Жаһан жаңалықтары Көз қарас Саясат Суреттер сөйлейді Тарих
Қытайдағы “Демократиялық Таңдау Күресі”
Осы уақытқа дейін біз Қытай қоғамы мен қытай билігі арасында әртүрлі күрделі топтар мен пікір, танымы бір-біріне келісе бермейтін саяси, қаржылық шонжарлардың астыртын айқасы туралы қысыр кеңестің басын шалып қойған едік. Бүгін соның азғантай бұшпағы ретінде тариx бетінде қалған тағы бір оқиғадан шағын шолу жасамақшымыз. Ол қытайдағы “Демократиялық Таңдау Күресі”. Жалпы қытай қоғамы демократиялық күрестерден көз ашпаған қоғам, біз соны көп біле бермейміз, күрестердің өз тариxи категориясы бар, барлық күрестерден бұл күрес сәл өзгеше. Біздің бағанадан айтқымыз келіп отырған дата 1989- жылы Пекинде болған Тян Әнмін (天安门) оқиғасы.
Тян Әнмін алаңы әлемдегі ең үлкен, ең кең алаңдардың қатарына жатады. Қытайдағы демократиялық қанды күрестің ең көрнектісінің бірі осы алаңда орын алған. Оқиға 1989- жылы маусым айында туылған. Оқиғадан жарты ай бұрын Горбачев Пекинге арнайы мемлекеттік сапармен келген. Оқиғаға батыстағы Ауропа (Европа) әлемінің де түртпегі бар. Ең бастысебеп- Қыайда Демократиялық Бостандық. Осы күннің қанды таңдауын кілең студенттер жасаған. Алаңға неше он мың студенттер бірқанша күн бойы аштық жариялап, билікке қысым түсірген. Митинг барысында бұл қозғалыстың ең көрнектілерінің бірі болған студент қыздың мүсінін тұрғызып үлгірген. Қозғалыс өте аянышты бастықтырылған. Митингке шыққан неше он мың адамды бір түнде тазалап жоқ қып жіберген (алаңды ешқандай қан дағын қалтырмай жууып тазалаған). Митинг ұйымдастырушылардың біразы шетелге қашып тынған, соның бірі Шыңжаңдық Өркеш (суретте, қысқа жеңді көк жейде киген). Өркеш қазір Тайванда болуы мүмкін. Демократиялық Таңдау қозғалысын ұйымдастырушы студенттерден шетелде басқа тірі жүргендері де бар. Арада қанша жыл өтседе шетелде және Қытайда бұл датаны жасырын атап өтетіндер көп. Митингті қарумен тоқтату кезінде қаңғырған оқ тиіп қайтыс болған Қазақ студенттері де болған.
Тян Әнмін оқиғасы кезінде Жияң Земін(江泽民) Шаңғайда (上海) қала бастығы еді. Оқиға барысында ол дереу Шаңғайдан Пекинге ауысып келді, келе сала оқиғаны жөнге салды да көп өтпей Қытайдың төрағасы болды. Бұл Жияң Земін Қытай-Қазақстан шекарасын (бүгінгі шекараны) бекітуде үлкен рөл ойнады.
Жалпы, Тян Әнмін оқиғасының ақиқаты әлі толық ашылған жоқ. Зардап шеккендермен өлім құшқандар туралы еш айтылмайды. Қытай билігінде жік жөп, топ көп. Бүгінгі билік тобындағылар сол тұста қандай пікір-танымда еді, бұл да қызық әңгіме. Ұлттық элитаның ұясы Шаңғайлықтар билікті қайтып тартып алды, ол тіптен қызық. Демократиялық Таңдау Күресі жеңіске жетсе не өзгеріс олар еді, бәрінен де сол қызық. Қытай қоғамындағы демократиялық тепе теңсіздік жалғаса берсе мұндай митинг, оқиға қытай қоғамынан ешқашан сейілмейді.
Eldeç Ordaтың facebook парақшасынан алынды
Пікір қалдыру