Ақын Ырысбек Дәбей кітаптарының тұсаукесері өтті

Aqın Irısbek Däbey kitaptarınıñ twsaukeseri ötti

| May 22, 2015

Özindik qoltañbası bar darındı aqındardıñ aldıñğı qatarındağı Irısbek Däbeydiñ keşe QR Wlttıq akademiyalıq kitaphanasında «Şıq twnğan joldar» attı poetikalıq kitabı men «Äkelerimiz aytatın äñgime» attı esseler jinağınıñ twsaukeseri ötti.

Aqın Irısbek Däbeywlınıñ jañadan jarıq körgen eki kitabınıñ twsauın kesken Beken Qayrat, Talğat Keñesbaywlı, Maqswt Üzimwlı qatarlı belgili qalamgerler aqınnıñ eñbekterine joğarı bağa berip, şığarmaşılığına şalqar şabıt tiledi. Kümbirli küy äsem änmen örilgen twsaukeser räsiminde Irısbek Däbeydiñ önerdegi dostarı Qalqaman Sarin, Bauırjan Qaraqızwlı, Wlarbek Nwrğalım, Erbol Beyilhan jäne Marjan Erşu, Janar Aylaşova qatarlı aqındar aqjarma tilekterin bildirip, jırdan şaşu şaştı. Qarımdı qalamgerdiñ qarapayımdılığına toqtalğan ruhani ağaları Auıt Mwqibek, Omar Temirbekov jäne ädebiet sınşısı Anar Qabdollina avtor şığarmasın tartımdı taldadı.

«Men Irısbek inimniñ bwl kitaptarın oqıp şıqtım. Ärbir sözi mirdiñ oğınday. «Ondıqqa» däl tiip otıradı. Meniñşe, Irısbek Däbeydiñ özin de, sözin de qazaqı qalıpta saqtap qalğan arğı bettegi Altaydıñ qoynauındağı şağın ğana Şağanqol dep esepteymin. Sol şağın ğana auılında kisiliktiñ, qazaq boludıñ, adam boludıñ mektebinen ötken avtordıñ bükil äñgimeleri Abaydıñ qara sözderi siyaqtı bastaladı. Tereñ oy öredi»,-deydi abaytanuşı Omar Jälelwlı.

Bwdan sırt jazuşı Jwmabay Şaştaywlı kitap jaylı oyın oqırmanğa: «Irısbek Däbeydiñ jazu mäneriniñ naqışında wlttıq boyau mol. Bayandau ädisinde avtor ästinde üstemdik etpesten kişik qalpın saqtaydı. Äñgimeleuşi elenbey qaltarısta twrsa da aynala qwbılıstı qapısız bağıp, aynıtpay jetkizuşi mindetin minsiz atqardı. Avtordıñ äleumettik zerdesi wlttıq naqış arqılı özgeşe reñ alıp, örbidi. Köşpeli ömir saltınıñ özgeşelikterin kökirekte jañğırtıp, sezine tüsuge itermeleytin quatqa ie. Jalpı jazudıñ mıñ-san formasınıñ arasınan qazaqqa jaqın türine beyim Irısbek Däbey sezinu men jetkizudiñ dalalıq tabiğatınıñ boyauın däl tapqanday körinedi. Ol bwl jağınan şiırlağan izderden aulaq – qansonar mezgildiñ tap-taza sätin elestetedi»,-dep jetkizgen eken.

Ayta keteyik, Irısbek Däbey 1979 jılı 2 qazanda Qıtaydıñ Altay aymağına qarastı Şağanqol auılında düniege kelgen. Jastayınan qolına qalam wstağan ol 2001 jılı atajwrtına birjolata qonıs audaradı. Respublikalıq jäne halıqaralıq müşäyralardıñ jüldegeri Irısbektiñ bwdan bwrın «Mäñgi Mäjnün» jır jinağı öz oqırmanımen qauışqan bolatın. «Qazaq ädebieti» gazetinde jauaptı hatşı bolğan aqın bwl künde elordası Astanağa qonıs audarıp, «Astana aqşamı» gazetinde ağa tilşi bolıp qızmet atqaruda.

Twsaukeser keşinen arnayı fotoreportaj

Foto: Ğabit Madaliev

adebiportal.kz

Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı»

kerey.kz

Bwl Dağandel, Baqanas ölkesinen şıqqan bi Üysinbay Janwzaqwlı haqında qwrastırılıp jazılğan kitap. Tıñ tolıqtırılğan eñbekte bolıs Äldeke Küsenwlı, Dağandeli bolısınıñ basşıları men bilerimen qatar Äbdirahman Älimhanwlı Jünisov sındı aytulı twlğalar jaylı äñgime qozğalğan. Olardıñ el aldındağı eñbekteri, bilik, kesim – şeşimderi, halıq auzında qalğan qanattı sözderi men ömir joldarı, ata – tek şejiresi qamtılğan. Sonımen qatar mwrağat derekterindegi mälimetter keltirilgen. Kitapqa esimi engen erlerdiñ zamanı, üzeñgiles serikteri turalı jazılğan key maqalalar, jır –dastandar, üzindiler engen. Kitap qalıñ oqırman qauımğa arnalğan. Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı», - Jebe baspası, Şımkent qalası.134 bet tolıq nwsqasın tömendegi silteme arqılı oqi alasız. Üysinbay kitap kerey.kz
«Alğaşqı kitap» derekti beynefil'mi

kerey.kz

Qazaqstan Respublikası Mädeniet jäne aqparat ministrliginiñ Mädeniet komitetine qarastı Wlttıq kinonı qoldau memlekettik ortalığınıñ tapsırısımen «JBF company» kompaniyası Semey qalasında, Şıñğıstau öñirinde, Almatı oblısınıñ Jambıl audanında «Alğaşqı kitap» attı derekti beynefil'm tüsirude. Derekti fil'm Abaydıñ 1909 jılı Sankt Peterburgtegi Il'ya Boraganskiy baspasında basılğan alğaşqı şığarmalar jinağınıñ jarıq köruine arnaladı. Wlı Abay mwrasınıñ qağaz betine tañbalanu tarihın bayandaydı. Qazirgi adamdar bwrınğı uaqıttıñ, Abay zamanınıñ naqtı, derekti beynesin, sol kezdegi adamdardıñ älpetin, kiim ülgisin köz aldarına elestetui qiın. Köpşiliktiñ ol uaqıt turalı tüsinigi teatr men kinofil'mderdegi butaforlıq kiimder men zattar arqılı qalıptasqan. Alayda Abay uaqıtındağı qazaq tirşiligi, qazaqtardıñ bet-älpeti, kiim kiisi, üy – jayı, bwyımdarı tañbalanğan mıñdağan fotosuretter saqtalğan. Bwlar Resey, Türkiya, Wlıbritaniya
ŞOQAN UÄLIHANWLI DEGEN EKEN..

kerey.kz

El auzında qazaq oqımıstıları ayttı degen sözder az emes. Belgili ğalım, etnograf A. Seydimbek qwrastırğan tarihi twlğa, asqan oqımıstı Şoqan babamızdıñ tapqır sözderin nazarlarıñızğa wsınamız. * * * Ombığa oquğa jürer aldında bala Şoqan äkesiniñ el işi mäselesin şeşudegi keybir öktem, ojar qılıqtarına köñili tolmay, «oquğa barmaymın» dep qiğılıq salsa kerek. Tipten könbey bara jatqan balasın qatal Şıñğıs järdemşi jigitterine baylatıp almaqqa ıñğaylanıp: «Şıqpasa köterip äkeliñder, arbağa tañıp alamız!» − deydi. Sonda därmeni tausılğan Şoqan äkesine: «Baylatpa! Abılay twqımınan baylanğandar men aydalğandar jeterlik bolğan!» − dep til qatadı. Bala da bolsa aqiqat sözdi aytıp twrğan balasınan tosılğan äke dereu Şoqandı bosattırıp jiberedi. * * * Peterburgte Sırtqı İster ministrliginiñ bir
Kitapqwmar jasqa tegin oqu baqıtı bwyırdı

kerey.kz

Adamzat kitapqa ğwmır boyı qarızdar. Kitapsız keleşektiñ altın kiltin eşkim qolına mıqtap wstay almağan. Mardan Rahmatulla – kitapqwmar on jeti jasar jigittiñ boyında öz qatarlastarınıñ boyınan tabıla bermeytin wlı qasiet bar. Ol – kitapqa degen mahabbat. Bwl mahabbattıñ sät sanap artuınıñ da sırı bar. Mardan – Asılı Osman, Darhan Qıdıräli sındı bügingi qazaq ruhaniyatınıñ tiregi sanalatın azamattar tuğan topıraqt tuıp-ösken. Topıraqtıñ kiesin däl osı kezde eriksiz moyınday tüsesiñ. Qoğamdağı «jastar kitap oqımaydı» degen qasañ pikirdi joqqa şığaruğa tırısqan jastardıñ da sanı basım. Kün sanap olardıñ sanı artıp, kitaptıñ qwdiretin jer-jerde däleldep bağuda. Kitapqa janı qwmar jan bir künin kitapsız elestete almaydı. Ğwmırı kitappen etene baylanğan, oqu ğwmırınıñ mänine aynalğan jastardı
«Beysenbi me bügin dep, Jwmağa qarsı ötkeni-ay…» (Abay)

kerey.kz

Qazaq halqınıñ dañqtı perzenti, wlı jazuşı Mwqtar Mağauin 85 jasqa qarağan şağında dünieden ozdı. «Beysenbi me bügin dep, Jwmağa qarsı ötkeni-ay…» (Abay) Şwbartauda düniege keldi. Jondağı Jobalay Kereydiñ eñ ülken Aruağı Jobalay bidiñ wrpağı edi. Bayqotan bi, Toman bi, Begeş şeşen, Uäyis, Töleu aqın… Atağı Atalarınan asıp ketti… Tirisinde olay degen joq… Bwl sözdi dünieden ötken soñ biz aytıp otırmız… Ömiriniñ soñğı kezderi şette ötti. «Ükimetke, basqalarğa da ökpem joq, ökpeleytin olardıñ jağdayı joq!» (M.Mağauin) degen edi özi bertinde. Astarı auır, eñseñdi ezerdey salmaqtı söz… Danışpan adam nege elden jıraq ketti. Bwl «Oñaşa jatqandı wnatamın, Elimdi el qılmasın erte sezip… Elden kettim jıraq…» (Şäkärim) deytin ketis siyaqtı. Sonda da «Kök