Qazaqstannıñ halıq jazuşısı Şerhan Mwrtaza “Jwmadağı” jüzdesudiñ” qonağı
|
– Densaulığıñız jaqsı ma Şer ata? Bizdiñ ötpeli kezeñ dep jürgenimiz qaşan tausıladı?
– Densaulığım eptep jaqsı. aynalayın. Ötpeli kezeñ bizdi ökindirgeli qaşan. Şığıstağı körşimiz Qıtaydıñ bir maqalı oyıma oralıp otır. Qıtay qarğısınıñ eñ jamanı – «Auıspalı kezeñde tuğır». YAğni, imperatorlar, dinastiyalar äuleti auısıp, jaña däuir bastalar alasapıran şaq. Bizdiñ ötpeli kezeñ osınday düdämal halde boldı.
– Şerhan ata, bügingi atqaruşı bilikke qanday bağa beresiz? Atqaminerlerdiñ wstanğan bağıt-bağdarın Sizdiñ kökeyiñizdegi bağammen ölşep körsek…
– Täuelsizdik alğanğa deyin: «Şirkin-ay, Qazaqstannıñ baylığı öz qolımızğa tise ğoy! Sonda ma, sonda…», – dep armandap edik. Endi ne boldı? Baylıq öz qolımızda. Biraq, büyirimiz nege tompaymaydı? Qarnımız qabırğamızğa nege qabısıp qaldı? Osılay dey bastasañ basşılar aşulanadı. Öytkeni, olardıñ el aralap jürip ötken jeriniñ bäri jaynap twr. El toq, kiim köp, jwrt tınış, künde duman, künde toy. Mwnıñ atın «Potemkin derevnyası» deydi. Kezinde patşa-qatın Ekaterina Reseydiñ oñtüstigin aralap kele jatsa, ertegidegidey äp-ädemi äsem üyler közdiñ jauın alıp jarqırap twratın körinedi. Söytse, patşanıñ Potemkin deytin ministri jol boyına jwqa taqtaydan üylerdiñ körkem suretin saldırtıp qoyadı eken. Bizdiñ äkimderimizdiñ äreketi, köbinese, osı Potemkin atanıñ qulığına wqsap ketedi. Olar şalğaydağı Torğaydıñ, Irğızdıñ tükpirindegi auıldarğa, Şetke, Abdalığa, Şudıñ qwrdımına, Zaysannıñ, Tarbağataydıñ pwşpaqtarına barıp, qarapayım halıqtıñ hal-jayın bilipti degendi oqığan da, estigen de emespin.
«Qazaqstannıñ Kök Täñiri sıylağan bay qazınası qanday?» degen swraq kökeyden ketpeydi-aq. Sol qazına halıqtıñ mwqtajına jetpey jatqandıqtan halıq joğarı jaqqa jautañköz.
Qwdayğa şükir, däl qazir memleketimizge zeñbirekpen tönip twrğan qauip joq. Biraq, zarığıp jetken täuelsizdigimizge tönip twrğan orasan qauip – jemqorlıq, paraqorlıq, wrlıq-qarlıq! Memleket qazınasın, qalıñ halıqtıñ nesibesin solqıldata sorıp jatqan osılar. Al, düniejüzilik bankten milliardtağan qarız alamız. «Nege?» deseñiz, «Byudjette aqşa joq» degen jauap alasız. Jılda 7-8 milliard teñge igerilmey qaladı. Sol aqşa qaytadan byudjetke qaytarılmay ma, qalay özi?! Äyteuir adam tüsinip bolmaydı. Osı orayda, Şekspirdiñ danalığı eske tüsedi. Qılmıstı altınmen kömkerip qoysañ, zañnıñ nayzası mayısıp qaladı. Kök soqqanda bizdiñ nayzalarımız, äsirese, mayısqaq kele me dep seskenemin. Nelikten? Zañnıñ nayzası mayısqaq memlekettiñ irgetası bekem bola qoyar ma eken? Örmekşiniñ torına tüsse, şıbın-şirkey ğana tüsedi. Al ara, sona degender sol tordı eleñ qılmay bwzıp kete beredi. Sor bolğanda bizdiñ zañnıñ torınan ülken şıbındar da şığıp kete beredi.
– Şerhan ata, jeñ wşınan jalğasqan jemqorlıq qay salanı bolmasın jaylap alğan. Asa iri kölemin köleñkeli biznesten izdeymiz be? Älde…
– Jemqorlıq pen paraqorlıq batpan qwyrığı – şetelderden alınıp jatqan nesie jäne Ükimetten nesieni milliondap alıp, bir teñge de qaytarmay otırğan alpauıttar. Ekeui de Ükimettiñ tikeley qatısı bar. Ükimet älgi alpauıttarğa nesieni oñdı-soldı ayamay bergende – Atımtay jomart. Al, qarızdı qaytar dep aytuğa kelgende därmensiz. Nege? Sen qalay oylaysıñ? Nege? Qarızdı qaytar dep aytuğa kelgende, Qajıgeldinder nege kümilji beredi? Qağazğa qol qoyğan sol ğoy. Mine, batpan qwyrıqtıñ jatqan jeri. Altın sauıtqa oranğan qılmıstı zañ nayzası däl jürekten tüyreytin şaq osı. Bwl jerde mayısqaq nayzanı laqtırıp tastağan jön. Mayısqaq nayza bolmasa, Şumov pen Malahov, Smağwlov qayda? Zañ qorğauşılar därmensiz degenge kim senedi. Biraq, osılarmen pärmendi küres joq.
– Mañdayınıñ sorı bes eli qazaq tiliniñ kösegesi qaşan kögeredi? Deputat keziñizde emes pe edi, «jılannıñ ğana eki tili bar» degeniñiz?
– Iä, däl sol zamanda. Oy, aynalayın-ay, qazir menen ne qal swraysıñ? Qızmette otırğanda özimizge berilgen mindetti tolığımen orındauğa tırıstım. Qazir men «Egemenbiz, Täuelsizbiz» degen şırın sözderge bwrınğıday masattanbaytın bolıp baramın. Ol – ol ma, azattıq alğanımızğa de senim azaydı. Almatıda jürsem de şet elde jürgen siyaqtımın. Qala tolı jarnama. Bwrın orısşası köp te – eptep tüsinuşi edim, endi ne jazu ekenin mülde tüsinbeymin. Öytkeni, qaptağan ağılşınşa men qıtayşa, al soğan endi tüsinip kör. Köşede adamdar bir-birimen köpşiligi orısşa söylesedi, odan qala berdi ağılşınşa, qıtayşa birdeñe deydi. Qay elde jürgeniñe şatasıp qalasıñ. Azattıq alğanımız osı ma?
– Şerhan ata, Siz Astananıñ bolaşağına sendiñiz be?
– Men Astanağa Celinograd bolğan twsında da, Aqmola bolğanında da talay märte barğanmın. Ol kezde batpaq beluardan kelip, ayaq alıp jüre almaytınbız. Amalsız kädimgi kerzi etik kiip alatınbız. Qarlı boran, jauınğa qaramay Sarıarqanıñ tösindegi osı qalanı talay kezgenmin. Qazir Astana adam tanımastay özgerdi. Öte köp küş, qanşama qajır men qayrat jwmsaluda. Bir bayqağanım, biz öte äsireşil, daurıqpa bolıp ketippiz. «Düniejüzinde mwnday keremet qala joq» dep, dausımız jetkenşe ayqaylap jatırmız. Al aqın-jazuşılar Astananıñ keremetine tamsanıp, talay tuındılar tudırıp ta tastadı. Öz basım, älemniñ tükpir-tükpirinde, mwhittıñ arğı jäne bergi betinde de boldım. Qanşama eldiñ astanasın, swlu qalaların kördim. Al endi «osı qalalardıñ barlığınan basıp ozdıq» degenimiz astamşıldıq boladı. Uaqıt öter, Astana türlenip, zaman talabına say boy tüzer. Qwr börikti aspanğa ata beruge bolmaydı, aqiqatın, şındığın aytuımız kerek, şırağım.
– Äñgimeñizge raqmet, Şer ata!
Swhbattasqan: Jwmamwrat Şämşi
qazaq1913.kz |
Pikir qaldıru