Мәскеулік кейбір  интернет басылымдар рухани құндылыққа шабуылын үдетті. Оларға сенсең, құдды  Ресей империясында  мұсылман қауымға «қамқорлық»  керемет болған. Соңғы кездері мұндай  дүниелердің көбеюі ойландырмай қоймайды. Осыған орай біз абайтанушы ғалым Мекемтас Мырзахметұлымен сұхбаттастық.

 Жас қазақ: Мекемтас аға, орыстілді бір сайттан мынадай материал оқып қалдым. Онда мақала авторы П.Густерин «Ресей империясы мұсылман дінінің дамуына жағдай жасаған. Патшалық Ресейдің үкімет басшысы П.Столыпиннің жүргізген саясатының арқасында бірде-бір мұсылман қысым қөрмеген», – деп жазады. Алайда Сіздің «Қазақ қалай орыстандырылды?» атты еңбегіңізде бұл нақты дерекпен жоққа шығарылған.

Мекемтас Мырзаметов: Ерте кезде, яғни Екатеринаның тұсында қазаққа ауыл-ауылды аралап Құран кітабын арбамен жүріп таратты. Ол уақытша ғана болатын. Себебі басты мақсаты –  «Аз уақыт ішінде қазақтарды жаулап алсақ, Орталық Азияны, Шығыс Түркістанды қолға аламыз» – деп ойлады. «Ақ патша жақсы, дінімізге тиіспейді екен» деген пікір қалыптастыру үшін осындай қадамға барды. Молдаларға профессордың айлығын берген кездер болды. Әбден жаулап алғаннан кейін, Қытаймен шекара анықталған соң, саясат 180 градусқа өзгерді. Қазақтарды орыстандырып, шоқындыру миссиясы басталды. Ондай айланы жиі қолданып отырған. Тарихшыларымыз осыны айқындап көрсетуі керек. Егерде олар бірден бізді шоқындыруға көшкен болса, жағдай ушығып, өзге елдердің қарсылық білдіретінін жақсы түсінді. Енді келіп, бұлай ақталудың еш қажеті жоқ.

Жас қазақ: Тағы бір орыстілді сайт ислам дінінің кемшін тұсын жіпке тізіп, оны жек көрінішті етіп көрсеткісі келген. Оған не себеп?

Мекемтас Мырзахметов: Мұның түпкі себебі –  орыстың ескі ауруы ғой. Өйткені, христиан дініндегілер ислам дінін жақтырмай, оған барынша күйе жағуға тырысады. Мәселен, біз христианның барлық пайғамбарларын мойындаймыз, ал олар мойындамайды. Өкінішке қарай, біз әртүрлі жағдайға байланысты әлсіреп қалдық. Христиандардың өктемдігі болашақта да бола береді. Бірақ жаңа дүниетаным келгеннен кейін мүмкін өзгерісболар. Комунисттік партияның қағидасы бойынш абіз атеист-материалист болдық. Алайда ғалымдар «бізді үлкен сана билейді» деген пікірді алға тартып отыр. Менің ойымша, осы ұстанымға жаппай бетбұрыс болады. Әйтсе де,   қазіргі таңда бұл мүмкін емес болып отыр. Өйткені, аталған ұстанымды Ресей мен АҚШ және Еуропадағы алпауыт мемлекеттер қабылдай алмайды. Ал түріктектес бес республика –  Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан, Әзірбайжан тез қабылдайтын болады. Қазір біз Абай арқылы мұны көпшілікке түсіндіріп жатырмыз.  Мәселен, біз Мұхаммед пайғамбарды мойындап, Құранның бір сөзін де өзгертпей отырмыз. Ал христиан дініндегі кітаптардың түп нұсқасы жоқ. Сондықтан да олар христиан дінінің осал екенін біледі. Алайда олардың қолында бұқаралық ақпарат құралдары болғаннан кейін ислам дінін құбыжықетіп көрсетіп отыр. Қазір ең үлкен қауіпті дүние- ақпарат. Олар өздері ойдан құрастырып, әрнәрсені айта береді. Дегенмен, христиандардың жапқан жаласы күн өткен сайын әшкереленіп жатыр. Сондықтан да бұған мән бермей сенімімізді нық қылып, алға қадам баса беруіміз керек.

Жасқазақ: Осындай сан түрлі айладан қорғануды жолы қандай?

Мекемтас Мырзахметов: Абай заманында тұсында қазақтың қамалы тастай еді. Кейін жан-жаққа тарадық. Бес саусағымыз бес жақта. Дін, тіл жағынан бөлініп кеттік. Кеңес үкіметі кезінде ең қатты орыстанғандар қазақтар болатын. Соның салдарынан біздің 40 пайыз қазағымыз шала және ада қазақ болып отыр. Ада қазақтарымыз енді қазақ болмайды. Ал шала қазақтардың бетін бері бұрып алуға болады деп ойлаймын. Басты мақсат – бізді рухани құлға айналдыру еді. Дін саласында біршама өзгеріс бар. Арнайы министрлік құрылды. Алайда уахабистердің тамыры тереңде жатыр. Бүгінде  адасқандар көп. Жан жақтағы шашырап жүрген қазақтың басын қосатын, халықтың санасын бір жерге түйіп беретін – ұлттық идеология. Одан басқа ешнәрсе көмектеспейді. Әсіресе, қазір ауадай қажет болып тұр.

Жалпы, біз бүгінде аз ғана халқымызбен әлемде 9 орын алатын жерге иелік етеміз. Алдағы уақытта ең болмағанда, 20 миллионға жетіп алуымыз керек. Қазір өсім жақсы. Жыл сайын 500 мың бала дүние есігін ашуда. Мәселен, бұрын қазақ мектептері 35 пайыз ғана болатын, қазір 80 пайыздан асып кетті. Бүгінде мектеп қабырғасында оқып жатқан балалар өсіп жетілсе, олардың көзқарасы мүлде басқаша болады. Олар біз сияқты бұғып жүрмейтін болады. Себебі біз дүниеде езілуіндей ақ езілген халықпыз. Бірақ сонда да мемлекетін құрып, оны Нұрсұлтан Назарбаевтай мықты азамат басқарып отыр.

Жасқазақ: Зиялы қауым өкілдері ұлттық мәселе де пікірін білдіріп жатады. Үкіметтегілер оған назар аударып жатыр ма?

МекемтасМырзахметов: Интеллигенция қай кезде күшті болады? Зиялы қауым өкілдерінің тыңдаушысы күшті болса. Өкінішке қарай, біздің тыңдаушыларымыздың санасы қалың ұйқыда жатыр. Мәселен, жақсы мәселе көтерілген кезде халық дүр ете түсуі керек. Сонда биліктегілер мәселені шешуге асығады. Әлі күнге дейін соған жете алмай отырмыз.

Жасқазақ: Ел сыйлайтын ақсақалсыз. Соған қарамастан, бірде Алматыда, бірде Шымкентте шапқылап жүресіз. Кейде барлық жұмысты тастап демалғыңыз келмей ме?

МекемтасМырзахметов:Демалып өз-өзіме қарауға уақыт жоқ. Шымкентте 500 кітап шығарып жатырмыз. Сондай-ақ Бауыржан Момышұлының 100 томдығын құрастырып жатырмыз. Өзімді аяп демалған адам емеспін. Өзгелер сияқты курортқа барып, шалқайып жатқан жоқпын. Оған уақытым жоқ. Уақыты мен ақша бар адамдар шалқып өмір сүреді. Ал білдей бір профессорға төленетін 130 мың теңге не болады. Бірақ мен «айлығым аз» деп қарап жатқаным жоқ. Шамам жеткенше, халыққа қажетті дүниені жарыққа шығарып кетуім керек.

Сұхбаттасқан Серік Құдайбергенұлы

jasqazaq.kz