|  | 

ادەبي الەم

ەركىندىكتىڭ اقىرعى نۇكتەسى

باقىتبەك بامىشۇلىFD0BBE38-24B3-4DAB-BA7E-0FC8DB0FFB76_w987_s_s

“ەركىندىكتىڭ اقىرعى نۇكتەسى” ولەڭ-روماننان ءۇزىندى. ءبىر ۇزىك سىر – “جايلاۋداعى توي”

قۇلىن ەمبەس جۇپار ءتوس، سۋى بالداي،
توبىلعىسى تۇيەدەي، قۇرى نارداي.
مىناۋ سۇلۋ ولكەگە سۇعىن قاداپ، 
ءىشىپ-جەيدى اشكوزدەر قۇنى بارداي.

كوكتەپ كەتكەن قىنالى ءتوستىڭ تاسى،
كوپ بۇلاقتار كادىمگى كوزدىڭ جاسى.
ۇلبىرەگەن قىپشا بەل بويجەتكەننىڭ،
ۇكىسىندەي ىرعالار ءشوپتىڭ باسى.

ارقىراعان سايىنان وزەن داۋسى،
ارعىماقتىڭ ازانعى وزانىنداي.
ايدىن بەتى سارعىشتاپ اپامىزدىڭ،
ايران ۇيتقان قايماقشىپ قازانىنداي.

جەر وشاقتان جىلتىلداپ جانعان وتتار،
كوك جۇزىنەن سياقتى تامعان وقتار.
جەتىسۋدىڭ قۇنى مەن قۇندىزىنداي،
جارتاستاعى جابىسقان جارعاناتتار.

اق ساۋلىقتار جاتاتىن قىرعا سيماي،
الاتاۋدىڭ اق مويناق قۇلجاسىنداي.
اناۋ جۇزگەن كولدەگى قىز-قىرقىندار
اققۋ-قازدىڭ كادىمگى قۇرداسىنداي.

كەربەز جاندار كەرىلىپ ءۇي تىگەدى،
كوكەيىنەن كەيىنىڭ كۇي تۇلەدى.
كەر جورعانىڭ كيىمى كەجىمىندەي،
كەلىنشەكتىڭ كەلەر مە ءبىر تىلەگى.

اي ءمۇيىزىن كوتەرگەن توبەسىنە،
اق سەركەسى اينالعان تورەسىنە.
اقتىلى قوي اپامنىڭ قۇرتى سىندى،
شاشا سالعان جايمالاپ ورەسىنە.

قۇلىن جاتىر قۇلاشتاي بيە باۋدا،
مىرزاسىنداي تالتايىپ، بايدىڭ شىرەپ.
جەلى باسى جەلىكتى، كيەلى اۋلا،
ساۋىلادى شەلەكتەپ ساۋمال تىلەك.

قاباعىنا جيىلىپ جاسىرىن مۇڭ،
قۇشاعىنا تىعىلىپ عاشىعىنىڭ،
ارۋلارداي مۇلگىگەن سايگۇلىكتەر،
ويلاپ تۇرعان ىمىرتتا اسىلىن مىڭ.

كوبەلەك تە كول-كوسىر ءوڭىرى توق،
ءلاززات تاپقان تاسادان كوڭىلى بوپ.
شوقى ۇشىنا شوڭقيعان جاڭا تۇرعى،
كۇن شىعىستان كورىندى ءومىرى جوق.

ءبىرى شاۋىپ، اياڭداپ، قاۋمالاسىپ،
تويدا تابار سالىمدى ساۋعا، ءناسىپ.
شۇبىرعان ەل شۇرقىراپ:
ءبىرى بەلدەن،
بالاقتى ورلەپ، ال ءبىرى تاۋدان اسىپ.

اۋىلىنا ءىشى دە، سىرتى دا اسىر،
شۋدابايدىڭ دۇركىرەپ ءتۇسىپ جاتىر.
شىعىس تۇرعى قارايدى سان-ساناتتى،
ىشىندە ۋ بۇرقىرىپ، تىسىندا ءاتىر.

اي قاسقا ەردەن كۇمىس نۇر جارقىراعان،
ال اسپاندا قالقىعان، شالقىعان ءان.
ەكى جاقتاپ، قىرىنداپ، تىلەپ مايدان،
الاسۇرىپ ازباندار ارقىراعان.

قالى كىلەم قۇدى ءبىر جايىلعانداي،
جەردەن كۇپىر دەپ سۇراۋ جايىڭ قانداي؟
جەتەكتەگەن اق تولقىن كولدىڭ بەتى،
مايدان تورتا كىلكىتىپ ايىرعانداي.

سابيلەر ءجۇر سۇيكىمدى تەتە مىنە،
شەشەسىنىڭ ىلەسىپ جەتەگىنە.
قارامايدى ماڭعازدار قاعىپ-سوعا،
ۇرىسقان سايىن ورالىپ ەتەگىنە.

بوساعانى جاۋلاعان ول قاراقتار،
كىلەڭ قىزىل، كۇرەڭ بەت دومالاقتار.
كىناراتسىز كوكەيدە لاۋلاپ ارمان،
جيىپ جاتىر ءتور جاقتان مول-مول اقپار.

ءمان بەرمەيدى الاندار بوربايعا اسا،
جارىق شەكە، كەكشە باي، تورعاي – قاسا.
دەيتىندەيىن قالادى-اۋ ايىز قانباي،
وسى تويدا وسىلار بولماي قالسا.

جەر وشاقتىڭ باسىندا جارقىن قاراس،
تىرقىلداعان تىنىمسىز قاتىن-قالاش.
بۇيىرىنەن ءبىلىنىپ سىلبىر قىبىر،
بۇلكىلدەيدى ارەدىك باتىر الاش.

قويشى قايسى؟
داياشى،
بالا عاشىق؟
ميداي مۇلدە كەتىپتى ارالاسىپ.
اق جاۋلىقتى ارسىزداۋ الا كۇشىك،
ەسىرەدى، ەركەلەپ الا قاشىپ.

قازان جاقتان قابارىپ، قاقساعانسىپ،
«قاراقۇرتتاپ» قويادى قارا قانشىق.
قۋعان بولىپ، قۋلانىپ قالعان قاڭسىپ،
نۋعا ەنىپ بارادى قارا باسىپ…
………………………………………………………
…………………………………………………

Baqitbek Bamishuly

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    ادامزات كىتاپقا عۇمىر بويى قارىزدار. كىتاپسىز كەلەشەكتىڭ التىن كىلتىن ەشكىم قولىنا مىقتاپ ۇستاي الماعان. ماردان راحماتۋللا – كىتاپقۇمار ون جەتى جاسار جىگىتتىڭ بويىندا ءوز قاتارلاستارىنىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ۇلى قاسيەت بار. ول – كىتاپقا دەگەن ماحاببات. بۇل ماحابباتتىڭ ءسات ساناپ ارتۋىنىڭ دا سىرى بار. ماردان – اسىلى وسمان، دارحان قىدىرالى سىندى بۇگىنگى قازاق رۋحانياتىنىڭ تىرەگى سانالاتىن ازاماتتار تۋعان توپىراقت تۋىپ-وسكەن. توپىراقتىڭ كيەسىن ءدال وسى كەزدە ەرىكسىز مويىنداي تۇسەسىڭ. قوعامداعى «جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن قاساڭ پىكىردى جوققا شىعارۋعا تىرىسقان جاستاردىڭ دا سانى باسىم. كۇن ساناپ ولاردىڭ سانى ارتىپ، كىتاپتىڭ قۇدىرەتىن جەر-جەردە دالەلدەپ باعۋدا. كىتاپقا جانى قۇمار جان ءبىر كۇنىن كىتاپسىز ەلەستەتە المايدى. عۇمىرى كىتاپپەن ەتەنە بايلانعان، وقۋ عۇمىرىنىڭ مانىنە اينالعان جاستاردى

  • «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    قازاق حالقىنىڭ داڭقتى پەرزەنتى، ۇلى جازۋشى مۇقتار ماعاۋين 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي) شۇبارتاۋدا دۇنيەگە كەلدى. جونداعى جوبالاي كەرەيدىڭ ەڭ ۇلكەن ارۋاعى جوبالاي ءبيدىڭ ۇرپاعى ەدى. بايقوتان بي، تومان بي، بەگەش شەشەن، ءۋايىس، تولەۋ اقىن… اتاعى اتالارىنان اسىپ كەتتى… تىرىسىندە ولاي دەگەن جوق… بۇل ءسوزدى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءبىز ايتىپ وتىرمىز… ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرى شەتتە ءوتتى. «ۇكىمەتكە، باسقالارعا دا وكپەم جوق، وكپەلەيتىن ولاردىڭ جاعدايى جوق!» (م.ماعاۋين) دەگەن ەدى ءوزى بەرتىندە. استارى اۋىر، ەڭسەڭدى ەزەردەي سالماقتى ءسوز… دانىشپان ادام نەگە ەلدەن جىراق كەتتى. بۇل «وڭاشا جاتقاندى ۇناتامىن، ەلىمدى ەل قىلماسىن ەرتە سەزىپ… ەلدەن كەتتىم جىراق…» (شاكارىم) دەيتىن كەتىس سياقتى. سوندا دا «كوك

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: