وكوپتىڭ قاي جاعىندا سوعىسقاندىعىنا قاراماستان مايدانگەر قازاقتىڭ ءبارى قىمبات!
جەڭىس كۇنى قۇتتى بولسىن!
ەكىنشى جاھان سوعىسىنا جالپى حالقى 1,7 ميلليارد ادامدى قۇرايتىن 61 مەملەكەت قاتىستى. 1939 جىلعى حالىق ساناعى بويىنشا قازاقستان حالقىنىڭ سانى 6,2 ميلليون ادام ەدى. قازاقستاننان مايدانعا 1,5 ميلليونداي ادام قاتىسسا سونىڭ تەڭ جارتىسىنا جۋىعى مايدان دالاسىندا وپات بولدى. رەسپۋبليكاداعى موبليزاتسيالاۋدىڭ پايىزدىق دەڭگەيى اسا جوعارى بولدى. مايدان مەن قورعانىس ونەركاسىبىنە رەسپۋبليكاداعى ءار ءتورتىنشى تۇرىن جىبەرىلدى. ەكى مايداندا ۇرىس قيمىلدارىن جۇرگىزىپ جاتقان فاشيستىك گەرمانيادا موبليزاتسيالىق كورسەتكىش 12 پايىز بولسا، شالعايداعى قازاق جەرىندە موبليزاتسيالىق كورسەتىش 24 پايىزدى قۇرادى.
قازاقستاندا قۇرىلعان 12 اتقىشتار جانە 4 كاۆالەريالىق ديۆيزيا، 7 اتقىشتار بريگاداسى، 50-گە تارتا دەربەس پولك العى شەپكە اتتاندى. بۇلاردىڭ ىشىندە ءۇش كاۆالەريالىق ديۆيزيا مەن ەكى اتقىشتار بريگاداسى قازاق ۇلتتىق قۇرامالارى رەتىندە جاساقتالدى. قازاقتار ماسكەۋ قورعانىسى، رجەۆ تۇبىندەگى شايقاستا، ستالينگرادتاعى ارپالىستاردا، كۋرسك يىنىندەگى قىرعىنعا، دنەپردەن وتۋدە، بەرليندى الۋدا قايسارلىق پەن قاھارماندىقتىڭ تاماشا ۇلگىلەرىن كورسەتتى. ۇلى وتان سوعىسىندا كەڭەس وداعى 28 ميلليون ادامىنان ايىرىلدى. كەيبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا بۇل شايقاستاردا ورىس حالقى ءوزىنىڭ 6 پايىزىنان، ۋكرايندار 8 پايىزىنان، ال سوعىس باستاعان گەرمانيا نەمىستەر حالقىنىڭ 10 پايىزىنان ايىرىلعان كورىنەدى. ال جەرىندە سوعىس قيمىلدارى جۇرمەسە دە ءبىزدىڭ قازاق حالقىنىڭ بەرگەن قۇرباندىعى 12 پايىز!
ۋاقىت كوشى العا جىلجىپ، ەكىنشى جاھان سوعىسى الىستاعان سايىن ءبىزدىڭ قازاق حالقى ءۇشىن سول شايقاستاردىڭ تاريحى قۇندىلىق تۇرعىسىنداعى ءمانى وزگەرە تۇسەدى. مىناۋ «نەمىس جاعى»، مىناۋ «ءبىزدىڭ جاق» دەگەن ۇعىمدار ەسكىرىپ بارادى. ەكىنشى جاھان سوعىسىن باستاعان قازاقتار ەمەس. ولار تاعدىر تالكەگىمەن بۇل ۇرىستارعا امالسىز قاتىستى. سوعىس ماشيناسىنىڭ قۇرباندىقتارىنا اينالدى. سول سوعىستاردا مەرت بوعان مۇسىلمانداردىڭ ءبارى – شاحيتتەر.
سوندىقتان بۇگىنگى قازاق حالقى ءۇشىن مەيلى قىزىل ارميا قاتارىندا، مەيلى تۇركىستان لەگيونى قاتارىندا بولسىن، وكوپتىڭ قاي جاعىندا تۇرعاندىعىنا قاراماستان سول شايقاستارعا قاتىسقان اتا-بالارىمىزدىڭ ءبارى قىمبات. وتكەن عاسىردىڭ 80,90-جىلدارىندا ىسساپارمەن گەرمانيادا، فرانتسيادا، تۇركيادا، اقش-تا بولعان كەزدەرىمدە قىزىل قىرعىنعا قاتىسقان الدەنەشە قانداستارىمىزبەن كەزدەستىم. ءبارى اتامەكەنگە ورالۋدى ارمانداپ، اقىرى جات جەردە ساعىنىشپەن كوز جۇمدى. ارقايسىسى – ايانىشتى تاعدىر.
ءبىز كۇللى مايدانگەر قازاقتارىمىزدى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.ولار ءوز ۋاقىتىنىڭ جاۋىنگەرلەرى بولاتىن. جەڭىستىڭ قۋانىشى مەن بىرگە جەڭىستىڭ ەسەپسىز قايعىسى دا كوپ. مۇنداي الاپات سوعىستار ەندى قايتالانباسىن!
بارشاڭىزدى جەڭىس كۇنى مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىن!
(مارات توقاشباەۆ. «جەڭىس قايعىسى» كىتابىنان).
پىكىر قالدىرۋ