قازاقستان «يادرولىق قارۋدان باس تارتقان سوڭ بايىپ كەتتى»
قازاقستاندى سولتۇستىك كورەيامەن سالىستىرادى
امەريكالىق گازەت قازاقستان «يادرولىق قارۋدان باس تارتقان سوڭ بايىپ كەتتى»، ال سولتۇستىك كورەيا جانتالاسا قارۋلانامىن دەپ «قۇردىمعا كەتىپ بارادى» دەپ جازادى. حالىقارالىق ءباسپاسوز قازاقستانداعى بيلىكتىڭ اۋىسۋى جايلى دا ءسوز قوزعاعان.
«يادرولىق قارۋسىز بايىعان ەل»
امەريكانىڭ Washington Times گازەتىنىڭ قازاقستان مەن سولتۇستىك كورەيانى سالىستىرىپ، «كوممەنتاري» ايدارىمەن جاريالاعان «يادرولىق كونتراستى زەرتتەۋ» ماقالاسىندا «اتوم بومباسىن جاساۋعا جانتالاسقان سولتۇستىك كورەيا قۇردىمعا كەتىپ بارادى، ال اتوم بومبالارىنان باس تارتقان قازاقستان باي ەلگە اينالدى» دەگەن ۇيعارىم جاسالعان. «ءوزىنىڭ يادرولىق وقتۇمسىقتارىن رەسەي-اناسىنا، ال ادامدى اجال قۇشتىراتىن پلۋتوني «بايلىعىن» سەم اعايدىڭ قاراۋىنا بەرگەننەن كەيىن قازاقستان 20 جىلدا ورتالىق ازيانىڭ ەڭ باي ەلىنە، ال گۋلاگ-قا ۇقساعان مەملەكەت – سولتۇستىك كورەيا اشتىق پەن ۇرەي جايلاعان توزاققا اينالدى» دەپ جازادى اۆتور.
بۇعان قوسا ماقالادا «ازاماتتارىنىڭ حالىقتىڭ جان باسىنا شاققانداعى كىرىسى ەڭ جوعارى ءارى ەكونوميكاسى دامىپ كەلە جاتقان ەل بولعاندىقتان عانا ەمەس، ديپلوماتيالىق كوشباسشىلىعى دا تۇراقتى تۇردە ءوسىپ كەلە جاتقاندىقتان قازاقستاندى ورتالىق ازيانىڭ جارىق جۇلدىزى اتايدى» دەپ جازادى. ماقالا اۆتورى ەلدىڭ ەقىۇ، يىۇ-نا (يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى – رەد.) توراعالىق ەتۋى مەن 2017 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ بۇۇ-نىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە باقىلاۋشى ەل رەتىندە مۇشەلىك ەتەتىنىن دە ماقتاعان. «ۇلتتاردىڭ ورنى نەنى قالايتىنىنا عانا ەمەس، نەدەن باس تارتقانىنا قاراي دا انىقتالادى. الەم ەلدەرىنىڭ بيلىگى مەن ينۆەستورلارى سولتۇستىك كورەيادان قورقۋدى، ال قازاقستانعا سەنىم ارتۋدى ۇيرەندى» دەلىنگەن ماقالادا.
ماقالا اۆتورى دۋگلاس بەرتون – اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ كيركۋكتەگى (يراك) بۇرىنعى قىزمەتكەرى ءارى شەتەل ءباسپاسوزى اراسىندا ءۇشىنشى جىل قاتارىنان وتكىزىلگەن قازاقستاندىق كونكۋرستىڭ ءفيناليسى.
مۇراگەر جايلى جورامالدار
ال تايلاندتىڭ Bangkok Post گازەتى ورنىنان ءسوزسىز كەتەتىن قازاقستان پرەزيدەنتىن كىم اۋىستىراتىنى جۇرتتىڭ كوبىن الاڭداتادى دەپ جازادى. «سوۆەت زامانىنان قالعان جالعىز بوسس – قازاقستان باسشىسىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن مۇراگەرى جوق» دەگەن ماقالادا «وزبەكستاننىڭ ارداگەر باسشىسى» قايتىس بولعاننان كەيىن 76 جاستاعى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «سسسر قويناۋىنان شىققان ەلدى ءالى باسقارىپ وتىرعان ءارى سوۆەت ءداۋىرىنىڭ كوزى ءتىرى سوڭعى باسشىسىنا اينالدى» دەپ جازعان.
«نازارباەۆ وزگەلەردىڭ ەل قوعامىندا تانىلۋىنا كوپ مۇمكىندىك بەرمەي كەلەدى. جاڭالىق باعدارلامالاردىڭ كوبى ول جايلى حابار تاراتادى ءارى «ۇلت كوشباسشىسى» دەگەن رەسمي اتاعى بار. …قازاقستاندا ەليتا قىزمەتكە تالاسا باستاۋى مۇمكىن بولعانىمەن، ەلدەگى قاراپايىم حالىقتىڭ كوبى تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى باسقارىپ كەلە جاتقان جالعىز پرەزيدەنتكە ءالى بەيىل سياقتى» دەلىنگەن ماقالادا.
لوندونداعى GPW كونسالتينگ كومپانياسى ساراپشىسى كەيت موللينسوننىڭ سوزىنە سىلتەمە جاساعان ماقالادا «قازاقستانداعى بيلىك ءترانزيتىنىڭ وزبەكستانداعى ترانزيتتەن ايىرماشىلىعى بار. قازاقستان ەكونوميكاسى الدەقايدا جاقسى دامىعان. بۇعان قوسا، بۇل ەلدە باسشىنىڭ اۋىسۋىنان زارداپ شەگۋى مۇمكىن قيلى مۇددەلەر دە كوپ شوعىرلانعان» دەپ جازىلعان. گازەت جۇرتتىڭ كوبى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ قىزى داريعا نازارباەۆاعا كوز تىگىپ وتىر، بىراق ول پرەمەر-مينيستر ورىنباسارى قىزمەتىنەن ايىرىلعاننان كەيىن «شولۋشىلاردىڭ كوفە تۇنباسىنا قاراپ بال اشۋدان وزگە امالى قالمادى» دەپ جازادى.
قازاقستانداعى يادرولىق جارىلىستار مەن اۆسترالياداعى كورمە
ءۇندىستاننىڭ New Kerala گازەتىنىڭ جازۋىنشا، قازاقستان از بايىتىلعان ۋران قورىن ساقتايتىن كەشەن قۇرىلىسىن باستاپ جاتىر. 2015 جىلدىڭ تامىزىندا قازاقستان مەن حالىقارالىق اتوم ەنەرگياسى اگەنتتىگى (ماگاتە) وسكەمەن قالاسىندا از بايىتىلعان ۋران قورىن ساقتايتىن قويما قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويعان. ماگاتە دەرەگىنشە، يادرولىق وتىن قويماسىنا ۇلكەن ءبىر قالانى ءۇش جىل بويى ەلەكتر قۋاتىمەن قامتي الاتىن اتوم رەاكتورىنىڭ جۇمىس ىستەۋىنە جەتەتىن 90 تونناعا دەيىن ۋران سىيادى.
قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنە قاراستى اتوم ەنەرگەتيكاسى كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى تيمۋر جانتيكيننىڭ ءسوزىن كەلتىرگەن ماقالادا ۋران قورى ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتى اۋماعىندا سالىناتىن جەكە بولەك كەشەندە ساقتالاتىن بولادى ءارى 2017 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ىسكە قوسىلادى دەپ جازىلعان.
از بايىتىلعان ۋران قورىنا ماگاتە يەلىك ەتىپ، باقىلايدى. وندا ساقتالاتىن يادرولىق وتىن قورى كوممەرتسيالىق نارىقتا ۋراندى ساتىپ الۋ مۇمكىن بولماي، اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىنىڭ جۇمىسى توقتاپ قالعان ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ تاپسىرىسى بويىنشا اسا قاجەتتىلىك تۋىنداعان جاعدايدا عانا پايدالانىلماق.
اۆستراليانىڭ ABC.net گازەتى اۆستراليانىڭ ابوريگەندەر تىلىنەن اۋدارعاندا «نايزاعاي» دەگەندى بىلدىرەتىن مارالينگ پوليگونىندا جۇرگىزىلگەن يادرولىق سىناقتاردىڭ 60 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان كوركەم كورمە جايلى جازعان. 1956-1967 جىلدار ارالاعىندا الگى پوليگوندا ۇلىبريتانيا بيلىگى 600-دەن اسا «شاعىن سىناق» وتكىزگەن. كورمە كۋراتورى دجەي دي ميتتماننىڭ ايتۋىنشا، مارالينگ اتاۋى 1953 جىلى اۆستراليانىڭ وڭتۇستىگىندەگى ەمۋ پوليگونىندا العاشقى يادرولىق سىناق وتكىزىلگەننەن كەيىن ەلدى تۇمشالاعان «جۇمباق» قارا شاڭ-توزاڭدى ەسكە سالادى.
Black Mist Burnt Country (قارا شاڭعا بوككەن ەل) كورمەسىنە 60 سۋرەتشىنىڭ جۇمىسى قويىلعان. جەكە مەنشىك جانە مەملەكەت قاراۋىنداعى توپتامالاردان تۇراتىن كارتينالار حيروسيماداعى العاشقى يادرولىق جارىلىستان كەيىنگى 70 جىل بويى وتكىزىلگەن يادرولىق جارىلىستاردى كورسەتەدى. سۋرەتشى تۋىندىلارىنىڭ تاقىرىپتارى نەۆادا، تىنىق مۇحيتتىڭ وڭتۇسىك بولىگىندە فرانتسيا جۇرگىزگەن سىناقتاردى جانە قازاقستانداعى سەمەي پوليگونىنداعى سوۆەتتىك اتوم قارۋى سىناقتارىن قامتيدى.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ