Alğaş Qazaq eli Ustavın jazğan, Alaş azamatı

Jetisu öñiri – qazaq eliniñ nebir beldi twlğaları şıqqan ölke. Osınday twlğalardıñ biregey daraları tek, Jetisu ölkesine ğana emes bütkil Qazaq-Qırğızğa, Barlıbek, Twrlıbek degen atpen tanımal bolıp, el auzında qalğan Barlıbek pen Twrlıbek Sırttanovtar. Ekeui eñ alğaşqılar qatarında Qapal stanicasındağı jaña mektepte sauat aşıp, odan Vernıy qalasındağı «elitnaya gimnaziyada» oqıp, üzdik bitiredi.

Keyinnen Barlıbek dünie jüzine äygili imperatorlıq Sankt-Peterburg universitetiniñ şığıs tanu (şığıs tilder) fakul'tetiniñ arap-parsı, türik-tatar därejesine 1886 jılı oquğa tüsedi. Universitet qabırğasında, Barlıbek arab tilin V. Rozennen, parsı tilin V. Jukovskiyden, türik-tatar tilin I. Berezinnen, şığıs tarihın N. Veselovskiyden,  qıtay tilin fakul'tet dekanı A. Vasil'evten oqıp üyrenedi. Osınday ğwlamalardan bilim, tälim alğan alğır da, öjet Barlıbektiñ köptiñ biri bolıp qaluı tipten mümkin emes edi. Sonımen qatar, ozıq oylılardıñ, ğwlamalardıñ ordası Sankt-Peterburg qalasınıñ sayasi ömirinen tıs qalmay, köptegen oqiğalardı körip, sanasın wştay tüsedi.

Sana-sezimniñ ösip jetiluine kursist-student N. Vetrovanıñ zorlıq pen zombılıqqa qarsı narazılıq bildirui, özin-özi örteui studentter tolquına sebep boldı. Sonday-aq, V. Ul'yanovtıñ(Lenin) jazğan «Peterburgtegi 17-şi qaraşa» proklamaciyasınan patşa ükimetiniñ demokratiyanı twnşıqtıruğa arnalğan äreketterin wğadı.

Universitet qabırğasında jürip, Barlıbek qazaq eliniñ qamın oylap, onıñ bolaşağı turalı kökeytesti mäselerdi jii köteredi. Negizgi küş «el birliginiñ nığayuı» ekenin tüsingen Barlıbek Sırttanov universitet qabırğasında jürip Mämetäli Serdalin, Baqıtjan Qarataev, Abdolla Temirov, Baqtıgerey Qwlmanov siyaqtı jigittermen birigip «Jerlester» üyirmesin qwrıp, keyinnen ol üyirme «Jerlester odağına» aynaladı, onıñ müşeleriniñ sanı 1500 – dey studentter boladı.

1890 jılı Barlıbek Sırttanov universitetti 1-şi därejeli diplommen üzdik bitirip şığadı.

1891-1894 jıldar aralığında Taşkent qalasında Türkistan general-gubernatorınıñ qazınalıq palatasında «stolonaçal'nik» qızmetine qabıldanıp, «Kollejeskiy sekretar'» degen şen aladı. 1894 jılı 29 qırküyekte Jetisu äskeri gubernatorınıñ bwyrığımen oblıstıq basqarmanıñ is jürgizu böliminiñ meñgeruşisi bolıp tağayındaladı. Keyinirek erekşe tapsırmalardıñ kişi şeneunigi qızmetin atqaradı. Mine, sol qılışınan qan tamğan Resey imperiyasınıñ jauaptı qızmetterinde jürgen kezdiñ özinde, qolınan kelgeninşe «Aq patşanıñ» şeneunikterinen, orıs kazaktarınan jäbir körgen qazaqtardı jäne de basqa jergilikti halıqtı qorğauğa köp eñbek siñiredi. Osı qızmette jürgende qazaq eline ağartuşılıqtı taratuğa ayanbay ter tögedi. Ayanıştı qazaq halı, twrmısı haqında «Semireçinskie oblastnıe vedomosti» gazetinde «Tuzemnıy otdel» dep atalatın arnayı aydar aştırıp, özi sonda arnayı maqalalar berip twradı.

Qazaq mwsılmandarınıñ barlıq meşitterine 1905 jılı Nikolay II patşanıñ suretin mindetti türde iluge qajet degen imperiyalıq nwsqauğa Barlıbek Sırttanov «wlı derjavalıq şovinizm» ekenin tüsinip, onı äşkereleydi.

1903-1907 jıldarı Resey men Qıtay şekarasınıñ mejesin tekseru isine belsendi türde aralasıp, jwmıs nätijesin kartağa tüsiruge köp eñbek jasaydı. Taldıqorğan jäne Almatı oblıstarınıñ Qıtaymen şektes şekarası Barlıbek Sırttanov belgileuimen bolğan, ol şekara osı künge deyin özgeriske onşa wşırağan joq.

1908 jılğa deyin densaulığına baylanıstı qızmetten bosağanğa deyin, Jetisu oblıstıq basqarmasınıñ jauptı qızmetkeri – saray keñesşisi qızmetin atqaradı. Bwl kezde patşa tıñşı-jendetteride közi aşıq kökregi oyau qara hılıqtıñ sözin sölep, joğın joqtap jürgen Barlıbek Sırttanovtıñ soñına şam alıp tüse bastağan kezi edi. Vernıy (käzirgi Almatı) qalasınıñ tau jaq betindegi, küngeyine qaray oyısa beretin, «Pugasov köpiri» dep atalatın twsında twratın Barlıbektiñ üyi tau alqabına jaqın, jazdıñ aptap ıstığında da janğa jaylı, salqın meken bolğan körinedi.

1909 jılı Qarağaşta, Esenqwl Mamanovqa qazaq balalarına arnalğan jaña ülgidegi «Mamaniya»mektebin saluğa ıqpal etip, oğan jan-jaqtağı qazaq ziyalıların däris beruge aldırtadı. Şet elde oqitın studentterge qazaqtıñ qarajattı degen baylarınan qarjı wyımdastırıp, jibertken de Barlıbek Sırttanov bolğan. Auıl aqsaqaldarın jinap mektep saluğa aqıldasıp, Qapal kupesiŞayahmet Atbasarovqa, Matay-Jalayır wl-qız balalarına arnalğan 2 mektep saluğa kömektesuin swrap hat jazğan.

Jetisu ölkesinde jerdi kelimsekterdiñ talan-tarajğa salıp jatqan qimıl-äreketterin toqtatu üşin 1910 jılı 21 qazanda Wzınağaşta Jetisu bolısınıñ qazaqtarın jinap, arnayı keñes ötkizedi. Keñeste özi bayandama jasap, qazaq halqınıñ öz jerinde otırıp, jer tarlığınan zardap körip otırğandığın batıl aytıp, ortağa saladı. «El-jwrtım, – dedi Barlıbek Sırttanov – Qara şekpendiler künnen-künge bizdiñ jerimizge basıp qonıstanuda, halimiz auırlap baradı, kün köru qiınğa soğıp twr. Jaqsı jerlerdiñ bäri qara şekpendilerdiñ menşigine ötti, jwrtınan ayrılğan bayğws qazaq taqır jerlerge quıldı. Auız aşpay jatuğa endi bolmas, oyanu qajet kir juıp, kindik kesken jerimizdi saqtap qalu mindetimiz, Qara şekpendilerdiñ keluin toqtatu üşin bügin qazaq bolıp bas qosu qajet» – dedi.

Osı sözderin iske asıru is jüzinde asıru maqsatımen 1911 jılı auru-nauqasına qaramastan Jetisu qazaqtarı men qırğızdarı, sart, noğayları jäne basqa da twratın wlttardıñ atınan arnayı ötinişpen Sankt-Peterburgke baradı. Talay patşa şeneunikteriniñ qabıldauında boladı, halıq müdesinen alşaq twrğan Resey byurokratiyalıq apparatı sözine qwlaq aspağan soñ Jetisuğa oralıp, patşa ökimetiniñ otarşıldıq sayasatına qarsı ügit-nasihat jwmıstarın jürgizumen şwğıldanadı.  Petrogradtta bir qıs twrıp nauqası dendep qattı auırıp, artınan jiberiletin işip-jem, jol qarajatı jiberilmey, aqırı äreñ degende elge jetedi.

Bir hatında, Sankt-Peterburgte jürgenimde «Lepsi ueziniñ jerin jazğan kitap menen bwrın şığıptı, endi Qapal häm Jarkent uezderiniñ normasın azıraq köbeytuge qolım jetti. Ğalihanğa (Älihan Bökeyhanov) jolığıp köp söylestik» dep häm özge sonday sözderdi aytıp, mağan hat jazdı dep eske aladı Mwhamedjan Tınışbaev. Osı jolı Ğalihan ekeuiniñ arasında el bolaşağı, jer mäselesi jöninde ülken keleli äñgimeler jüredi. Älihan Bökeyhanov Barlıbek Sırttanovtıñ aqjarqın, keñpeyil minezine, asqan bilimdiligine, parasattılığı men qarapayımdılığına qayran qaladı.

1910-1914 jıldarı «Ayqap» jornalına «S. B. Alaşinskiy» degen bürkeniş atpen ozıq oylı materialdarın şığarıp twrğan. Al osınıñ birden-bir ayğağı retinde 1910-1913 jıldar aralığında qwpiya türde qazaq ölkesin Reseydiñ işki koloniyasınan şığarıp, täuelsiz Respublika märtebesi bar memleket qwrudıñ bas qwjatı retinde «Qazaq eliniñ Ustavın» jazadı, jarğınıñ soñında, 13 iyun', 1911 jıl  S. Peterburg. S. B. Alaşinskiy dep qolı qoyılğan, (avtordan, mwndağı S. B. Alaşinskiy degen laqap atı  Alaş degen sözden alınğan bolu kerek).

Jalpı  «Qazaq eliniñ Ustavı» tört bölimnen  jäne 28 baptan twradı:

1.  Qazaq eli respublikasınıñ jeke boluı turasında
2. Adam balasınıñ hwqı turasında

         III. Qazaq jeri turasında

1. Sot turasında

Osındağı I.- bölimniñ 1 – babında, Qazaq eli halıq bileytin häm qazaqi erekşelikteri bar el dep bastalsa, 2 – bapta, Qazaq eliniñ jeke tuı bar, ustavta onıñ tüsi tolıq aytılıp, qanday mağana beretini jazılğan. 3 – babı, Qazaq eli Rossiyamen dostastıq, yağni dominion därejesindegi qarım-qatınasta bolıp twradı delingen. 4 – babında, Qazaq eliniñ eñ basşı orını – Wlt mäjilisi. Oğan dauıspen ötkender. Al Qazaq eliniñ basşısı Prezidentti tört jılğa saylaydı dese,  5 – bapta, Bir Prezident eki retten asıp el bileuge hwqı joq delingen.

1. – bölimdegi Adam balasınıñ hwqı turasında 10-babında, Qazaq elinde adam balasınıñ bäri teñ hwqılı. Dinine, qanına, tegine, näsiline qarap adamdı qorlauğa jol joq.. Adam tek zakon häm qwday aldında jauap beredi dese, osı bölimniñ 11-babında, Qazaq elinde adam balaları bostandıqta, teñdikte, häm baqıttı ömir süruge hwqı bar delingen. Sonımen qatar kelesi baptprında, äyel teñdigi, adam balasınıñ erkin söyleuge, wyım qwruına, häm partiyalarğa kiruine tıyım joq, ekeni sol siyaqtı näsilderdi bir-birine qarsı itertetin wyımnıñ, partiyanıñ, adam balasınıñ isterine tıyım salınadı. Kinäliler zakonğa jauaptı ekeni jäne tağıda basqa baptar qaralğan.

III. – bölimde,  Qazaq jeri onıñ menşigi dep bastalıp, Qazaq eliniñ jeri saudağa tüspeydi, qwday onı adam balasına paydalanu üşin jarattı, Jerdiñ keni, orman, su, köli häm tauları qazaq eliniñ iesinde. Mal jayu, egin ösiru, üy salu, jerdi öñdeu häm jerdi paydalı is maqsatında qazınağa qaytaru hükmet rwhsatımen boladı delingen.

Soñğı IV. – bölimde, Sot turasında Sot biligi öz erkimen iske asadı dep bastalıp, sottıñ hükimi zakonğa häm sot erejelerine bağınadı, Sud'yalar dau şeşkende hükimetke yaki adam balasına bağınbay, zakon häm sot erejeleri negizimen hükim şığaruları şart. Sud'yalarğa äser jasağandarğa sottıñ hükimi kesiledi. Tağı bir bapta sol kezdiñ özinde Sud'yalar qazaq tilin bilui şart. Basqa näsilderdiñ sotta öz tilderinde söyleuge hwqı bar dese, soñğı  28 –bapta, Sot ornında partiyalar bolmauı şart. Sud'yalar partiyağa kiru hwqınan ayrıladı. Jasırın müşe bolsa, ornınan alınadı, dep ayaqtaladı. Jarğınıñ eñ negizgi ideyası – Qazaq elin Resey otarınan şığaru jäne derbes, täuelsiz memleket qwru. Mwnday qoğamdıq-sayasi ideyanı twñğış kötergen qayratker, tek Barlıbek Sırttanov edi.

Barlıbek Sırttanov äleumettik ürdiske de ayırıqşa män berip aralasqan. «Bir ru – bir rudı jau körmes» üşin küresken. Bäri bir halıq, öz halqın özi böten sanağan jalğız-aq bizdiñ qazaq jwrtında bolar dep, nalığan. Bir ru eldiñ işinde böten rudan bireu bolsa, oğan kün joq, teñdik joq. Osılay birin-biri jau sanağan soñ, qazaqta bereke qalmay baradı. Bir atanıñ balası bir atanıñ balasın talap, äli kelse qılmağanı bolmaydı.  Sebebi ananıñ jwrağatı, mınanıñ jwrtı basqa, mine bizdiñ bwzılıp baratınımız» Qanday köregendik pikir deseñizşi! Tipti bügingi kündi boljap ketkendey, jeke memlekt bolıp täuelsizdik alğan uaqıtta ruşıldıq pen jüzge bölinu köptegen nağız darındı twlğalardıñ sayasi arenağa şığuına kedergi bolıp twrğanın jasıra almaymız. Kerisinşe, bilim deñgeyi tömen, bedelsiz, şala sauattı adamdardıñ tek, ruına baylanıstı lauzımğa ie boluın körgende, äleumettik progrestiñ damuı qanşama jılğa tejeletini dausız bolsa kerek. Wlı babamız Töle bidiñ «Jüzge bölingenniñ jüzi küysin» degen ösieti Barlıbek Sırttanovtıñ oylarınan da ündestik tapqanı bwl auırudıñ dendep twrğanı, közi aşıq, kökregi oyau dana adamnıñ sol kezderde janına batqanın körsetedi. Sonımen qatar orıs imperiyasınıñ «bölip alda biley ber» sayasatın engizgen, şala sauttı eldi birin-biri lauzımğa talastıru arqılı halıqtı älsiretip, birin birine aydap salıp bilep tösteudiñ zardaptarın köre bildi. Qazaq qoğamınıñ äleumettik progreske jetudiñ negizgi özegi käsibi, sauattılıq deñgeyi tereñ, bilimdi twlğalardıñ el basqaru isine aralasuı dep bildi. Mine osınday ädiletsipdikterdi köre bilgen, jaman men jaqsını ayıra bilgen Barlıbek Sırttanovtıñ, el oyların tüzeuge ıntıqqan. Isırap baylıq pen nadan bilikti sınağan. Qazaq halqınıñ bilimge kirispegendigin qwptamağan. «Kün ilgeri bilimge biz jetemiz» dep köksegen.

Barlıbek Sırttanov Mwhmedjan Tınışbaevtı oquğa attandırıp twrıp: «Jolıñ bolsın balaqay! Qazaqtıñ közi aşıq, kökiregi oyau azamattarınıñ köbeyui öte qajet. «Bilekti birdi jığadı, bilimdi mıñdı jığadı». Qarañğı qazaqtıñ küni qarañ, osını zerdeñe  saqtap jür», dep ösietin aytadı. Mına bir sät sonıñ ayğağı bolsa kerek, 1902 jılı tuğan qızı Qanifa apaydıñ mälimeti boyınşa Barlıbek Sırttanovtıñ artında özi jinağan 2000-ğa jetken kitaptan twratın kitaphanası qalğan. 1914 jılı qaraşanıñ 26-sında 48 jasında qaytıs bolğannan keyin Bäkeñniñ jesiri «üyden joğalıp talan-tarajğa tüsip jürer» dep barlıq kitaptardı Qapal mañında ornalasqan Qaynar meşitine tapsırğan eken. 1917-1919 jıldar aralığında bwl kitaptardı bolaşaq  düldül aqın İliyas Jansügirov qajetine paydalanıp, öziniñ ruhani oy-örisin keñeytken.İliyas Jansügirovtiñ äriptesi bolğan Märziya Il'darova bılay dep estelik aytadı: «Birinşi ret men İliyastı 1919 jıldıñ jazğıtwrımğı alasapıranında Aqsu qalasınıñ batısındağı «Qaynar»deytin eldiñ meşitinde kördim, (avtordan, Märziya Il'darovanıñ Aqsu qalasınıñ batısındağı «Qaynar» degeni dwrıs, Qapal mañında ornalasqan «Qaynar meşiti» degen jañsaq aytılğan).Aldındağı kitabına üñilgen qalpında otıra berdi… İliyastıñ töñeregindegi sonşama qımbat, tabılmaytın kitaptardı körip, qayran qalıp twrmın. Orıstıñ jäne batıstıñ ataqtı klassikteri men kimderdiñ ğana şığarmaları joq deysiz, bwl kitaptardıñ arasında. Endi Jansügirdiñ İliyası künara degendey kelip, sol kitaptardı aqtaradı da otıradı. Keyinrek bol'şevikter meşitterge qırğiday tigen kezeñde sol kitaptardıñ barlığı joğalıp talan-tarajğa tüsip ketken». (avtordan, osı jerde İliyas Jansügirovtiñ bir dastanında jañılmasam «Dala» bolu kerek jüzden asa emdik dala şöbiniñ atı ataladı dep aytıluı tegin bolmasa kerek, öytkeni Arhivten Barlıbek Sırttanovtıñ öz qolımen jazğan konistuciya jobasımen qatar, «Därilik ösimdikter dep atalatın qoljazbası jäne saqtalğan» al qazaqtıñ düldül «Qwlager» aqını İliyas Jansügirovtiñ öziniñ joğarıdağı dastanında qoljazbadan kerekti jerlerin qoldanbauı mümkin emes. Bwl özi zertteudi qajet etetin ülken, bir bölek ägime).

Mwhamedjan Tınışbaev öziniñ esteliginde: Bäkeñ, (Barlıbek Sırttanov) balalarğa«Qaraqtarım! Oqıñdar qazağıñdı oylarıñnan tastamañdar» dep … aytıp otıruşı edi, – dep atap körsetedi.

Wlt mäselesin eskere otırıp, Barlıbek Sırttanov «Intımaq erejesi» dep el arasındağı şaralardı belgilegen. El arasında, Bäkeñniñ «Intımaq erejesi» dep atalıp ketken, ereje nebarı 15 baptan twradı, mazmwnına ğılmi türde taldau jasap qarasa, el basqaru isin dästürlik salt-sanamen, ädettik-qwqıq normalarımen retteudi negizge alğan. Erejeniñ talaptarı boyınşa el arasındağı bolıp jatqan dau damaylardı şeşu, halıq bolıp saylanğan bedeldi aqsaqalğa jükteldi. Onıñ aytqan sözi, jürgizgen is-äreketi barlıq qauım müşelerine mindetti boluı tiis. Ereje bügingi küngi «Mediatorlıq erejege» say dese boladı. Qazaq halqınıñ ğasılar boyı qalıptasqan, qauımdıq, gumanistik sipatttarğa ie bolğan ädettik qwqıqtıñ  «ağayınşılıq», «jwrtşılıq», «asar», «qonaqjaylılıq», «qızıl köteru», «jılu» siyaqtı köptegen inistutarın jaña mağanada, jaña sipatta qoldanadı. Mısalı, «Malı kemirek bireudiñ minip jürgen atı, sauıp jürgen siırı ölip qalsa, kidirmey, özgemiz sol maldı beldeuine baylap bermek boldıq». Sonımen qatar osı erejede «jer dauı», «jesir dauı», «barımta, wrlıq dauı», «ülkenge til tigizu», «karta jäne qwmar oyındar oynamasqa» jäne tağı basqada tärtiptik jazalar qaralğan. Bwl nağız tärbie beretin, ülgili ereje bolıptı. Qazir de, sol «Intımaq erejesiniñ» ülgisin negizge ala otırıp äkimşilikter men mäslihattar jergilikti jerlerde qoldansa bolar edi.

1881 jılı Vernıy qalasında Jambıl babamız «Sırttanğa» degen öleñinde

         ….Sendey qazaq az şığar,

         Ümit qılğan baladan.

         Eki balañ jetilse,

         Qwtılarsıñ tabadan…. Osındağı Jäkeñniñ «eki balañ» dep otırğanı Barlıbek pen Twrlıbek edi.

….Men kandidattıq disertaciya qorğarda, «Peterburg universiteti Qazaqstannıñ sayasi jäne qwqıqtıq oy-pikiriniñ tarihında» degen mäseleni wsınıp twrıp, wlağattı wstazım akademik, esimi şet elderge tanıs bolğan iri ğalım Salıq Zimanov «Peterburg universiteti tülekteriniñ işinde Barlıbek Sırttanov erekşe. Ol zerttelmegen twlğa. Sonı zertteñiz» deui tegin emes ekenin 15 jıl jariyasız, astırtın izdenis pen zertteudiñ nätijesinde anıq bayqadım, dep Zañger ğalım Säken Özbekwlı  eske aladı.

Barlıbek Sırttanov sol kezde tört qwbılası tügel, bir basınan artıp jetiletin qızmeti bola twrıp, bükil ömirin halıq igiligine, wlt täuelsizdigine jwmsap, tikeley sebepterin tigizgeni aqiqat. Bwğan dälel iri qoğam qayratkeri, ataqtı zañger, ağartuşı demokrat Baqıtjan Qarataev … Odin tı (Barlıbek Sırtanov S. U.) po-moemu, zaslujil raspolojenie naroda. Odin tı imeeş' pravo skazat', çto rabotal za narod. Kto je bol'şe. Vse ostal'nıe – sıtıe podlecı na kazennıh jalovan'yah – liş' umeyut zlo zavidovat' i zmeynım obrazom şipet' vokrug teh, kto rabotaet, togda kak oni sami pal'cami ne şevelyat za narod» – dey kele sol zamanda oqığan qazaqtardıñ işinde eñ bilimdisi, bedeldisi Barlıbek Sırttanov ekenin, eger ol memleket basqaru tizginin öz qolına alatın bolsa, onıñ soñınan qazaq halqı eretinin mälimdep, onı öte joğarı bağalağan.

Barlıbek Sırttanov – halqımızdıñ bostandığı men wlttıq täuelsizdigi, onıñ jarqın bolaşağı üşin ayanbay ter tökken asqan bilimpaz, eldi auzına qaratqan, Qazan töñkerisine deyingi merzimde Qazaqstanda otarşıldıqqa qarsı batıl ün kötergen iri qoğam qayratkerleriniñ biri. Zaman ötken sayın, mına bir zamannıñ qıñırlığın  azğındığın, tozğandığın körgen sayın osı bir Alatau balası «S. B. Alaşinskiy» (özi aytıp ketken  laqap atı) Alatau balasınan, Alatau barsınaaynalıp, irilene, wlınala beretinin, qazağım, halqım dep jürip, sol kezde bilmegeni anıq..

Twñğış Resey imperiyası qwramınan bölip, Qazaq memleketin qwru ideyasın kötergen, twñğışQazaq eliniñ Jarğısın jazğan, twñğış Bäkeñniñ Intımaq erejesi atalıp ketken erejeni jazğan, sonımen qatar äleumettik ürdiske, medicina salasına da ülken män bergen artında öşpeytindey iz qaldırğan wlı twlğa  – Barlıbek Sırttanovtıñ qaytıs bolğanına biıl  2015 jılı – 101 jıl. Al 2016 jılı tuğanına 150 jıl toladı. Tarih qoynauında eskerusiz, izdeusiz, belgisiz bolıp qalıp bara jatqan osınau elim, jerim dep, bükil ömirin halıq igiligine, wlt täuelsizdigine jwmsağan iri twlğanıñ izgi isterin Alatau balası, Barlıbek Sırttanov üşin emes, jalpı wrpaqqa wlıqtau maqsatında, joğarıda atalğan aytulı datalarğa baylanıstı, mına tömendegidey igi ister atqarılsa, bügingi jäne keler wrpaq aldındağı, ağa wrpaq parızdarı biraz öteler edi.

1. Oblıs oqu orındarında iri ğalımdardıñ jetekşiligimen, studentter arasında Barlıbek Sırttanov jazğan «Qazaq eliniñ Ustavı», «Intımaq erejesiniñ» jäne basqa da eñbekterine arnalğan kişi ğılımi akademiyalıq jwmıstar jasalıp qorğalsa.
2. Barlıbek Sırttanov turalı Jetisu ziyalılarınıñ ädebietşi, sınşı, tarihşılardıñ qatısuımen zertteu jwmıstarı jürgizilip, bäyge jariyalanıp, kitap şığarılsa.
3. Säken Özbekwlınıñ köpşilik qauımğa arnalğan Barlıbek Sırttanov attı kitabı tıñ derektermen tolıqtırılıp, köp tirajben qayta basıp şığarılsa.
4. Oblıstıq gazetterde Barlıbek Sırttanov twrğısında şığarmaşılıq «Barlıbek Sırttanov tağılımı» degen aydarmen rubrika aşılıp, Sırttanovtarğa baylanıstı tanımdıq materialdar jariyalanıp, eñbekteri nasihattalsa.
5. Tuğanına 150 jıl toluına oray oblıs ortalığında Oblıstıq Ädlet basqarmasınıñ aldına ne bir körnekti jerge Barlıbek Sırttanovtıñ byusti tapsırıspen jasalıp ornatılsa, bir zañ kolledjiniñ ne mekteptiñ atauı Barlıbek Sırttanovtıñ atımen atalsa.
6. Taldıqorğan qalasındağı İ. Jansügirov atındağı ortalıq muzeydegi Barlıbek Sırttanov turalı bar materialdardı paydalana otırıp jäne onı tolıqtıru maqsatında bir jeke bölme bölinse, keyinnen jeke muzey bolatınday.

                      S. Batırhanov.
                     T. K. Baltabekov.
                    Taldıqoğan qalası

namys.kz