|  |  | 

Twlğalar Ädebi älem

Bolam deytin adam kem degende eki närseni eskerui tiis…

Muhtar , Galim

klassik jazuşısı Mwhtar Mağauin men şığıstanuşı-jurnalist Ğalım Boqaş

Aqpannıñ ortası men säuirdiñ basında eki märte AQŞ-qa issaparmen barğanımda Vaşingtonnıñ ortalığınan kölikpen qırıq minuttay jüretin jerde – Merilend ştatınıñ Rokvill qalasında twrıp jatqan qazaqtıñ klassik jazuşısı Mwhtar Mağauin aqsaqalmen jüzdesip, jata-jastana äñgimelesip qayttım. Jası 77-den asqan şağında da özine tän jazu dağdısı men disciplinasınan aynımağan eken. Qazirgi kün tärtibi şamamen mınaday. Tañerteñ twrğasın qazaqşa tañğı as işedi: bal qosqan jılı su, şağın qwtıdağı jen'şen' twnbası, irimşik, avokado men may jaqqan aq nan, bir jilik suıq qoy eti, süt qatqan şay. Sosın birden jazu bölmesine kirip ketedi. Sırt-sırt etken maşinka dauısı üzilmeydi. Tüs uağında jartı sağatqa şığıp, üy işinde, patio-balkonda ayaq jazıp jüredi. Qolına nemeresi sıylap, qattı tapsırıp ketken adım sanağış sağatın tağıp aladı. “Jağanbike künine mıñ jarım qadam jür degen, soğan toltıruım kerek, internet arqılı qaşıqtan qadağalap otıradı eken” deydi. Sosın üyde qızmet qıluğa äzir adamdarı bola twra eşkimdi äurelemey özi bir tostaq şayı men susının qwyıp alıp, qayta bölmesine kirip ketedi. Keşke deyin bas-ayağı keminde jeti sağat tapjılmay otırıp jazadı. Jazu bölmesiniñ üş qabırğası tügel şını esikti biik kitap söresi. AQŞ-qa äketken kitaptarınıñ deni – özi süyip oqitın älemdik klassikter, ädebiettanu boyınşa körneki jazbalar men türki-moğol jwrtınıñ tarihına qatıstı jazılğan fundamentaldıq eñbekter. Sörelerge bala-şağasımen tüsken fotolar da qoyılğan. Bir bwrışta – terige salınğan Şıñğıshannıñ alıp sureti. Men barğan kezde İliyas Esenberlin turalı 120 bettik esteligin ayaqtap, köñili köteriñki jürdi. Bwl estelikti jazu kezinde ärbir derekti akademiyalıq däldikpen ölşep, Qazaqstandağı kitaphanasınan köptegen qwjattar aldırumen boldı. Almatıda twratın qızı Ayğanım aytqan sätinde älgi qwjattı jazuşı twrğan päterden tauıp, WhatsApp-pen ağası Edigege salıp jiberedi, Edekeñ onı dereu äkesine printerden şığarıp bere qoyadı. Sol sebepti Rokvildegi üydiñ qonaq kütetin orta bölmesinde twrğan Brother printeri – aqsaqaldıñ maşinkasınan keyin üzdiksiz ün şığarıp twratın ekinşi qwrılğı. Jazu üsteliniñ üstinde maşinkasınan bölek qalam men qarındaş, qayşı, wstaranıñ jüzi, öşirgiş pen ştrih-korrektor jatadı. Maşinkamen tergen jazbasın äueli bir süzip oqıp, ştrih-korrektormen qatelerin tüzep şığadı. Sosın qayta köşirip basadı. Taza köşirmeni Edekeñ jaqın bir adamdarına komp'yutermen teruge jiberedi. Ädebi şığarmaların tek qalammen jazatın aqsaqal publicistika men maqalalarğa kelgende jazu maşinkasın qolaylı köredi. Keşki sağat altıdan asa jazuşı bölmesinen şığadı. Sosın är taraptan kelip as üyge jinala bastağan bala-şağasımen häm nemerelerimen birge keşki asqa otıradı. Edekeñ qızmetinen, kelini Altın men Baqıtjamal äjemiz sırttağı şaruaların pısıqtap üyge oraladı. Odan bölek qay elde twrsa da, bwl şañıraqtı aqsaqal men Edekeñniñ üş jwrtınan kelgen ağayın-tuıs pen bala-şağa türli sebeppen uaqıtşa panalap jatadı. Bireui qonıs audaruşı, bireui bilim izdeuşi degendey. AQŞ-tağı sayasi ahual men halıqaralıq oqiğalar turalı bizben äñgimelesip bolğan soñ jazuşı Dell degen noutbugın aşıp, bir jarım sağattay Qazaqstannıñ, Qıtay men Moñğoliyanıñ qazaqşa sayttarın qaraydı. Sosın orıs tilinde amerikalıq jäne reseylik birneşe sayttı oqidı. Keyde Baqıtjamal äjemiz ekeui YouTube-tan tarihi teleserial körip otıradı. Äzirşe internette igergen taraptarı – osılar. Äleumettik jeliler turalı estui ğana bar. Tüngi onnan köp asırmay wyqığa jatadı. Aqsaqaldıñ kün sayın tınbay 8-9 sağatın oy eñbegine, şığarmaşılıq jwmısına arnaytın kestesine qayran qalmasqa bolmaydı. Bir äñgimelesip otırğanda jazuşı bolam deytin adamnıñ kem degende eki närseni eskerui tiis ekenin ayttı. Birinşisi, quattı körkem şığarmanıñ özegi men ajarı – adam tağdırı. Ekinşisi, käsibi jazuşı disciplinağa boy üyretkeni dwrıs. “Küzde jazam, tünde jazam, işip alsam ğana jazam” degenniñ bäri jüyesizdik häm işki tärtiptiñ naşarlığı, käsibiliktiñ joqtığı. Az-azdan bolsın künde jazu kerek, künde oqu kerek” dedi aqsaqal bir sözinde. Al men esteligimdi äzirge osı jerden qayıra twram  :)                                                Ğalım Boqaştñ facebook  paraqşasınan  

 

Related Articles

  • SARBAS RUI JÄNE SARTOQAY BATIR

    Tarihtı tügendeu, ötkenniñ şejiresin keyinge jalğau – atadan balağa jalğasqan ejelgi dästür. Şejire, wlt-ru, taypa tarihı – atanı bilu, arğı tarihtı bilu bolıp qalmastan wlttıñ wlt bolıp qalıptasuı jolındağı bastan keşken san qilı oqiğaları men auır tağdırınan da mol derek beredi. Şejire – twtas halıq tarihınıñ irgetası ğana emes, wlt pen wlıs tanudıñ älippesi  sanaladı. «Qazaq halqı 200-den asa rudan qwralsa da är rudıñ öz şejiresi bolğan. Şejireşiler jüz, taypa, ru, ata tarihın tereñ talday bilgen»(1). Patşalıq reseydiñ däureni ayaqtalar twsta qazaqtıñ memlekettigin qalpına keltirudi maqsat twtqan Alaş kösemi Älihan Bökeyhan (1866-1937) alğaşqı bolıp qazaq tarihınıñ qajettiligin alğa tartıp, başqwrttıñ äygili ğalımı Uälidi Toğanmen kezdesipti. Uälidi Toğan öziniñ esteliginde: «Men birneşe

  • TÄÑİRİ QALAUI TÜSKEN JAN

    Mandoki Qoñırdıñ tuğanına 80 jıl toluına oray «Täñiri meni tañdadı»  Mwhtar Mağauin Mandoki Qoñır Iştvan – otanı Majarstan ğana emes, külli türki düniesi qasterleytin wlıq esimder qatarındağı körnekti twlğa. Şıñğıs jorığı twsında Karpat qoynauındağı madiyarlar arasınan pana tapqan qwman-qıpşaq jwrtınıñ tuması Mandoki Qoñır onnan asa tildi erkin meñgergen, bwğan qosa zertteuşilik qarımı eren, Twran halıqtarınıñ fol'klorlıq-dünietanımdıq sanasın boyına darıtqan ğalım. Ol türkologiya ğılımımen dendep aynalısıp qana qoymay, HH ğasırdıñ törtinşi şireginde Şığıs pen Batıs­tıñ arasında altın köpirge aynaldı, milliondardıñ ıqılas alqauına bölendi. YAki ol halıqtar arasın jaqındas­tırğan mämileger, ozıqtarğa oy salğan köregen edi. Zamana alğa jıljığan sayın mereytoy ieleri turalı aytılatın jayttar estelik pen ötken şaq enşisine köşedi. Közi tiri

  • Nwralı batırdıñ kesenesi  jöninde

    Keyingi kezde Nwralı batırdıñ kesenesi jöninde ärtürli äñgimeler şığıp jürgen körinedi. Onıñ biri Moñğoliyadan kelgen bir tuısqanımız basqa bir belgili jerlesimizdiñ Nwralı batırdıñ ziratı dep kigiz üy siyaqtı saman kirpişten qalanğan  ädemi zirattıñ janına barıp qwran oqığanına kuä bolğanın keltiripti. Ol jigittiñ  körgeni de, aytıp otırğanı da şıñdıq. Öytkeni 1982 jılğa deyin eldiñ köpşiligi, onıñ işinde  men de solay  oyladım. Äñgime tüsinikti bolu üşin men sol kezdegi oqiğadan bastap bayandayın. Men 1961 jılı Semeydiñ  mal därigerlik institutın bitirip keldim. Meni  sol kezdegi  S.M. Kirov atındağı  kolhozğa mal därigeri etip jiberdi. 1962 jılı bwl kolhoz «Gornıy» sovhozına aynaldı. Biz bala kezimizden: «Nwralı atamızdıñ ziratı S.M Kirov atındağı kolhozdıñ jerinde ornalasqan,   Babamız batır bolğan kisi, al onıñ janındağı qabırdıñ  wzındığı jeti kez, bizdiñ  babamızdan  da  asqan

  • Alıstağı ağayınnıñ Atamekenge oralu jolın twñğış aşqan qazaqtıñ qaharman qızı

    Ol kim deysiz ğoy, turasın aytsam ol Sağat Zaqanqızı. Toqsanınşı jıldardağı alğaşqı köş Moñğoliya qazaqtartarınan bastalğan. Sol köşti alğaş bastağan adam Sağat Zaqanqızı. Bwğan eşkimniñ dauı joq. Jarğaq qwlağı jasttıqqa timey, sonau qiın-qıstau zamanında alıstağı ağayındardıñ jolın aşqan osı adamdı qazaqtıñ qaharman qızı atauımızdıñ özindik sebebi bar. “Köş basşısımen körikti”  “Körgeni jaqsı köş bastar”  deydi atam qazaq.   Osı eki auız sözdiñ astarına üñilip qarasaq, onda, ülken män mağına bar ekenine köz jetkizemiz.       Bwrınğı auıl köşiniñ özinde, köş basşıları tört tülik maldıñ örisiniñ jağdayına qaray, är mezgildegi auarayınıñ özgerisine say, köşip qonuda bir basına jetip artılar  ülken jauapkerşilik  jüktese, Moñğoliyada twratın qandastarımızdıñ bir jarım ğasır ğwmır keşken el jerinen ,

  • ALAŞ ZIYALILARINIÑ ÜRİMŞİDEN QAYTIP KELE JATQANDA

    Bolğan oqiğa izimen Bolğan oqiğanıñ izimeN…   Alaş jwrtınıñ bir emes, birneşe s'ezi ötip, Älihannıñ Kolçaktan beti qaytıp, “Endi qaytıp täuelsiz el bolamız” dep jürgen kez edi. Semy Alaş qayratkerleriniñ ordası edi. Semeyde jürgen Ahmet Baytwrsınov bastağan bir top alaşordaşılar Qıtay şekarasındağı Ürimşi qalasına barıp, ondağı qazaq jwrtınıñ hal jağdayın bilip qaytuğa jolğa şıqqöan. Ol kezde Ürimşiniñ köbi qazaq edi Üyleri negizinen sazdan qwyılğan. Orta Aziyanıñ köp qalaların eske salğanday. Biraz ülken kisiler men jastar Ahañnıñ töte älipbiimen kitap gazet oqidı. eken. Ahañdı bwrın körgen adamdar da kezdesti. Degenmen, Ahañ Ürimşi qazaqtarınıñ täelsiz avtonomiya qwru turalı oyları da joqtığın bayqağan. Sonımeng, Ürimşi qazağınıñ jäne Qıtayğa jaqın basqa wlttardıñ bastı twrmısı

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: