|  |  | 

ەزۋتارتار ادەبي الەم

دەگەن ەكەن

Qalybek Quanishbay

بۇگىن اكتەر، ۇلتتىق كاسىبي تەاتر ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، كسرو جانە قازاق كسر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى سەرالى قوجامقۇلوۆتىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە تۋرا 119 جىل.

تۋعان حالقى “سەركە” دەپ ەركەلەتكەن ۇلى اتامىزدىڭ “دەگەن ەكەندەرىن” وقي وتىرىڭىزدار…

قالىبەك قۋانىشباەۆ دۇنيە سالعاندا، ونىڭ سۇيەگىنە تۇسۋشىلەردىڭ ىشىندە سەركە دە بولىپتى. قالىبەكتى جۋىندىرىپ، ەندى كيىندىرە باستايدى. سوندا كەشە عانا قۇلىن-تايداي شۇرقىراسىپ جۇرگەن اياۋلى دوستىڭ جانسىز دەنەسىن باتىل ۇستاپ، كيىندىرە قويۋ كىم-كىمگە بولسا دا وڭاي سوقپاي، كۇيزەلىس ۇستىندە تۇرعاندا سەركە:
«بول تەز، قايىن جۇرتىڭا كەلگەندەي بوپ بىلق-سىلق ەتپەي، كيىن شاپشاڭ!» – دەپ قالىبەكتىڭ كيىمىن كيگىزە باستايدى.
كوڭىلدەرى بوساپ، بەي-جاي بولىپ تۇرعاندار الگى ءسوزدى ەستىگەندە شىنىمەن-اق قالىبەك ءتىرى جاتقانداي، ەركەلەپ جاتقانداي سەزىمگە بولەنەدى. بۇل ارينە، سەرى اعاڭنىڭ كوپتى كورگەندىگىنە قوسا، رۋحىنىڭ بەرىكتىگى عوي.

* * *
از ۋاقىتتا ەكى-ءۇش كۇيەۋگە شىعىپ ۇلگەرگەن اكتريسا ءبىر كۇنى تەاترعا كەلىپ، تاعى دا تۇرمىسقا شىققانىن ايتسا كەرەك. ارىپتەستەرى سىپايىگەرشىلىك جاساپ «قۇتتى بولسىن!» ايتادى. تەك سەركە قوجامقۇلوۆ قانا تومسارعان كۇيى ءۇنسىز قالادى.
– ءسىز مەنى نەگە قۇتتىقتامايسىز؟ – دەيدى اكتريسا.
– سەنى قۇتتىقتاي-قۇتتىقتاي ءتىلىمىز جاۋىر بولدى عوي. ءتىل بايعۇستى قاشانعى قيناي بەرمەكپىز؟ – دەيدى سەراعاڭ.
– ءسىز بار عوي، ءبىرتۇرلى ادامسىز وسى، – دەيدى اكتريسا رەنجىپ.
– ونىڭ راس، ءبىرتۇرلى اداممىن. بىرنەشە ءتۇرلى بولۋ قولىمنان كەلمەيدى. سوندىقتان دا ءوزىڭ كورگەن جەڭگەڭمەن ءالى كەلەم وزگەرمەي، – دەگەن ەكەن سەراعاڭ سوندا كۇلىمسىرەپ.

* * *
ەلۋىنشى جىلداردىڭ ورتا تۇسىندا قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا دراماتۋرگيانىڭ كەلەلى ماسەلەلەرى تۋرالى جينالىس ءوتىپ جاتادى. ءبىر مەزگىلدە ءسوز كەزەگى حالقىمىزدىڭ قادىرمەندى ونەرپازى، بەلگىلى اكتەر – سەركە قوجامقۇلوۆقا بەرىلەدى. ۇلى اكتەر باپپەن باسىپ، مىنبەگە كوتەرىلەدى. جۇرتشىلىققا قاراپ بولار-بولماس جىميىپ قويادى. سونان سوڭ ءار ءسوزىن ادەتتەگىدەي شەگەلەي سويلەپ كەتەدى. ءسوز اراسىندا:
– باياعىدا نيكولاي گوگول «ءولى جاندار» اتتى رومانىنىڭ ەكىنشى تومىن ءوز قولىمەن ورتەپ جىبەرىپتى. ءسويتىپ، ونەردىڭ پارقىنا ولەرمەندىكتىڭ پارقىن قۇربان ەتكەن عوي…ال ءبىزدىڭ ن. سەكىلدى دراماتۋرگىمىزدىڭ جازعان پەسالارىنىڭ ۇستىنە بەنزين قۇيىپ ورتەسەڭ دە جانبايدى. سەبەپ نەگە دەسەڭىزدەر، سەبەبى گوگولدىڭ شىعارمالارى تۇپ-تۇتاس ماي. ال ءبىزدىڭ سابازدىكى – كىلەڭ سۋ. سۋ وتقا جانۋشى ما ەدى! – دەگەن ەكەن.

* * *

بىردە ايگىلى اكتەر سەركە قوجامقۇلوۆتى بەلگىلى ساتيريك سەيىت كەنجاحمەتوۆ قولتىقتاپ كەلە جاتسا سەركە اقساقال ءسۇرىنىپ كەتىپتى. سول جەردە سەيىت قالجىڭداپ:
– ءوزىڭىز قارتايايىن دەگەنسىز بە؟ اياعىڭىزدى نىق باسپايسىز با؟ – دەيدى عوي.
سوندا، سەر-اعاڭ:
– قايداعى قارتايعان، «قازاقفيلم» كينو تۇسىرەمىز، شالدىڭ ءرولىن سومدايسىڭ دەگەن. سوعان دايىندالىپ جۇرگەنىم ەمەس پە، – دەگەن ەكەن.

جيناعان اقسەلەۋ سەيدىمبەك

زاڭعار كارىمجاننىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • “الاش“ سىيلىعى – وتە قاۋىپتى سىيلىق.

    “الاش“ سىيلىعى – وتە قاۋىپتى سىيلىق.

    “الاش“ سىيلىعى – وتە قاۋىپتى سىيلىق. الاش” سىيلىعىن العان سوڭ الاش ءۇشىن وتقا دا، سۋعا دا تۇسۋگە تۋرا كەلەدى. “الاش” سىيلىعىن تالانتى مەن كۇرەسكەرلىگى قاتار تۇرعان اقىن، جازۋشى الادى. “الاش” سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى الاش كوسەمدەرى – ءاليحان، احمەتتەر سىقىلدى الاشتى الاڭداتقان كەز كەلگەن ماسەلەگە وي-پىكىرىن اشىق ايتادى جانە اق ايتادى. جۋسان تۇبىنە بۇقپايدى. كەرەك بولسا اباقتىعا دا قامالادى. “الاش“ سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى “مەن ليريك ەدىم”، “ماحابباتتى عانا جىرلايتىن ەدىم”، “تۇمسا تابيعاتتى عانا سۇيەتىن ەدىم”، “تەندەرىم بار ەدى، قىزمەتتە ەدىم، قوعامدا، ساياساتتا شارۋام جوق” دەپ، بيلليارد ويناپ، مەرەيتويدان مەرەيتويعا شاپقىلاپ جۇرە المايدى. ويتەتىن بولسا، وتە زور قاتەلىكپەن بەرىلگەن “الاش” سىيلىعىن تۇمانباي اتىنداعى، مىرزاتاي اتىنداعى سىيلىقتارعا، تاعى دا باسقا وزىنە ساي اعا بۋىن اتىنداعى

  • كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    ادامزات كىتاپقا عۇمىر بويى قارىزدار. كىتاپسىز كەلەشەكتىڭ التىن كىلتىن ەشكىم قولىنا مىقتاپ ۇستاي الماعان. ماردان راحماتۋللا – كىتاپقۇمار ون جەتى جاسار جىگىتتىڭ بويىندا ءوز قاتارلاستارىنىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ۇلى قاسيەت بار. ول – كىتاپقا دەگەن ماحاببات. بۇل ماحابباتتىڭ ءسات ساناپ ارتۋىنىڭ دا سىرى بار. ماردان – اسىلى وسمان، دارحان قىدىرالى سىندى بۇگىنگى قازاق رۋحانياتىنىڭ تىرەگى سانالاتىن ازاماتتار تۋعان توپىراقت تۋىپ-وسكەن. توپىراقتىڭ كيەسىن ءدال وسى كەزدە ەرىكسىز مويىنداي تۇسەسىڭ. قوعامداعى «جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن قاساڭ پىكىردى جوققا شىعارۋعا تىرىسقان جاستاردىڭ دا سانى باسىم. كۇن ساناپ ولاردىڭ سانى ارتىپ، كىتاپتىڭ قۇدىرەتىن جەر-جەردە دالەلدەپ باعۋدا. كىتاپقا جانى قۇمار جان ءبىر كۇنىن كىتاپسىز ەلەستەتە المايدى. عۇمىرى كىتاپپەن ەتەنە بايلانعان، وقۋ عۇمىرىنىڭ مانىنە اينالعان جاستاردى

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: