|  | 

Ädebi älem

«Öş alu» fenomeni

Bwl şağın ğana jazbam jası barşın tartqan qariyanıñ avtobustıñ orındığında otırıp qalğıp ketken jas jigitke «nege ğana orın bermeysiñ, qazirgi jastardıñ eş wyatı joq» dep qwlaq twndıra ayqaylağan oqiğasınıñ negizinde jazıldı. Sol kezde meniñ sanama basqa bir sebeptiñ säulesi jarq etip, «ŞINTUAYTINA KELGENDE KİMDERDİÑ ÖZİ WYATI JOQ» degen saual töñireginde oyğa qaldım (Bwl äleumettik swraqtıñ jauabı mağan älde qayda äride jatqanday seziledi).
Äygili danışpan Seneka «…Bolıp jatqan oqiğanıñ barlığı sözsiz, boluı tiis närseniñ belgisi» deydi. Ras, sebepsiz eş närse joq. Mwnı därmensiz jastardıñ älde bir ädiletsizdikke iştey qarsılığı men bwlqınısı, dälirek aytsaq «öş alu» äreketi desek te bolatınday.
Äleumenttanu ğılımı qoğamda ädiletsizdik beleñ alğanda qorğansız toptıñ qolınan keleri tek kijinu men qırsığu ğana ekendigin köldeneñ tartadı. Bizdiñ bwl jerdegi (yağni avtobustağı) oqiğamız köp sebeptiñ tek bergi beti ğana. Al arğı jağı adam janı şoşırlıqtay iri faktorlarğa tolı.
…Bizdegi osı ülken kisilerdiñ tüsinigi qızıq. Olarğa salsañ qolıña qwman, iığıña sülgi ilip mäñgilik solardıñ qızmetine jegiluiñ kerek. Bwğan endi ämända ülkenderdiñ ğana aytqanı dwrıs degen «klassikalıq pälsapanı» qosıñız. Al osı bir «ğajayıp» pälsapağa säl qiğaş kelseñiz bolğanı basıñızğa bäle üyirilip «bwlardıñ sirä dä wyatı joq, ülkenderdi eş sıylamaydı» degen sekildi nöpir sözdiñ astında qalasız.
Kökem-au deymin, osı jerde siz qanday sıylastıq turalı aytıp otırsız. Sıylamaydı deysiz nalıp… Sıylastıq bir jaqtı ğana (tek ülkender üşin) dep kim ayttı sizge. OL EKİ TARAPTIÑ YAĞNI JAS PEN KÄRİNİÑ ÖZARA ÜNDESTİGİNİÑ ORTAQ BİRLİGİ EMES PE (Osı ortaq qwndılıqtı tabanıñızben taptap twrıp «jastar ülkenderdi sıylau kerek» degen kötenzor moraliñizge jol bolsın. Keşiriñiz, bwl eski nizam endi eş joralğığa jürmeydi).
Sonımen, ömirdiñ wlı garmoniyası neden bülindi? Ülkenge qwrmet qatu tüsinikti jäyt… Al, inige izet şe? Älde, bwl ülkenderdiñ qarım-qatınasınıñ işine kirmey me sonda? Sıylastıq dedik…
AYTIÑIZŞI, AĞA BOLIP İNİGE JASAĞAN SİZDİÑ NENDEY İZETTİ İSTERİÑİZ BAR? Beregen qolım alağan desek, sıylamaydı dep reniş saylamas bwrın altın basıñızdı ardaq twtarday kişige qanday önegeñiz ötip edi («Ayda bala dep» ülkendigiñizdi bwldap bir jerlerge jwmsap ya bolmasa qwrğaq aqıldı qwr soqqannan basqa).
Ömir bolsa mınau…
Jarıqtıñ jıldamdığınday qazirgi aqparatıq ğasırdağı bir künniñ jañalığı ilkidegi on jıldıñ didarına par.
Adam tüsinigi de beyne bir tauar sekildi ğoy. Uaqıt ötken sayın key tüsinikter de eskirip (könetoz zattar sekildi) eş ildebayğa jaramay qaladı. Al, bir kündi qoyıp, otız jıl öz orınınan qozğalmağan bügingi sayasi bilik turalı ne aytuımızğa boladı (Uaqıt köşinen ada osı jandardıñ köp tüsinigi keşegi zildey auır, esigi eş jabılmaytın könetoz keñestik servant şkaftarın esime saladı).
Rasın aytayıq, buınnıñ özara almasıp eski tanımnıñ eş özgermeuinen biz köp artqa kettik. Otız jıl boyı osı bir atmosferanıñ saqtaluı eki buınnıñ tabiği türde bilikte öz ideyasın jüzege asıruın tolığımen tejedi (Bwl bizdegi barlıq memlekettik mekeme ataulığa tän dünie desek te boladı). Al, janı jaralanıp tauanı qaytqan jastardıñ älemtapırıq halinde eşkimniñ de şaruası bolmadı.
ENDİ SİZ EŞ WYALMASTAN ÖMİRDEN ÖZ ORININ TAPPAĞAN OSI JANDARDAN ZOR QWRMET PEN ĞIZAT DÄMETESİZ.
Ösetin el ämända jas wrpaq qamında boladı desek ras, qariyamızdıñ köbinen qasiet ketti. Key kezderi osı bir ağa buınnıñ tübi joq toyımsızdığına qayran qalamın (Bir basında bes üyi bola twra bwl şirkinderge altınşı ya bolmasa jetinşi üy berilip jatsa ämända joq demeydi ğoy toba…)
Mine, däl qazir jıl sayın beriletin memlekettik stipendiyağa ie bolğandar tizimin qarap otırmın. Tağı da toqsan payızı osı buın (Bibigül Tölegenovadan bastalğan wzın sonar tizim Asanäli Äşimovpen ayaqtalğan eken). Jaman jäutik balalardıñ äzer degende qol jetkizgen müşayrasına aralasıp solardıñ az ğana ırızdığımen talasıp jüretin de tağı osılar.
«Osılar» turalı sözimiz osımen tämam…
Ägäräki bwl jazbamız arqılı äldebir ädemi qartayğan jandardıñ aşuına tiip ketip jatsaq tek qana ğafu deymiz.

PS… Onsız da qoğamda orını joq jastardıñ äzer degende qol jetkizgen orındığına (meyli ol avtobus orındığı bolsın) köz alartıp qızğanudı doğarıp, «ülken basımızben» bir degdarlıq tanıtuımızğa bolar edi ğoy.
Ätteñ, qatıbaspız ğoy şirkin…

Iqılas Ojaywlı

facebook paraqşasınan alındı

Related Articles

  • ALAŞ ZIYALILARINIÑ ÜRİMŞİDEN QAYTIP KELE JATQANDA

    Bolğan oqiğa izimen Bolğan oqiğanıñ izimeN…   Alaş jwrtınıñ bir emes, birneşe s'ezi ötip, Älihannıñ Kolçaktan beti qaytıp, “Endi qaytıp täuelsiz el bolamız” dep jürgen kez edi. Semy Alaş qayratkerleriniñ ordası edi. Semeyde jürgen Ahmet Baytwrsınov bastağan bir top alaşordaşılar Qıtay şekarasındağı Ürimşi qalasına barıp, ondağı qazaq jwrtınıñ hal jağdayın bilip qaytuğa jolğa şıqqöan. Ol kezde Ürimşiniñ köbi qazaq edi Üyleri negizinen sazdan qwyılğan. Orta Aziyanıñ köp qalaların eske salğanday. Biraz ülken kisiler men jastar Ahañnıñ töte älipbiimen kitap gazet oqidı. eken. Ahañdı bwrın körgen adamdar da kezdesti. Degenmen, Ahañ Ürimşi qazaqtarınıñ täelsiz avtonomiya qwru turalı oyları da joqtığın bayqağan. Sonımeng, Ürimşi qazağınıñ jäne Qıtayğa jaqın basqa wlttardıñ bastı twrmısı

  • BİR AUILDAĞI  EKEUDİÑ TAĞDIRI

      Jwmat  ÄNESWLI   ( Mahabbat turalı äñgime) “MEN SENEN BASQANI ÖLGENŞE  KÖRMEYMİN DEP SERT BERİP EDİM ÖZİME” “DEDİ BUINIP ÖLEYİN DEP JATQAN MAYSA DEGEN QIZ.. Bwl BAYTÖBE dep atalatın auıl. BWRIN ÜLKEN ŞARUAŞILIQTARI BOLĞAN.OQU AYAQTALIP, MEKTEP BİTİRUŞİLER MEKTEPTİÑ JANINDAĞI ALMA BAĞINDA MEKTEP BİTİRUŞİLERDİÑ TOYI MEN  SINIPTAS JARAS PEN MAYSANIÑ TOYI BİRGE ÖTEİZİLETİN BOLĞAN. JARASTIÑ ƏKESİ FERMER, AZDAP EGİSTİGİ BAR. Al Jaraspen birgn oqığan Əmireniñ əkesi əkimşilikte qızmet jasaydı, əri jemis ösiredi. BWL JARAS PEN MAYSANIÑ ÜYLENU TOYI BASTALAYIN DEP JATQANDA BOLĞAN TRAGEDIYA. JARAS PEN MAYSA MEKTEP BİTİRİP,, ÖZ SINIPTASTARIMEN MEKTEPTİÑ JANINDAĞI ÜLKEN BAQTA ÜYLENU TOYLARIN MEKTEP BİTİRU TOYIMEN JAL,ĞASTIRMAQŞI EDİ. MEKTEPTİÑ BAĞI ALQIZIL GÜLMEN JAYNAP TWR. oĞAN TÜRLİ TÜSTİ LAMPALAR QOSILĞAN. sIRTINAN

  • MÄÑGİ QAZAQ(ertegi fentezi) 

    QAZAQTARĞA JASAlıp jatqan  QIYANAT KÖP BOLĞASIN, « Mäñgi qazaq» attı äñgime jazsam dep jüretin edim. Osıdan bir kün bwrın sol äñgimeniñ syujetine keletin tüs körjim. Keşeden beri jazuğa kirissem be dep jür edim, säti bwgin tüsken siyaqtı. JWMAT ÄNESWLI Öte ertede emes, büginde emes, ğılım doktorları Sanjar men Baljan institutta qızmet etetin.Özderiniñ lauazımdarına qaray qarapayım eki qatarlı jaqsı salınğan kottedjde twrdı.Intelligent adamdar ömirdiñ qiındıqtarına köp min bere qoymaydı ğoy, Ömirleri mändi, jaylı ötip jattı. Jaqsılıqta köp küttirgen joq, Sanjar men Baljan wldı bolıp, kottedjde şağın toy ötti. Nege ekenin qaydam, äke şeşeleri aqıldasıp, wldarınıi esimin Añsar dep atağan. Añsar ertedegidey tez de ösken joq, keş te ösken joq. Tärbieli jigit bolıp

  • SU İŞKENDE QWDIQ QAZIUŞINI WMITPA

    (23 – äñgime) BAYAHMET JWMABAYWLI — Bizdiñ zamanda senderşe kiimnen-kiim tañdaytın jağday qayda, jamap-jasqap, ton, şalbar kisek te jetetin. Söytip jürip ayanbay eñbek ettik. Bügingi kün basatın joldı ol kezde aylap jürdik, tipti bügingidey dünieniñ tört bwrışınan habar tauıp otıratın jağday qayda? — degen qariya nemeresiniñ jwmıstıñ qırın bilmey, tik qasıq bolıp ösip kele jatqanına narazı beynesin añğartıp, öz ömir keşirmesinen keñester qozğağan. Nemeresi: — Ata, sol däuirde tuğan özderiñizdiñ sorlı bolğan täleyleriñizden körmeysiz be? Olarıñızdı bizge aytpañız, —demey me. Aşudan jarılarman bolğan qariya: — E, onday bolğanda «Wrpaq üşin baqıt-baylıq jaratsam» dep ter tögip, jan qiıp, azıp-tozğan ata-babalarıñ senderge ayıptı bolğanı ğoy. «Teñdik üşin» dep äkem oqqa wştı. Al

  • Mwhtar Mağauin: ORALHANDI DA, QWDAYIÑDI DA WMITQAN EKENSİÑ…

    yağni, D.Isabekovtı täubağa tüsiru räsimi Respublika prezidentiniñ qolınan biik marapat alıp, jeli köterilip twrğan D.Isabekov, mına biz siyaqtı pendesine köñil bölip, «Mwhtar Mağauinniñ bükil poziciyası mağan wnamaydı» degen tüyindi taqırıppen swhbat beripti – Nege.kz, 10.Hİ.2022. Bir zamanda tanığan, bilgen, endi közden tasa, köñilden öşken jazarmannıñ, tärizi, qırıq-elu jıl boyı işte bulıqqan jürekjardı tolğamı. Jarıqqa şıqqan kezde biz tarihi-tanımdıq «Altın Orda» kitabın dendep, qajetti tınısqa Ernest Hemingueydiñ eski jwrtı – jılı teñizge bet tüzegen edik. Endi mine, eki aptadan asqanda qayrılıp soğuğa mümkindik taptıq. Artıqşa qajettilikten emes, äldebir äuesqoy ağayındar düdämalda qalmasın dep. Aldımen, ayqaylı swhbattı oqımağan bügingi jwrtşılıq üşin, eñ bastısı – D.Isabekov bauırımızdıñ mübärak esimin keyingi zamanğa wmıttırmay jetkeru

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: