|  |  | 

Twlğalar Ädebi älem

Müsirepov bağalauındağı Mağauin

29342476_172806870107620_6563631990262726656_n

«Bwl Mwhtar turalı birinşi aytpağım — onıñ jastar qatarında sanalatın kezeñi bwdan edäuir jıl bwrın ötip ketken eken. Bizdiñ sınşılar ol jaydı kezinde-aq körgen bolar, men özim keşirek körip qaldım. Onıñ alpısınşı, jetpisinişi jıldarı jazğan äñgime, povesteri qalam wşı ötkir, är sözdiñ işki-tısqı en tañbasın, qat-qabat sırı barın sol kezde-aq tanıtıptı. Mwhtar Mağauinniñ sol twsta jazğan “Äyel mahabbatı”, “Kütpegen kezdesu” siyaqtı äñgimelerin, “Qara qız” siyaqtı povesin oqığan sınşı, ne bolmasa zamandas dostarı sol küni-aq avtordı qwşaqtap qwttıqtağan şığar dep oylaymın. Öz basım sol dostar quanışınıñ işinde bolmağanımdı ökiniş etkendeymin. Pendeşilik tağı…

Mwhtar Mağauin ana tilimizdiñ baylığın, oralımdı, astarlı, äri ot jalındı, äri näzik te biyazı boyau-sırların alğaşqı adımdarınan bastap-aq meñgerip alğanın körsetedi. Tilimizdiñ oralımdılığın tereñdetuge qosqan ülesi de az emes. Erkek-äyel beyneleri qanday som! Är türli ömir talqılarına tüse jürip, sol şıtırman-şırğalañdarda mayısa da sına bilmegen jastarğa eriksiz qızığasıñ. “Kütpegen kezdesudegi” Sälken men Köşim siyaqtı er jigitter, zımiyan Aygül siyaqtı mahabat jolında da, basqa tirşilikterinde de tabandı aynımas jürekti äyeldermen qatar Şäripa, Twlımqan, Güljihan siyaqtı “dünieqoñız” äyelder de jetkilikti. Bar armanı ğılım emes, ataq-dañq, bayu bolıp ketken Bekseyit docent, aqındıq qabıleti bolmasa da aqın atanıp jürgen Uaqas siyaqtı, ğılım men ädbiette, qwdayğa şükir, tım köp kezdesetin tipter de bosqa küyelenbey, ädil beynelegen.

Mağauin şığarma jelisin tartuğa şeber. Siıspas birdemelerdi toqpaqtap jiberu “ädisi” onda atımen joq. Oqiğa soğıstarı – sebep pen örisi şeber tüyilgen. Adam minderin oñaşalap alıp qarasañ bäri de tanıs-beytanıstar.

Äsirese erekşe män bere aytıluğa kerekti, erekşe bağalanuğa tiisti jağı – bwl kezderi jas jazuşı qatarında jürgen Mağauinniñ barlıq taqırıptarı Wlı Otan soğısınan keyingi künderimizdi körsetedi. Beynelengen adamdarı da osı däuirdiki. Osı aytqandarımızdıñ ädilet ekendigine sengendikten Mağauin Mwhtar bwdan on-on bes jıl bwrın-aq irgeli jazuşılarımızdıñ qatarına qosıldı demekpiz. Onıñ soñğı jıldarda şıqqan eki tomdıq romanı “Alasapıran” bwl oyımızdı tolıqtıra tüsedi. Mağauin qazir ülken jazuşılar qatarınan senimdi orın aldı. Ülken şığarma,ülken taldaudı kerek etedi. Ädebiet zertteuşileriniñ şaruasına qol swqpay-aq qısqaşa ğana öz qorıtındımdı aytsam:

“Alasapıran” qazaq sovet prozasınıñ tağı bir ülken maqtanışı. “Jaqsı eñbek” deytinimizdiñ şeñberine sıymaytın, oyı tereñ, til körkemdigin tügel meñgergen, şeber qalamınan ğana tua alatın qımbat qazına.

Mwhtar Mağauin qay şığarmasında bolsın erkin otıradı. Taqırıptarı wsaq-wlañ emes, bügingi künimizdiñ irgeli saualdarına tolımdı jauap beredi. Atüsti emes, tereñ jauaptar. Alğan taqırıptarın tereñ zerttep alatının bayqaladı. Äsirese, “Alasapıran” romanın jazu üşin qanşa arhivti qoparğanına, qanşa qalalardı kezgenine tañ qalasıñ. Mağauin Mwhtar ornıqtı darın, ülken talant.

Az-mwz oqıs söylemder de kezdesedi: “Arqardıñ toqtıları men eşkileri” depti bir jerde. Toqtıları deseñ, “saulıqtarı” degen dwrıs bolar. Eşkiden toqtı emes, laq tuatın. Swlu qızdı beynelegende “apay tös” depti. “Apay tös” baluandarğa, keudeli erkekterge ğana aytıladı emes pe?! Mağan öte wnamağanı – “sımbattıtın”, “wstamdıtınsıñ” degen eki söz. Bir sözde qatarınan üş “ı” äripi bolsa, ol sözdi auızşa aytqanda auzıñ ikemge kelmey ketetin şığar.”

Qazaq ädebieti gazeti,
1984 jılı, 27 mausım

Related Articles

  • Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı»

    Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı»

    Bwl Dağandel, Baqanas ölkesinen şıqqan bi Üysinbay Janwzaqwlı haqında qwrastırılıp jazılğan kitap. Tıñ tolıqtırılğan eñbekte bolıs Äldeke Küsenwlı, Dağandeli bolısınıñ basşıları men bilerimen qatar Äbdirahman Älimhanwlı Jünisov sındı aytulı twlğalar jaylı äñgime qozğalğan. Olardıñ el aldındağı eñbekteri, bilik, kesim – şeşimderi, halıq auzında qalğan qanattı sözderi men ömir joldarı, ata – tek şejiresi qamtılğan. Sonımen qatar mwrağat derekterindegi mälimetter keltirilgen. Kitapqa esimi engen erlerdiñ zamanı, üzeñgiles serikteri turalı jazılğan key maqalalar, jır –dastandar, üzindiler engen. Kitap qalıñ oqırman qauımğa arnalğan. Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı», - Jebe baspası, Şımkent qalası.134 bet tolıq nwsqasın tömendegi silteme arqılı oqi alasız. Üysinbay kitap kerey.kz

  • Zelenskiydiñ “jalğız seneri äri oñ qolı”. Andrey Ermak kim?

    Zelenskiydiñ “jalğız seneri äri oñ qolı”. Andrey Ermak kim?

    Rey FERLONG Andrey Ermak (sol jaqta) pen Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy (oñ jaqta). 2019 jıl. Andrey Ermak wşaqtan tüse sala öziniñ bastığın qwşaqtadı. 2019 jılı qırküyekte prezident Zelenskiymen jılı jüzdesu jañadan bastalıp kele jatqan sayasi seriktestiktiñ bası edi. Bwl – Ermaktıñ Resey türmesinde otırğan 35 ukrainalıqtı Mäskeuden alıp kelgen säti. Al 2020 jılı Ermak Zelenskiy äkimşiliginiñ basşısı boldı. Biraq Ukrainadağı jemqorlıq şuınan keyin onıñ qızmetine jwrttıñ nazarı audı. Sebebi Ermak Ukraina energetikalıq infraqwrılımına bölingen qarjı jımqırılğan korrupciya shemasında negizgi rölde bolğan degen aqparat tarağan. Biraq tergeuşiler bwl jayttıñ jay-japsarın tolıq aşqan joq. Ermaktıñ özi Azattıqtıñ Ukraina qızmetiniñ resmi saualdarına jauap bergen joq. Sonımen Zelenskiydiñ keñsesin basqarıp otırğan Ermak kim? TELEVIDENIEDEN

  • «Alğaşqı kitap» derekti beynefil'mi

    «Alğaşqı kitap» derekti beynefil'mi

    Qazaqstan Respublikası Mädeniet jäne aqparat ministrliginiñ Mädeniet komitetine qarastı Wlttıq kinonı qoldau memlekettik ortalığınıñ tapsırısımen «JBF company» kompaniyası Semey qalasında, Şıñğıstau öñirinde, Almatı oblısınıñ Jambıl audanında  «Alğaşqı kitap» attı derekti beynefil'm tüsirude. Derekti fil'm Abaydıñ 1909 jılı Sankt Peterburgtegi Il'ya Boraganskiy baspasında basılğan alğaşqı şığarmalar jinağınıñ jarıq köruine arnaladı. Wlı Abay mwrasınıñ qağaz betine tañbalanu tarihın bayandaydı. Qazirgi adamdar bwrınğı uaqıttıñ, Abay zamanınıñ naqtı, derekti beynesin, sol kezdegi adamdardıñ älpetin, kiim ülgisin köz aldarına elestetui qiın. Köpşiliktiñ ol uaqıt turalı tüsinigi teatr men kinofil'mderdegi butaforlıq kiimder men zattar arqılı qalıptasqan. Alayda Abay uaqıtındağı qazaq tirşiligi, qazaqtardıñ bet-älpeti, kiim kiisi, üy – jayı, bwyımdarı tañbalanğan mıñdağan fotosuretter saqtalğan. Bwlar Resey, Türkiya, Wlıbritaniya

  • Milliarder Bill Geyts bar baylığın Afrika elderine audarmaq

    Milliarder Bill Geyts bar baylığın Afrika elderine audarmaq

    Microsoft kompaniyasınıñ negizin qalauşı jäne älemdegi eñ bay adamdardıñ biri sanalatın Bill Geyts öziniñ baylığın qayda jwmsaytının resmi mälimdedi. Käsipker Afrika elderindegi densaulıq saqtau, bilim beru jäne kedeylikpen küres salalarına şamamen 200 milliard dollar investiciya saludı josparlap otır. «Juırda men öz baylığımdı 20 jıldıñ işinde tolıqtay taratu jöninde şeşim qabıldadım. Qarajattıñ basım böligi osı jerde, Afrikada, türli mäselelerdi şeşuge kömektesuge bağıttaladı», – dedi Bill Geyts öziniñ qorımen birlesken baspasöz mäslihatında. Bastı basımdıqtar: – infekciyalıq aurularmen küres (sonıñ işinde bezgek, tuberkulez, VIÇ); – ana men bala densaulığın jaqsartu; – auıldıq audandardağı bilim beru sapasın arttıru; – taza auızsu men sanitariya infraqwrılımın damıtu; Bill Geyts: «Bwl – qayırımdılıq emes, bwl – investiciya.

  • ŞOQAN UÄLIHANWLI DEGEN EKEN..

    ŞOQAN UÄLIHANWLI DEGEN EKEN..

    El auzında qazaq oqımıstıları ayttı degen sözder az emes. Belgili ğalım, etnograf A. Seydimbek qwrastırğan tarihi twlğa, asqan oqımıstı Şoqan babamızdıñ tapqır sözderin nazarlarıñızğa wsınamız. * * * Ombığa oquğa jürer aldında bala Şoqan äkesiniñ el işi mäselesin şeşudegi keybir öktem, ojar qılıqtarına köñili tolmay, «oquğa barmaymın» dep qiğılıq salsa kerek. Tipten könbey bara jatqan balasın qatal Şıñğıs järdemşi jigitterine baylatıp almaqqa ıñğaylanıp: «Şıqpasa köterip äkeliñder, arbağa tañıp alamız!» − deydi. Sonda därmeni tausılğan Şoqan äkesine: «Baylatpa! Abılay twqımınan baylanğandar men aydalğandar jeterlik bolğan!» − dep til qatadı. Bala da bolsa aqiqat sözdi aytıp twrğan balasınan tosılğan äke dereu Şoqandı bosattırıp jiberedi. * * * Peterburgte Sırtqı İster ministrliginiñ bir

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: