Müsirepov bağalauındağı Mağauin
«Bwl Mwhtar turalı birinşi aytpağım — onıñ jastar qatarında sanalatın kezeñi bwdan edäuir jıl bwrın ötip ketken eken. Bizdiñ sınşılar ol jaydı kezinde-aq körgen bolar, men özim keşirek körip qaldım. Onıñ alpısınşı, jetpisinişi jıldarı jazğan äñgime, povesteri qalam wşı ötkir, är sözdiñ işki-tısqı en tañbasın, qat-qabat sırı barın sol kezde-aq tanıtıptı. Mwhtar Mağauinniñ sol twsta jazğan “Äyel mahabbatı”, “Kütpegen kezdesu” siyaqtı äñgimelerin, “Qara qız” siyaqtı povesin oqığan sınşı, ne bolmasa zamandas dostarı sol küni-aq avtordı qwşaqtap qwttıqtağan şığar dep oylaymın. Öz basım sol dostar quanışınıñ işinde bolmağanımdı ökiniş etkendeymin. Pendeşilik tağı…
Mwhtar Mağauin ana tilimizdiñ baylığın, oralımdı, astarlı, äri ot jalındı, äri näzik te biyazı boyau-sırların alğaşqı adımdarınan bastap-aq meñgerip alğanın körsetedi. Tilimizdiñ oralımdılığın tereñdetuge qosqan ülesi de az emes. Erkek-äyel beyneleri qanday som! Är türli ömir talqılarına tüse jürip, sol şıtırman-şırğalañdarda mayısa da sına bilmegen jastarğa eriksiz qızığasıñ. “Kütpegen kezdesudegi” Sälken men Köşim siyaqtı er jigitter, zımiyan Aygül siyaqtı mahabat jolında da, basqa tirşilikterinde de tabandı aynımas jürekti äyeldermen qatar Şäripa, Twlımqan, Güljihan siyaqtı “dünieqoñız” äyelder de jetkilikti. Bar armanı ğılım emes, ataq-dañq, bayu bolıp ketken Bekseyit docent, aqındıq qabıleti bolmasa da aqın atanıp jürgen Uaqas siyaqtı, ğılım men ädbiette, qwdayğa şükir, tım köp kezdesetin tipter de bosqa küyelenbey, ädil beynelegen.
Mağauin şığarma jelisin tartuğa şeber. Siıspas birdemelerdi toqpaqtap jiberu “ädisi” onda atımen joq. Oqiğa soğıstarı – sebep pen örisi şeber tüyilgen. Adam minderin oñaşalap alıp qarasañ bäri de tanıs-beytanıstar.
Äsirese erekşe män bere aytıluğa kerekti, erekşe bağalanuğa tiisti jağı – bwl kezderi jas jazuşı qatarında jürgen Mağauinniñ barlıq taqırıptarı Wlı Otan soğısınan keyingi künderimizdi körsetedi. Beynelengen adamdarı da osı däuirdiki. Osı aytqandarımızdıñ ädilet ekendigine sengendikten Mağauin Mwhtar bwdan on-on bes jıl bwrın-aq irgeli jazuşılarımızdıñ qatarına qosıldı demekpiz. Onıñ soñğı jıldarda şıqqan eki tomdıq romanı “Alasapıran” bwl oyımızdı tolıqtıra tüsedi. Mağauin qazir ülken jazuşılar qatarınan senimdi orın aldı. Ülken şığarma,ülken taldaudı kerek etedi. Ädebiet zertteuşileriniñ şaruasına qol swqpay-aq qısqaşa ğana öz qorıtındımdı aytsam:
“Alasapıran” qazaq sovet prozasınıñ tağı bir ülken maqtanışı. “Jaqsı eñbek” deytinimizdiñ şeñberine sıymaytın, oyı tereñ, til körkemdigin tügel meñgergen, şeber qalamınan ğana tua alatın qımbat qazına.
Mwhtar Mağauin qay şığarmasında bolsın erkin otıradı. Taqırıptarı wsaq-wlañ emes, bügingi künimizdiñ irgeli saualdarına tolımdı jauap beredi. Atüsti emes, tereñ jauaptar. Alğan taqırıptarın tereñ zerttep alatının bayqaladı. Äsirese, “Alasapıran” romanın jazu üşin qanşa arhivti qoparğanına, qanşa qalalardı kezgenine tañ qalasıñ. Mağauin Mwhtar ornıqtı darın, ülken talant.
Az-mwz oqıs söylemder de kezdesedi: “Arqardıñ toqtıları men eşkileri” depti bir jerde. Toqtıları deseñ, “saulıqtarı” degen dwrıs bolar. Eşkiden toqtı emes, laq tuatın. Swlu qızdı beynelegende “apay tös” depti. “Apay tös” baluandarğa, keudeli erkekterge ğana aytıladı emes pe?! Mağan öte wnamağanı – “sımbattıtın”, “wstamdıtınsıñ” degen eki söz. Bir sözde qatarınan üş “ı” äripi bolsa, ol sözdi auızşa aytqanda auzıñ ikemge kelmey ketetin şığar.”
Qazaq ädebieti gazeti,
1984 jılı, 27 mausım
Pikir qaldıru