|  |  | 

kerey.kz TV ادەبي الەم

اقىن ىرىسبەك دابەي كىتاپتارىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى

 

وزىندىك قولتاڭباسى بار دارىندى اقىنداردىڭ الدىڭعى قاتارىنداعى ىرىسبەك دابەيدىڭ كەشە قر ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسىندا «شىق تۇنعان جولدار» اتتى پوەتيكالىق كىتابى مەن «اكەلەرىمىز ايتاتىن اڭگىمە» اتتى ەسسەلەر جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.

IMG_7684.JPG

اقىن ىرىسبەك دابەيۇلىنىڭ جاڭادان جارىق كورگەن ەكى كىتابىنىڭ تۇساۋىن كەسكەن بەكەن قايرات، تالعات كەڭەسبايۇلى، ماقسۇت ءۇزىمۇلى قاتارلى بەلگىلى قالامگەرلەر اقىننىڭ ەڭبەكتەرىنە جوعارى باعا بەرىپ، شىعارماشىلىعىنا شالقار شابىت تىلەدى. كۇمبىرلى كۇي اسەم انمەن ورىلگەن تۇساۋكەسەر راسىمىندە ىرىسبەك دابەيدىڭ ونەردەگى دوستارى قالقامان سارين، باۋىرجان قاراقىزۇلى، ۇلاربەك نۇرعالىم، ەربول بەيىلحان جانە مارجان ەرشۋ، جانار ايلاشوۆا قاتارلى اقىندار اقجارما تىلەكتەرىن ءبىلدىرىپ، جىردان شاشۋ شاشتى. قارىمدى قالامگەردىڭ قاراپايىمدىلىعىنا توقتالعان رۋحاني اعالارى اۋىت مۇقيبەك، ومار تەمىربەكوۆ جانە ادەبيەت سىنشىسى انار قابدوللينا اۆتور شىعارماسىن تارتىمدى تالدادى.

IMG_7757.JPG

«مەن ىرىسبەك ءىنىمنىڭ بۇل كىتاپتارىن وقىپ شىقتىم. ءاربىر ءسوزى ءمىردىڭ وعىنداي. «وندىققا» ءدال ءتيىپ وتىرادى. مەنىڭشە، ىرىسبەك دابەيدىڭ ءوزىن دە، ءسوزىن دە قازاقى قالىپتا ساقتاپ قالعان ارعى بەتتەگى التايدىڭ قويناۋىنداعى شاعىن عانا شاعانقول دەپ ەسەپتەيمىن. سول شاعىن عانا اۋىلىندا كىسىلىكتىڭ، قازاق بولۋدىڭ، ادام بولۋدىڭ مەكتەبىنەن وتكەن اۆتوردىڭ بۇكىل اڭگىمەلەرى ابايدىڭ قارا سوزدەرى سياقتى باستالادى. تەرەڭ وي ورەدى»،-دەيدى ابايتانۋشى ومار جالەلۇلى.

بۇدان سىرت جازۋشى جۇماباي شاشتايۇلى كىتاپ جايلى ويىن وقىرمانعا: «ىرىسبەك دابەيدىڭ جازۋ مانەرىنىڭ ناقىشىندا ۇلتتىق بوياۋ مول. بايانداۋ ادىسىندە اۆتور استىندە ۇستەمدىك ەتپەستەن كىشىك قالپىن ساقتايدى. اڭگىمەلەۋشى ەلەنبەي قالتارىستا تۇرسا دا اينالا قۇبىلىستى قاپىسىز باعىپ، اينىتپاي جەتكىزۋشى مىندەتىن ءمىنسىز اتقاردى. اۆتوردىڭ الەۋمەتتىك زەردەسى ۇلتتىق ناقىش ارقىلى وزگەشە رەڭ الىپ، ءوربيدى. كوشپەلى ءومىر سالتىنىڭ وزگەشەلىكتەرىن كوكىرەكتە جاڭعىرتىپ، سەزىنە تۇسۋگە يتەرمەلەيتىن قۋاتقا يە. جالپى جازۋدىڭ مىڭ-سان فورماسىنىڭ اراسىنان قازاققا جاقىن تۇرىنە بەيىم ىرىسبەك دابەي سەزىنۋ مەن جەتكىزۋدىڭ دالالىق تابيعاتىنىڭ بوياۋىن ءدال تاپقانداي كورىنەدى. ول بۇل جاعىنان شيىرلاعان ىزدەردەن اۋلاق – قانسونار مەزگىلدىڭ تاپ-تازا ءساتىن ەلەستەتەدى»،-دەپ جەتكىزگەن ەكەن.

ايتا كەتەيىك، ىرىسبەك دابەي 1979 جىلى 2 قازاندا قىتايدىڭ التاي ايماعىنا قاراستى شاعانقول اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاستايىنان قولىنا قالام ۇستاعان ول 2001 جىلى اتاجۇرتىنا ءبىرجولاتا قونىس اۋدارادى. رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق ءمۇشايرالاردىڭ جۇلدەگەرى ىرىسبەكتىڭ بۇدان بۇرىن «ماڭگى ءماجنۇن» جىر جيناعى ءوز وقىرمانىمەن قاۋىشقان بولاتىن. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە جاۋاپتى حاتشى بولعان اقىن بۇل كۇندە ەلورداسى استاناعا قونىس اۋدارىپ، «استانا اقشامى» گازەتىندە اعا ءتىلشى بولىپ قىزمەت اتقارۋدا.

تۇساۋكەسەر كەشىنەن ارنايى فوتورەپورتاج

 
فوتو: عابيت ماداليەۆ

adebiportal.kz

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

    ادامزات كىتاپقا عۇمىر بويى قارىزدار. كىتاپسىز كەلەشەكتىڭ التىن كىلتىن ەشكىم قولىنا مىقتاپ ۇستاي الماعان. ماردان راحماتۋللا – كىتاپقۇمار ون جەتى جاسار جىگىتتىڭ بويىندا ءوز قاتارلاستارىنىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ۇلى قاسيەت بار. ول – كىتاپقا دەگەن ماحاببات. بۇل ماحابباتتىڭ ءسات ساناپ ارتۋىنىڭ دا سىرى بار. ماردان – اسىلى وسمان، دارحان قىدىرالى سىندى بۇگىنگى قازاق رۋحانياتىنىڭ تىرەگى سانالاتىن ازاماتتار تۋعان توپىراقت تۋىپ-وسكەن. توپىراقتىڭ كيەسىن ءدال وسى كەزدە ەرىكسىز مويىنداي تۇسەسىڭ. قوعامداعى «جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن قاساڭ پىكىردى جوققا شىعارۋعا تىرىسقان جاستاردىڭ دا سانى باسىم. كۇن ساناپ ولاردىڭ سانى ارتىپ، كىتاپتىڭ قۇدىرەتىن جەر-جەردە دالەلدەپ باعۋدا. كىتاپقا جانى قۇمار جان ءبىر كۇنىن كىتاپسىز ەلەستەتە المايدى. عۇمىرى كىتاپپەن ەتەنە بايلانعان، وقۋ عۇمىرىنىڭ مانىنە اينالعان جاستاردى

  • «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    قازاق حالقىنىڭ داڭقتى پەرزەنتى، ۇلى جازۋشى مۇقتار ماعاۋين 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي) شۇبارتاۋدا دۇنيەگە كەلدى. جونداعى جوبالاي كەرەيدىڭ ەڭ ۇلكەن ارۋاعى جوبالاي ءبيدىڭ ۇرپاعى ەدى. بايقوتان بي، تومان بي، بەگەش شەشەن، ءۋايىس، تولەۋ اقىن… اتاعى اتالارىنان اسىپ كەتتى… تىرىسىندە ولاي دەگەن جوق… بۇل ءسوزدى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءبىز ايتىپ وتىرمىز… ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرى شەتتە ءوتتى. «ۇكىمەتكە، باسقالارعا دا وكپەم جوق، وكپەلەيتىن ولاردىڭ جاعدايى جوق!» (م.ماعاۋين) دەگەن ەدى ءوزى بەرتىندە. استارى اۋىر، ەڭسەڭدى ەزەردەي سالماقتى ءسوز… دانىشپان ادام نەگە ەلدەن جىراق كەتتى. بۇل «وڭاشا جاتقاندى ۇناتامىن، ەلىمدى ەل قىلماسىن ەرتە سەزىپ… ەلدەن كەتتىم جىراق…» (شاكارىم) دەيتىن كەتىس سياقتى. سوندا دا «كوك

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: