Tek täuelsizdik alğannan keyin qazaq halqı öziniñ tegi, ata-babaları, aqtañdaq tarihı turalı köbirek bile bastadı. Biz özimiz üşin köp jañalıq aştıq. Osı twrğıdan alğanda, täuelsizdik alğan eldiñ wltşıldığınıñ küşeyui zañdı qwbılıs. Bwl turalı qoğam belsendisi, tanımal jurnalist Arman Şoraev Sentral Asia Monitor basılımına bergen swqbatında ayttı.
Wltşıldar 10-15 jıldan keyin sayasi ömirge belsene aralasa bastaydı
„Ökinişke qaray, Keñes zamanında mektepti bitirip, joğarı oqu ornın tämamdasam da öz tarihımmen maqtana almadım, sebebi, men öz tarihımdı bilmedim. Al qazir ğalımdar bwl bağıtta künde bir jañalıq aşıp, eldi quantıp jatır. Eger Keñes zamanı äli ömir sürgende, qazaqtar da atı men tegine deyin orısşa atalatın çukça men jaqwttardıñ tağdırın qaytalar ma edi, qalay?..
Ärine, wltşıldıq mäselesin qozğaytın sayasatkerlerdiñ sayasi alañğa şığuı köpti alañdatadı. Onı tüsinemin. Mwnday sayasi top ökilderiniñ közi aşıq, kökiregi oyau, birneşe tildi biletin, Qazaqstannıñ örkendep-damuın maqsat twtqan alaşordaşılardan eş ayırmaşılığı joq.
Wltşıl-patriottıq sayasi küşter 10-15 jıldan keyin Qazaqstannıñ sayasi ömirine belsendi aralasatın boladı.
Olardıñ ornı osı künge deyin onsız da wzaq uaqıt oysırap twrdı. Özderiñizge belgili, qazirgi sayasi partiyalar men qozğalıstar demokratiyanı tek betperde etken kvazi wyımdar ekeni eşkimge jasırın emes…
Mäñgilik dünie joq. Kezinde älemdi dürildetken Wlı Şıñğıshan imperiyasın nemese KSRO derjavasın alıñız, jwrnağı da qalmadı ğoy. Men bilikke wltşıldar kelip, bärin sıpırıp tastaydı dep aytpaymın. Olar qoğamdıq ömirdegi özine tiesili orındı basadı. Bwl — zañdı qwbılıs, odan qaşıp, qwtılu mümkin emes.
Endi 20 jıldan keyin, Qazaqstanda qazaq tilin bilmeytin adamdı tappaysız. Demek, bizde öz tarihın jaqsı biletin, asa qadirleytin jastardıñ sanı artıp, eldiñ sayasi ömirine belsendi aralasa bastaydı.
Qalay degenmen de köptegen sarapşı qazaq wltşıldığın sayasi qozğalıs retinde körgisi kelmeydi. Ärine, ökinişke qaray, wltşıldar işinde közqaras qayşılığı, jikşildik bar. Olardı bir küş qıp qosatın bas kerek, ärine. Mısalı, Aydos Sarım, Rasul Jwmalı sekildi… Olar wltşıl-patriottardıñ lokomativi bola alar edi.
Bizde radikalizm dini twrğıda ğana boluı mümkin
Al faşister, ul'tra radikaldar degen biz emes. Ondaylar bizdiñ elimizde joq, oğan senimdimin. Qazaqstanda radikalizm orın alsa, oğan wltşıl-patriottardıñ eş qatısı bolmaydı, ol tek dini negizde örbui mümkin.
Öytkeni qazaq tabiğatınan, jaratılısınan toleranttı, tözimdi, beytarap halıq. Mwnı tarih däleldep bergen. Mäselen, qazirgi Reseydiñ skinhedterin alayıq, bizde adamnıñ türine, tüsine qarap, eşkimdi tömendetpeydi, renjitpeydi. Kerisinşe, qazaq kez kelgen adamdı üyine qonaq etip, törine şığarıp, tättisi men dämdisin wsınadı.
Bizde wltşıldıq turalı mınanday jañsaq tüsinik qalıptasa bastağan: «Orıs tilinen basqa qazaq tilin bilse, ol — wltşıl, al tek orıs tilin bilse, ol — internacionalist…». Külkili ğoy, ärine, bwl dwrıs emes.
Mısalı, men orıs tili men ädebietiniñ mwğalimimin, eñ süyikti aqınım — Esenin, eñ süyikti jazuşım – Dostoevskiy, biraq bwl meniñ qazaqtığımdı, qazaq halqına degen süyispenşiligimdi joqqa şığarmaydı ğoy. Men öz basım, ana tilimde söylegendi jaqsı köremin, Qazaqstan azamattarınıñ barlığı qazaq tilin erkin meñgerse dep armandaymın.
Wltşıldardıñ qazaq tilin däripteui — qalıptı qwbılıs, bwl qanday da bir qorğanu amalı emes. Ömir sürip jatqan eldiñ tilinde söyleudi uağızdauğa eşkim bas köterip, qarsı şıqpaydı.
Qazaq dästürin sayasi trendke aynaldıru kerek
Öz basım, wltşıl-patriot retinde kinoteatrlarda, qoğamdıq orındardı beriletin aqparattıñ barlığında qazaq tiliniñ basımdıq aluın qoldaymın. Bwl da zañdı täjiribe. Mwnday talap qoyuşı adamdı şovinist jäne tağı basqa dep kemsituge, öz basım qarsımın.
Twrmıstıq deñgeyde qanday da bir şielenister orın alıp twradı. Biraq barlıq elde bäri ornında twrmaydı ğoy. Sondıqtan tüymedeydi tüyedey etudiñ keregi joq.
Qazaq wltşıldığınan qorqudıñ, onı qorqınıştı etip körsetudiñ keregi joq. Onıñ jaqsı jaqtarın, kerisinşe bizge damıtu kerek.
Mäselen, jaqında «Qwnanbay» fil'min tamaşaladım, dala zañı — bilerdiñ töreligi, Jeti jarğınıñ qanşalıqtı ädil äri aşıq bolğanın kördim. Onıñ janında qazirgi sot jüyesi sın kötermeydi. Ötkennen nege sabaq almasqa? Bireudiñ qañsığın, tañsıq etip qaşanğı japsıra beremiz?
Qazaq wltşıldığınıñ kemşin twsı da bar. Qazaq bükil älemnen alşaqtap, öziniñ älemine oñayşılıqpen özgeni kirgizbeydi. Bwl dwrıs emes. Bizge ünemi aşıq bolu kerek.
365info.kz
Pikir qaldıru