan talanttılar zamandastarıñızdıñ ortasında bar ma? Kimderdi ayta alasız?
M. Mwhammedqızı: Men üşin zamanaui öner degen – arzan beyneklip, jalañaş qız ben jigittiñ tösekte än aytqan türi, adam tüsingisiz suretter men qiyali dünieler. Bir jınıstı erler men äyelderdiñ otbasın qwruı…Bäri osı zamanaui öner ma eken dep qalamın?! Biraq bwlardıñ barlığınıñ ğwmırı kelte bolmaq. Uaqıt är närseni öz zamanınıñ eleginen ötkizip alıp, tarihtan tarihqa, keleşekke mwra etip qaldırıp keledi. Zamandastarımnıñ arasında talanttı adamdar bar, biraq solardıñ tuındıları uaqıt tarazısınan öte ala ma, joq pa?! Onı däleldeytin de – uaqıt.
EJHQ: Estrada janrında än şırqap körgensiz be? Qazirgi qazaq estradasınıñ bağıtı, bet alısına berer bağañız. Estradalıq änderdi tıñdaysız ba? Tıñdasañız qay änşilerdiñ üni sizdiñ jan-dünieñizdi terbetedi?
M. Mwhammedqızı: Estrada janrında änderdi orındaymın. Oğan bälendey dauıstıñ qajeti bola qoymas dep oylaymın. Estradalıq jaqsı änderdi tıñdaymın ärine. Janımdı terbeter, jüregimdi tebirenter änder barşılıq, biraq men olardıñ orındauşısı kim eken dep üñilmeymin. Men üşin brend kiim siyaqtı, yağni bälen markalı kiim dep almaymın, jarasqanın kie beremin. Estradalıq änder de sol siyaqtı.
EJHQ: Germaniyadağı Berlin teatrında 73 jastağı avstriyalıq rejisser Yohana Kresnika Villa Verdidiñ balet prem'erası osı jılı şilde ayında ötti. Sahnalıq qoyılımda üstinde ilip alarlıq lıpası joq balet truppası öner körsetedi. Köpşilikke nağız sadisttik qoyılım bolıp köringen bwl prem'era rejisserdiñ aytuınşa älemdik suretşilerdiñ qayau tüsken, mwñdı jan-düniesin körsetuge tırısqan. Mümkindigiñiz bolıp jatsa bwl qoyılımğa barar ma ediñiz, qalay qabıldaysız? Bwnı önerge jan-tänimen berilgendik dep wğa alamız ba? Siz qalay wğasız? Eger sizge osı sipatta, lıpasız än aytu turalı wsınıs tüsse, qabıldaysız ba wsınıstı?
M. Mwhammedqızı: Qazirgi uaqıta Europada rejisserlarğa köptegen erkindikter berilgen. Ol qalay qoyam dese, öz oyın, öz pikirin jasırmay ayta aladı. Öz personajdarın basqa uaqıt şegine qoya aladı, basqaşa kiindire aladı, şeşindire aladı. Ol rejisserdiñ zamanaui qoyılımına eşqanday qarsılığım joq, öziniñ erki. Biraq artisti sahnağa jalañaş şığaru – ol rejisserdiñ basqa aytar eşteñesi qalmağan dep bilemin. Bwl jağdaydı önerge janı-tänimen berilgendik dep ayta almaymın. Mağanda öz kezinde Europada B. Britinning «Jaz ayındağı tüngi tüs» attı operağa «jalañaş jatıp orındap kör» degen wsınısına qanday aqşağa da jalañaş denemdi satpaytındığımdı aytıp qarsı şıqqan bolatınmın. Keyde osınday jol arqılı atın şığarğısı keletinder de boladı. Bwl meniñşe nağız – qwldırau.
EJHQ: Öner adamı sezimtal bolıp keledi ğoy. Eñ alğaşqı mahabbatıñız jaylı tätti estelik aytıp beriñizşi. Artıñızdan ergen qızdar men jigitterge aytar aqılıñız qanday? Aqıldı köp ömir sürgennen emes, köp körgennen swra degen eken.
M. Mwhammedqızı: Eñ alğaşqı mahabbat turalı aytsam tañdı tañğa wrarmın. Joldasım Aqsanmen on segiz jasımda Beyjiñde tanıstım. Mine sol mahabbat arqasında jwbımız ajıramay, jwldızımız jarasıp keledi. Sol mahabbatıñ arqasında ömirdegi barlıq qiınşılıq pen qızıq sätterdi birge qol wstasıp, tatu-tätti 25 jıl birge kelemiz. Bügingi künde sol mahabbat – bauıırmaldıqqa, süyispenşilikke almastı. Bir-birimizdiñ qas-qabağımızdan-aq ne oylap, ne aytatınımızdı bilip otıramız. Jastau kezimizde ekeuimiz de öz arman-qalauımızdı orıdaumen bolsaq, al qazir sol armandardıñ belesinen ötip, endi ömirdiñ basqa bir belesterin bağındırsaq degen talpınıstamız. Şükir, otbasımızğa osınday tätti bala bergeni üşin Allağa madaq pen şükir aytudan bir sät jalıqqan emespiz.Jastarğa aytarımız eñ aldımen mahabbat otın twtatıp alsa, sonda ğana şañıraq berik boladı. Mahabbat ielik etken şañıraqta baqıt ta, bereke de beybitşilikte ömir süredi. Otbasındağı äyel adam öz orının bilip, sabırlı bolsa otbasınıñ baqıtına sızat tüspeydi.
EJHQ: Otbasındağı meyirimdi ana, adal jar bolğan Mayranıñ endigi armanı qanday eken? Jäne soñğı oqığan kitabıñız jaylı ayta ketseñiz?
M. Mwhammedqızı: Mayranıñ endigi armanı – Alla büyırsa, Aida qızınıñ siñlisi ne inisi bolğanın qalaydı (külip). Odan soñ jaña arman, jaña rölder, jañalıqqa tolı künderdi jwrtşılıqqa wsınsam degen oy.
EJHQ: Er Jänibek batır turalı estigensiz be? Estigen bolsañız keler 2014 jılı Er Jänibek Berdäuletwlınıñ tuğanına üş jüz jıl tolmaq. Osı «Er Jänibek» halıqaralıq qoğamdıq qorınıñ bastamasımen batırğa arnap Şığıs Qazaqstan obılısında as berilmek. Büginde birqatar jwmıstar iske asırlıp ta jatır. Mümkindigiñiz bolsa at salısıp, kömek qolın sozsañız qwba qwp bolar edi. Söz soñında «Er Jänibek» halıqaralıq qoğamdıq qorına aytar jılı lebiziñiz?
M. Mwhammedqızı: Marqwm äkem osı añızğa aynalğan jannıñ talay erlikke tolı beynesin bizge äserlene bayandap, tañdı tañğa jalğap aytatın äñgimesi äli kökeyimde. Sonday erjürekti boluğa, wltıñdı qalay süyu kerektigin, elin-jerin qalay qorğau kerek ekendigin osı Er Jänibek babamızdı ülgi ete otırıp, tärbieledi. Ol kisiniñ elge, Otanğa degen mahabbatınan şabıt aldıq. Batır babamız bizdiñ nağız maqtanışımız. Endigi meniñ qolımnan keleri solardıñ esimin, erligin däriptep, maqtap, änge qosıp jırlauım. Keler wrpaq öz tarihın bilip össe degen tilek.
EJHQ: Söz soñında «Er Jänibek» halıqaralıq qoğamdıq qorına aytar jılı lebiziñiz?
M. Mwhammedqızı: Wlt batırları men babaların eş qaşanda wmıtpay, bolaşaq wrpaqqa amanat etip, däriptep kele jatqan sizderdiñ «Er Jänibek atındağı» qorı wjımına, barlıq müşelerine alığısım zor. Öz tarihın, öz tilin wmıtpağan wrpaq qana bwl ömirde nağız wlt bolıp qaladı. Sondıqtan da sizderdiñ wltqa degen mahabbattarıñızğa Alla jar bolsın. Qolğa alğan osınau isteriñizge tabıs tileymin. Jan aşırlarıñız köp bolıp, babalar aruağı qoldap jürsin.
Pikir qaldıru