|  | 

Köz qaras

Atategimizdi törge şığarayıq

Atategimizdi törge şığarayıq

Arada üş wrpaq auısıp, 1991 jılı Keñes Odağı ıdırap, Qazaq­stan öz egemendigin qolına alğannan keyin ğana barıp, keybir azamattar «ov»,«ev» jalğaularınan bas tartıp, jeke kuälikteri men tölqwjattarın qazaqılandıra bastadı.

Türik ağayındarğa wqsatıp Naurızbay Mahmud Düysekwlı bolıp jazu ürdisi de qalıptastı. Bwğan memleket jäne qoğam qayratkeri Şerhan Mwrtaza siyaqtı wltjandı twlğalar alğaş­qılardıñ biri bolıp ülgi körsetkeni anıq. Söytip, tölqwjat pen jeke kuälikti toltıru barısında fami­liyası men öziniñ atın jazatın dästür boy körsete bastadı. Sodan köp wzamay keybir kisiler fami­liyasınıñ soñına «tegi» degen jal­ğaulardı dwrıs körip solay jazğızdı. Ruların ayşıqtağandar da jeterlik.
Älem halıqtarınıñ qay qaysın alıp qarasañ da özderiniñ wltına tän atategi bar. Atap aytatın bolsaq, armyandarda «yan», gruzinderde «şvili», «adze», ukraindarda «ko», polyaktarda «skiy», japondarda, koreylerde bağzı zamannan qalıp­tasqan atategin körip eriksiz süysinesiñ. Olardı osı atategine qarap-aq qay wlttıñ ökili ekendigin op-oñay ajıratıp aluğa boladı. Osığan kelgende eriksiz oyğa batasıñ.
Meni qazaqtıñ atategine «ata» sözin tirkep jazsaq qalay bolar edi degen oy köpten beri mazalap jür. Mısalı, Naurızbayata Mahmwt Düysekwlı dep jazsaq, bwl jerde «ata» jalğauı, yağni Mahmwttıñ atasınıñ kim ekendigin naqtı kör­setip twr. Bwl – birinşiden, qazaq aza­mattarı özderiniñ atategine «ata» sözin tirkep jazsa, onıñ fami­liyasınıñ özi-aq tölqwjat iesiniñ qazaq wltınan ekenin bildirse, ekinşiden, özge qay elge, qay jerge barmayıq sol memlekettiñ ökilderi tölqwjatımızğa qarap-aq qazaq ekenimizdi birden ayırar edi. Uaqıt öte kele «tegi», «tiñ», «niñ» degen jalğaular «ata» sözine jol bereri anıq.
Büginginiñ jastarı şejireni jetik bilmegendikten öziniñ tegin osı «ata» sözi arqılı ajıratıp, qannıñ ara­lasıp ketpeuinen saqtanatındığı haq.

Qazaq halqı atategine jazılğanda ne wtamız?
1. «Ata» jalğauınan qazaq halqı bir atanıñ balaları ekenin bildiredi.

2.Ata sözi qazaq wltına «tayğa tañba basqanday» tañbası emes pe?!

3.Wltımızdıñ jüzge bölinbeuine bastı bastaması boladı.

4.Wltımızdı birlikke, ıntımaqqa şaqıradı

5.Qazaq halqın tilin jäne dinin qadirleuge ıqpal etedi.

6.Qazaq memleketindegi basqa wlt ökilderiniñ bastauşısı boladı.

7.Şet memleketterge, Qazaq eli bolmağan degenderge tabandı el ekenimizdiñ däleli boladı.

8. Wltımızdıñ ädet-ğwrpın saqtauğa qadirleuge äserin tigizedi.

Meniki köpşiliktiñ ortasına öz wsınıs-pikirimdi bildiru. Kim qalay qabıldaydı, onı ärkimniñ öz tanım-tüysigi biledi. Biraq qalay degenmen de, Qazaq Respublikasınıñ memle­keti men ükimeti,elimizdiñ zañ şığa­ruşı organı Parlament Mäjilisiniñ depu­tat­tarı bwl mäselege tereñ zeyin qo­yıp talqılasa, qazaq wltınıñ mäse­lesi bolğandıqtan bwl qadam kerek-aq.
Naurızbayata
Rahımberdi Düysekwlı

Ayqın-aqparat

Related Articles

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Üzdik oydıñ üzindileri

    Üzdik oydıñ üzindileri Arma äleumet! Men qazir taza akademiyalıq ğılımi ortada jürmin. Özimniñ neşe jıl boyı jinağan bilimimdi, oqığan oquımdı, şeteldik täjiribemdi, intellektualdı qarım-qabiletimdi şınayı qoldanatın qara şañıraqtıñ işinde jürmin. Almatınıñ bärinen bölek mädeni ortası erekşe wnadı. Almatı qala men dala deytin eki wğımnıñ tüyisken ädemi ortası eken. Oylap körsem men baqıttı perezent, bağı janğan wrpaq ekenmin. Äkem twrmıs pen joqşılıq, jalğızdıqtıñ tauqımetin äbden tartıp eş oqi almadım, nebäri üş ay oqu oqıdım-, dep meniñ oquımdı bala künimnen qadağaladı, şapanımdı satsam da oqıtam dep barın saldı. Al mektepte baqıttı şäkirt boldım. Mağan däris bergen wstazdarım kileñ darındı, qabiletti kisiler boldı. Universitette jäne şetelde men tipten erekşe darın ielerine şäkirt boldım.

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Demografiyalıq saraptama

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: