تەك تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاق حالقى ءوزىنىڭ تەگى، اتا-بابالارى، اقتاڭداق تاريحى تۋرالى كوبىرەك بىلە باستادى. ءبىز ءوزىمىز ءۇشىن كوپ جاڭالىق اشتىق. وسى تۇرعىدان العاندا، تاۋەلسىزدىك العان ەلدىڭ ۇلتشىلدىعىنىڭ كۇشەيۋى زاڭدى قۇبىلىس. بۇل تۋرالى قوعام بەلسەندىسى، تانىمال جۋرناليست ارمان شوراەۆ سentral Asia Monitor باسىلىمىنا بەرگەن سۇقباتىندا ايتتى.
ۇلتشىلدار 10-15 جىلدان كەيىن ساياسي ومىرگە بەلسەنە ارالاسا باستايدى
„وكىنىشكە قاراي، كەڭەس زامانىندا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، جوعارى وقۋ ورنىن ءتامامداسام دا ءوز تاريحىممەن ماقتانا المادىم، سەبەبى، مەن ءوز تاريحىمدى بىلمەدىم. ال قازىر عالىمدار بۇل باعىتتا كۇندە ءبىر جاڭالىق اشىپ، ەلدى قۋانتىپ جاتىر. ەگەر كەڭەس زامانى ءالى ءومىر سۇرگەندە، قازاقتار دا اتى مەن تەگىنە دەيىن ورىسشا اتالاتىن چۋكچا مەن جاقۇتتاردىڭ تاعدىرىن قايتالار ما ەدى، قالاي؟..
ارينە، ۇلتشىلدىق ماسەلەسىن قوزعايتىن ساياساتكەرلەردىڭ ساياسي الاڭعا شىعۋى كوپتى الاڭداتادى. ونى تۇسىنەمىن. مۇنداي ساياسي توپ وكىلدەرىنىڭ كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، بىرنەشە ءتىلدى بىلەتىن، قازاقستاننىڭ وركەندەپ-دامۋىن ماقسات تۇتقان الاشورداشىلاردان ەش ايىرماشىلىعى جوق.
ۇلتشىل-پاتريوتتىق ساياسي كۇشتەر 10-15 جىلدان كەيىن قازاقستاننىڭ ساياسي ومىرىنە بەلسەندى ارالاساتىن بولادى.
ولاردىڭ ورنى وسى كۇنگە دەيىن ونسىز دا ۇزاق ۋاقىت ويسىراپ تۇردى. وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، قازىرگى ساياسي پارتيالار مەن قوزعالىستار دەموكراتيانى تەك بەتپەردە ەتكەن كۆازي ۇيىمدار ەكەنى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس…
ماڭگىلىك دۇنيە جوق. كەزىندە الەمدى دۇرىلدەتكەن ۇلى شىڭعىسحان يمپەرياسىن نەمەسە كسرو دەرجاۆاسىن الىڭىز، جۇرناعى دا قالمادى عوي. مەن بيلىككە ۇلتشىلدار كەلىپ، ءبارىن سىپىرىپ تاستايدى دەپ ايتپايمىن. ولار قوعامدىق ومىردەگى وزىنە تيەسىلى ورىندى باسادى. بۇل — زاڭدى قۇبىلىس، ودان قاشىپ، قۇتىلۋ مۇمكىن ەمەس.
ەندى 20 جىلدان كەيىن، قازاقستاندا قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ادامدى تاپپايسىز. دەمەك، بىزدە ءوز تاريحىن جاقسى بىلەتىن، اسا قادىرلەيتىن جاستاردىڭ سانى ارتىپ، ەلدىڭ ساياسي ومىرىنە بەلسەندى ارالاسا باستايدى.
قالاي دەگەنمەن دە كوپتەگەن ساراپشى قازاق ۇلتشىلدىعىن ساياسي قوزعالىس رەتىندە كورگىسى كەلمەيدى. ارينە، وكىنىشكە قاراي، ۇلتشىلدار ىشىندە كوزقاراس قايشىلىعى، جىكشىلدىك بار. ولاردى ءبىر كۇش قىپ قوساتىن باس كەرەك، ارينە. مىسالى، ايدوس سارىم، راسۋل جۇمالى سەكىلدى… ولار ۇلتشىل-پاتريوتتاردىڭ لوكوماتيۆى بولا الار ەدى.
بىزدە راديكاليزم ءدىني تۇرعىدا عانا بولۋى مۇمكىن
ال فاشيستەر، ۋلترا راديكالدار دەگەن ءبىز ەمەس. وندايلار ءبىزدىڭ ەلىمىزدە جوق، وعان سەنىمدىمىن. قازاقستاندا راديكاليزم ورىن السا، وعان ۇلتشىل-پاتريوتتاردىڭ ەش قاتىسى بولمايدى، ول تەك ءدىني نەگىزدە ءوربۋى مۇمكىن.
ويتكەنى قازاق تابيعاتىنان، جاراتىلىسىنان تولەرانتتى، ءتوزىمدى، بەيتاراپ حالىق. مۇنى تاريح دالەلدەپ بەرگەن. ماسەلەن، قازىرگى رەسەيدىڭ سكينحەدتەرىن الايىق، بىزدە ادامنىڭ تۇرىنە، تۇسىنە قاراپ، ەشكىمدى تومەندەتپەيدى، رەنجىتپەيدى. كەرىسىنشە، قازاق كەز كەلگەن ادامدى ۇيىنە قوناق ەتىپ، تورىنە شىعارىپ، ءتاتتىسى مەن ءدامدىسىن ۇسىنادى.
بىزدە ۇلتشىلدىق تۋرالى مىنانداي جاڭساق تۇسىنىك قالىپتاسا باستاعان: «ورىس تىلىنەن باسقا قازاق ءتىلىن بىلسە، ول — ۇلتشىل، ال تەك ورىس ءتىلىن بىلسە، ول — ينتەرناتسيوناليست…». كۇلكىلى عوي، ارينە، بۇل دۇرىس ەمەس.
مىسالى، مەن ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ مۇعالىمىمىن، ەڭ سۇيىكتى اقىنىم — ەسەنين، ەڭ سۇيىكتى جازۋشىم – دوستوەۆسكي، بىراق بۇل مەنىڭ قازاقتىعىمدى، قازاق حالقىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمدى جوققا شىعارمايدى عوي. مەن ءوز باسىم، انا تىلىمدە سويلەگەندى جاقسى كورەمىن، قازاقستان ازاماتتارىنىڭ بارلىعى قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرسە دەپ ارماندايمىن.
ۇلتشىلداردىڭ قازاق ءتىلىن دارىپتەۋى — قالىپتى قۇبىلىس، بۇل قانداي دا ءبىر قورعانۋ امالى ەمەس. ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەلدىڭ تىلىندە سويلەۋدى ۋاعىزداۋعا ەشكىم باس كوتەرىپ، قارسى شىقپايدى.
قازاق ءداستۇرىن ساياسي ترەندكە اينالدىرۋ كەرەك
ءوز باسىم، ۇلتشىل-پاتريوت رەتىندە كينوتەاترلاردا، قوعامدىق ورىنداردى بەرىلەتىن اقپاراتتىڭ بارلىعىندا قازاق ءتىلىنىڭ باسىمدىق الۋىن قولدايمىن. بۇل دا زاڭدى تاجىريبە. مۇنداي تالاپ قويۋشى ادامدى شوۆينيست جانە تاعى باسقا دەپ كەمسىتۋگە، ءوز باسىم قارسىمىن.
تۇرمىستىق دەڭگەيدە قانداي دا ءبىر شيەلەنىستەر ورىن الىپ تۇرادى. بىراق بارلىق ەلدە ءبارى ورنىندا تۇرمايدى عوي. سوندىقتان تۇيمەدەيدى تۇيەدەي ەتۋدىڭ كەرەگى جوق.
قازاق ۇلتشىلدىعىنان قورقۋدىڭ، ونى قورقىنىشتى ەتىپ كورسەتۋدىڭ كەرەگى جوق. ونىڭ جاقسى جاقتارىن، كەرىسىنشە بىزگە دامىتۋ كەرەك.
ماسەلەن، جاقىندا «قۇنانباي» ءفيلمىن تاماشالادىم، دالا زاڭى — بيلەردىڭ تورەلىگى، جەتى جارعىنىڭ قانشالىقتى ءادىل ءارى اشىق بولعانىن كوردىم. ونىڭ جانىندا قازىرگى سوت جۇيەسى سىن كوتەرمەيدى. وتكەننەن نەگە ساباق الماسقا؟ بىرەۋدىڭ قاڭسىعىن، تاڭسىق ەتىپ قاشانعى جاپسىرا بەرەمىز؟
قازاق ۇلتشىلدىعىنىڭ كەمشىن تۇسى دا بار. قازاق بۇكىل الەمنەن الشاقتاپ، ءوزىنىڭ الەمىنە وڭايشىلىقپەن وزگەنى كىرگىزبەيدى. بۇل دۇرىس ەمەس. بىزگە ۇنەمى اشىق بولۋ كەرەك.
365info.kz
پىكىر قالدىرۋ