QARABAQTAĞI JAĞDAYDA TÜRKİ MEMLEKETTERİNİÑ INTIMAĞIN SINĞA TÜSPEK

Osı senbide  Äzirbayjan men Armeniya  arasındağı Taulı Qarabaq dauı qayta twtatanıp, qarulı qaqtığıstar orın aldı. Äzirbayjan Qorğanıs ministrliginiñ mälimeterine süyensek,  Armeniya birinşi bolıp, Halıqaralıq beybitşilik kelisimderin bwzğan. 2 säuir küni eki tarap arasındağı wzaq jıldarğı janjal qayta twtanıp, äskeri soğıs şaraları bastalğan.

Keşegi qaqtığıstar kezinde Armeniya qarulı küşteriniñ 6 tankisi, 15 arteleriyalıq qondırğısı jäne injinerlik jabdıqtar joyılıp, 100-den astam äskeri jaraqat alğan jäne 18 sarbazı köz jwmğan.

(Taulı Qarabaqtağı qaqtığıstar)

Al Äzirbayjan armiyası Armeniya şabuıldarına qarsı  qayta soqqı jürgizgen. 12 äzirbayjandıq sarbaz köz jwmıp, 1 tanki isten şıqqan jäne Mi-24 tikwşağın Armeniya QK-i atıp tüsirgen.

2 säuirdegi Armeniya QK-niñ provakaciyalıq şabuıldarınan keyin  Äzirbayjan kontr-operaciya jürgizgen. Eki memleket arasındağı äskeri  qaqtığıstar Qarabaqtağı Agdere-Terter-Agdam jäne Hodjavend-Fizuli jerlerinde jürip jatır.

Qazirgi tañda Äzirbayjan Qarulı küşteri  Talış eldi-mekenin Armeniya äskerinen azat etken. Sonday-aq, şabuıldar Gerenboy audanı men Naftalan qalasında jäne Seyswlan eldi-mekeninde de bolğan.

Ärizbayjandıq BAQ-tıñ mälemetterinde däl qazir atalmış eldi-mekenderde äskeri soğıs rejimi engizilip,  qarulı qaqtığıstardıñ ekinşi kezeñine dayındıqtar jürgizilip jatqını aytıladı.

Oñtüstik-kavkazdıq eki memleket arasındağı janjaldar 1988 jıldan beri jalğasıp keledi. Taulı Qarabaq pen onıñ qwramına kiretin jeti audan (bwl Ärizbayjan territoriyasınıñ 20 payızın qwraydı – Red.) Armeniya QK-niñ   okkupaciyasında.

Al 1994-jıldıñ mamırında eki tarap qarulı qaqtığıstardı doğaru jäne mäseleni beybit jolmen şeşu turalı kelisimdergen kelgen. Sodan beri, EQIW-nıñ  Minsk tobına müşe Resey, Franciya jäne AQŞ arasında kelissözder jürgizilip keledi. Äzirge bwl kezissözderdiñ eşbiriniñ naqtı nätijesi joq.

Armeniya okkupaciyalağan Taulı Qarabaq territoriyasın Äzirbayjanğa qaytarıp beru turalı BWW-nıñ 4 rezolyuciyasın Serj Sargosyan basqaratın memleket äli orındamağan.

Reseylik «gazeta.ru» basılımınıñ derekterinde Äzirbayjan Qorğanıs ministrligi Qarabaq aumağanda qarulı qaqtığıstarğa jol bermeu turalı beybit kelisimderdi  Armeniya QK 130 ret bwzğandığın aytqanı jazılğan.

(surette Äzirbayjan QK-niñ baspasöz qızmetiniñ basşısı Vagif Dyargahlı)

«Armeniya QK qazir atalmış aumaqta 60, 82 jäne 120 millimetrlik minometter men ülken kolibrli pulemetter qoldanıp jatır»,-deydi Äzirbayjan Qorğanıs ministrligi baspasöz qızmetiniñ basşısı Vagif Dyargahlı. Sonday-aq, Dyargahlı mırza 200-ge juıq äzirbayjandıq sarbazdıñ köz jwmğanın teriske şığarğan.

Al Armeniya Prezidenti Serj Sargosyan mırza, 18 armyan sarbazınıñ Qarabaqtağı qaqtığıstar kezinde opat bolğanın rastağan. Bwl turalı reseylik «vesti.ru» saytı jazadı.

(surette Armeniya Prezidenti Serj Sargsyan)

Sargosyan mırzanıñ aytuınşa, Äzirbayjan QK Qarabaq aumağında tanki jäne auır arteleriyanı qoldanğan.

Äzirbayjandıq «Oxu.az» saytınıñ habarlauınşa, Qarabaqtağı qaqtığıstar kezinde qaza tapqandar arasında beybit twrğındar da bar.

Äzirbayjan Prezidenti Il'ham Äliev Armeniya tarabı Minks kelisimderin bwzğanın jäne BWW territoriyalıq twtastıq turalı şeşimin orındamay otırğanın aytqan.

(surette Äzirbayjan jäne Türkiya Prezidentteri – Äliev jäne Erdoğan)

«Ökinişke oray, Armeniya okkupaciyalağan Qarabaq jerin qaytarıp beru üşin birneşe talaptar qoyıp otır. Biz barınşa beybit jolmen mäseleni şeşuge bar küşimizdi saldıq. Biz Äzirbayjannıñ territoriyalıq twtastığın saqtap qalu üşin bärine dayınbız. BWW  osıdan 20 jıl bwrın, Qarabaqtı qaytarıp beru turalı 4 rezolyuciya qabıldadı. Armeniya osılardı äli künge deyin orındağan joq»,-deydi Äliev mırza.

«Naqqin.az» saytınıñ mälimeterine süyensek, eki tarap arasındağı janjaldıñ qayta twtatuına küni keşe ğana AQŞ-ta ötken antiyadrolıq sammit sebepker bolğan. Äliev pen Sargosyan qatar qatısqan sammitte Äzirbayjan Prezidenti Armeniyanıñ BWW şeşimin orındaudan bas tartıp otırğanın aşıq aytıp, ayıptağan. Osıdan keyin Sargosyan öziniñ Qorğanıs Ministrimen keñes ötkizgen. Al ekinşi küni Qarabaqta qaqtığıstar orın alğan.

Tağı bir äzirbayjandıq «trend.az» saytınıñ jazuınşa, Taulı Qarabaqtağı qaqtığıstardıñ qayta twtanuına  Türkiya Prezidenti Tayıp Erdoğan men Älievtiñ kezdesui sebepker boluı mümkin.

Erdoğannıñ Älievpen tuıstıq qarım-qatınasta ekenin jäne Erdoğannıñ Äzirbayjanğa jılı qaraytının BAQ birazdan beri aytıp-aq, keledi. Tipti türki jwrtınıñ ortaq armiyasın qwru turalı ideyanı wsınğan Erdoğan öz kezeginde Türkiya men Äzirbayjan äsker biriktiretinin aytqan edi.

Türkiyalıq «Anadolu.tr» basılımınıñ habarlauınşa, Qarabaqtağı qaqtığıstarğa qatıstı Türkiya Prezidentı Älievke arnayı habarlasıp, kömek qolın sozuğa dayın ekendigin jetkizgen. Bwl aqparattı Äzirbayjan Prezidentiniñ baspasöz qızmeti de rastap otır.

«Minval.az» agenttiginiñ habarlauınşa, qazir Päkistan Respublikası arnayı telegramma joldap, Taulı  Qarabaq janjalına baylanıstı Äzirbayjanğa äskeri kömek körsetuge dayın ekendigin bildirgen.

Qarabaq janjalı kimderge paydalı?
Däl osı taqırıpta boljam jasau qiın bolğanımen, Qarabaq janjalı kimderge tiimdi? Bajaylap körsek, bwl soğıs birinşi kezekte Vladimir Putinge paydalı. Ötken jolğı Türkiya men arada bolğan Su-24 wşağına qatıstı oqiğada Äzirbayjan Ankaranıñ poziciyasın aşıq qoldağan edi. Ärine, Kreml' qojayını bwğan tiisinşe jauap qaytaruı kerek-tin. Sonıqtan Putin Türkiyağa ketken esesin Äliev arqılı aludı jön köredi. Erdoğanğa tikeley soğıs aşa almağandıqtan, Armeniyanı qot-qottap, Äzirbayjanğa qarsı qoyuı da mümkin. Sebebi, Armeniya EAEO-ğa müşe, hristiandıq Reseydiñ forpostı.

Ekinşiden, AQŞ pen Resey arasındağı bäsekelestikte, Resey tağı bir märte jeñilis tapqan edi. Siriyadağı janjaldardı beybit jolmen şeşude AQŞ diplomatiyası jeñiske jetip, Resey Asad elinen öz äskerin qaytarıp alğanı belgili. Demek, Qarabaq janjalın qayta örşitu arqılı Kreml' revanş aludı közdeydi.

Scenariy sol bayağı, Armeniya Qarabaqta provokaciya jasaydı, nätijesinde birneşe beybit twrğın qaza boladı. Armeniya men Äzirbayjan arasındağı janjal küşeygen twsta Mäskeu  arağayındıq jasap, äskerin kirgizu arqılı jağdaydı retteuşi rölge ie boladı.

Sol sol-aq, eken, Äliev Vaşingtonda antiyadrolıq keñeste jürgen kezde Armeniya provokaciya jasadı. Alayda Putin ülken senim bildirgen Armeniya Qarulı küşteri alğaşqı şayqasta-aq, jeñilip qaldı. Armeniyanıñ Qarabaqta 20 jıl boyı qwrğan äskeri küşi Äzirbayjannıñ birinşi şabuılına tötep bere almadı.

Sargosyan aqırında öziniñ mäskeulik qojayınınan kömek swradı. Äzirbayjan alğaşqı jeñisin toylap jatqanda RF Qorğanıs ministri Sergey Şoygu birinşi bolıp, odan keyin RF SİM  Sergey Lavrov bar, aqırında RF Prezidenti Putinniñ özi telefon soğıp, taraptardı soğıstı toqtatuğa şaqırdı.

Bwl jerde reseylik BAQ-tıñ da röli basım edi. Qarabaq janjalı qayta twtanğan senbiniñ tüninde  reseylik BAQ Qarabaqta jürgen edi (qanday jolmen jäne qalay soğıs oşağında reseylik BAQ jetti belgisiz). Dizinformaciyalıq sayasattı jaqsı wstanğan reseylik BAQ reseylik propogandanı nasihattauğa kiristi. Dälirek aytsaq, Qarabaqtağı qaqtığıstarğa AQŞ pen Erdoğandı kinälau bastaldı. Bwl öz kezeginde Ukraina dağdarısın eske tüsiredi.

Al provokatorlıq jasap, janjaldı twtandırğan Armeniya alğaşqı jeñilisten keyin Halıqaralıq qauımdastıqqa şağımdanıp, Äzirbayjandıq agressiyanı doğarudı talap etti. Alayda Sargosyan mırza soğıstıñ Äzirbayjan territoriyasında jürip jatqanın eskermegen bolsa kerek. Al Äzirbayjannıñ memlekettik territoriyasında Armeniya armiyası qaydan jür? Tağı bir parodoks.

Qarabaqqa qatıstı Kerri ne dedi?

Vaşingtondağı Äliev pen AQŞ memhatşısı Djon Kerridiñ kezdesuinde (antiyadrolıq sammit ayasında) Qarabaq mäselesi de söz bolğan. Onda Taulı Qarabaqqa qatıstı AQŞ Äzirbayjandı qoldaytının jäne mäseleniñ beybit jolmen şeşiluine küş salatının jetkizgen.

(kollaj – Vaşingtonda kezdesken eki Prezident Barak Obamanıñ qasında)

«Biz Taulı Qarabaqtağı mäseleniñ tez arada jäne beybit jolmen şeşiluin qalaymız. Qarabaqtağı jağdaylardı  jäne Äzirbayjanıñ territoriyalıq twtastığın saqtau üşin birinşi kezekte kelissözder jürgizilui kerek»,-deydi Kerri.

Germaniya kimdi qoldaydı?

Nemis Bundestagınıñ deputatı Mark Gauptman Taulı Qarabaqtağı qaqtığıstarğa qatıstı mälimdeme jasap, Äzirbayjanğa qoldau körsetetini ayttı.

«Germeniya jäne EO Armeniyanıñ Taulı Qarabaqtı okkupaciyalauın zañsız dep tanidı. Minsk tobınıñ kelisimderine säykes, BWW, EQIW jäne Europa keñesiniñ şeşimin Armeniya tez arada orındauı tiis»,-dedi.

OA elderi jäne Qazaqstan nege ünsiz?

Qazirgi tañda Taulı Qarabaqtağı janjaldarğa qatıstı Äzirbayjannıñ poziciyasın qoldap, Armeniyanı basuğa şaqırğan memleketter men Halıqaralıq wyımdar mıralar boldı:  Türkiya, Germaniya, Päkistan, Gruziya Äzirbayjanğa äskeri kömek körsetuge dayın ekendikterin jetkizse,  Iran, Latviya, AQŞ jäne NATO soğıstı toqtatuğa şaqırğan.  Sonımen qatar, Franciya, Ukraina, Resey Prezidentteri Qarabaqtağı janjaldarğa qatıstı pikir bildirse, odaqtasımız Belorusiya Prezidenti Aleksandr Lukaşenko Äzirbayjan Prezidentimen telefon arqılı söylesip, soğıstı toqtatuğa şaqırğan.

Qarabaqtağı janjaldardan keyin NATO, EO, Europa keñesi jäne BWW basşıları da şwğıl keñes ötkizip, qarulı soğısqa jol bermeudiñ, territoriyalıq daudı beybit jolmen şeşudiñ jolın izdestirgen.

Orta Aziyadağı türki memleketteri Äzirbayjanğa kömektesuge qauqarsız bolğandıqtan äzirge ünsizdik tanıtuda. Osığan deyin Türkimenstan Prezidenti Berdimwhamedov Äzirbayjandı qoldaydı degen aqparattıñ jalğan ekendigin aytıp, aqtalıp ülgergen.

Al 2014 jılı Armeniya Euraziyalıq ekonomikalıq odaqqa kiretin kezde, Qazaqstan Prezidenti Armeniyanıñ okupaciyalağan territoriyası – Qarabaq Armeniya qwramına kirmeytinin aytıp, Äzirbayjannıñ territoriyalıq twtastığın qoldaytının bildirgen. Tipti, Nazarbaev ol kezde Sargosyanğa ul'timatum qoyıp, eger EAEO-ğa müşe bolğısı kelse, Qarabaqtı Äzirbayjanğa qaytarıp berui kerek ekendigin aytqan edi.

Qazir qazaq Prezidenti Kubada resmi is-saparmen jürgendikten Qarabaqtağı qaqtığıstarğa qatıstı qanday da bir mälimdeme jasamağan.

Al Qırğızstan osığan deyin Türkiyadan göri Putinniñ integraciyasına ıntıqtığın bayqatqan.

Sondıqtan, Qarabaqtağı jağdayda türki jwrtınıñ ıntımağı sınğa tüsetinin tağı ras.

(Qarabaqtağı qazirgi jağday)

Nwrgeldi Äbdiğaniwlı

Abai.kz