Kaspi men Balqaş tüptiñ tübi Aral teñiziniñ ayağın qwşadı. Qazaqstandı “su täuelsizdigi” deklaraciyasın jariyalaudıñ jaña bir kezeñi kütip twr. Bir jwtım su- mwnaydan qımbat zaman kele jatır. Tarihqa qarasaq, Qazaq han-swltandarınıñ bastı soğıs aymağı Türkistan men Samarqan arasındağı strategiyalıq sauda kentterde köp orın alğan eken. Zaman özgerdi, dünie şır köbelek aynaldı. Qazir ol aymaqtıñ transşekaralıq özen-sularınıñ 70-80 payızı özge elderge täueldi. (M: Özbekstan 70% sırtqa täueldi)
Qıtay men Reseydiñ wzaq keleşekke josparlanğan “su strategiyası” biıl birtindep nätijesin körsetip jatır. Bizge “su qımbat ba, älde mwnay qımbat pa?” deytin tañdau tüseri anıq. Basqası emes “balığı tayday tulağan, baqası qoyday şulağan” Edil men Jayıq tartıladı dese kim senedi?!
Alda Strategiyalı memjobağa eki iri nısan sözsiz kirui kerek dep oylaymın. Oldar:
Sibir Handığı jäne İbir-Sibir su strategiyası.
Sibir handığı bizdiñ tarihi strategiyalıq qwndılıqtarımızdıñ kem-ketik twsın tolıqtıra tüsedi. Negizinde biz “Sırdıñ boyınan şıqpaytın tarih” jazğanımız üşin köbirek Reseydiñ sayasi provokaciyasına wşırap jatamız. İbir men Sibirdi igergen bizdiñ töl tarihımız eskerusiz ketip jatadı. Mäskeu bizdiñ soltüstik aymaqqa ne üşin qızığadı, öytkeni ol Sibir dalasınıñ eñ janğa jaylı aymaqtarınıñ bir bwşpanağı. Bizde qalğan toqımday aymaqtı tilip alıp birbütin Sibirdi qalpına keltirgisi keledi… Keleşekte älem alpauıt elderi Sibir üşin talasqa tüspek, Qıtay ekibastan Sibirge qolğa salıp jatır. Alaş kösemderi Semey men Qaraötkeldi nege armandadı, ol da äne Sibirdiñ qaptal qoltığı bolğanı üşin.
Al, “İbir-Sibir” proektisi bizdiñ su strategiyamızdıñ jaña arqau közi bolmaq. Şoqan men Älihannıñ Sibir jaqqa añsarınıñ auuı tekke emes. Tüptiñ tübi osı aymaqqa täueldi bolamız, osı bastan sonıñ iri jobasın qolğa aluımız kerek. Qazaq han-swltandarı Samarqan men Täşken üşin soğıssa, osı küni biz Sibir üşin “soğıs” saluımız kerek.
Qazir Resey, AQŞ jäne Qıtaydıñ “Arktika soğısı” jürip jatır. Biz Arktika üşin beldespesek te İbir-Sibirge jaqın aymaqtardı igeruge barınşa nazar audaruımız tiis. ol üşin iri memjobalar Sibirge tüyisken qalalarda orındaluı kerek. Qıl qısqası keleşekte oñtüstik aymaq qwbı şölge, al Arqa ıstıq beldeuge özgeredi. Klimattıñ özgerisine say soltüstiktegi şağın eldi-mekender bolaşaqta zäulim megapoliske aynala bastaydı. (Oñtüstik aymaqtardağı qalalar tarihi, mädeni qala-kent bolıp saqtala beredi.)
Eldes ORDA
Pikir qaldıru