|  | 

تۇلعالار

سەپون اعا

23794767_927886867368641_781005537442899884_nتوقسانىنشى جىلداردىڭ باسى ەدى. ءبىز 5-6 وقيتىن وقۋشىمىز. اۋىلدىڭ «سەرىكبولسىن ءابدىلدين كەلەدى ەكەن» دەپ ابىڭ-كۇبىڭ بولىپ جاتقانىنا ون كۇن وتكەن. ول كەزدە سەرىكبولسىن اعا – جوعارعى كەڭەستىڭ توراعاسى.

اعامىز كەلەتىن كۇنى ەل مادەنيەت ءۇيىنىڭ الدىنا جينالدى. اۋداننىڭ باسشىلارى قايتا-قايتا دايىندىقتى پىسىقتاپ قويادى. ءبىر ۋاقىتتا الىستان سۇلىكتەي قارا كولىك كورىندى. «ۆرەميادان» اندا ساندا بايقاپ قالاتىن گورباچەۆ مىنەتىن ماشيناعا ۇقسايدى. بالالار «چايكا» دەدى. بىرەۋلەر «ليمۋزين» دەدى. ەل قاق جارىلىپ جول بەردى.
قارا سۇر پالتوسىن كيىپ، كولىكتەن تۇسكەن سەرىكبولسىن اعا ءتىپ-تىك قالپىمەن مادەنيەت ۇيىنە قاراي جالعىز بەتتەدى. اۋىلدىڭ انشىلەرى ايتقوجين دۇيسەن مەن قارجاۋباەۆ ساكەن دومبىرالارىن كۇمبىرلەتە جونەلدى.
- قاسيەتتى، ارمىسىڭ، تۋعان جەرىم – وۋ!
قوناقسىتىپ شىعاردىڭ تورگە مەنى – وۋ، تۋعان جەر!..
ءيا. سەرىكبولسىن اعا تۋعان جەرىنە كەلگەن ەدى. كىندىك قانى ەگىندىبۇلاقتان سەگىز شاقىرىم جاتقان قىزىلكەسىك اۋىلى. قانشا جىلدان كەيىن جولى تۇسكەنىن ەشكىم ءدوپ باسىپ ايتا المادى. اعامىز تۋرالى ول كەزدە تەك قانا اڭىزدار عانا جۇرەتىن. جۇمىسىنان قولى بوسامايدى دەيتىن. «تالاي جىلى ماسكەۋدە ءوتتى ەمەس پە؟» دەپ قوسادى ءبىرى.
سەرىكبولسىن اعاعا الدىمەن ۇستازىمىز، جۋرناليست بەكتەمىروۆ شاياحمەت امانداستى. ەكەۋى قۇشاقتاسىپ ۇزاق تۇردى. ءبىز ءبارىن الىستان عانا كوردىك.
ءبىر ۋاقىتتا ەلدىڭ ءبارى كلۋبقا بەتتەدى دە، «چايكانىڭ» ماڭىندا ەشكىم قالمادى. جۇرەكسىنىپ تۇرمىز. سوندا دا اقىرىن-اقىرىن جىلجىپ جانىنا باردىق. ارتقى اينەكتەرى قاپ-قارا، ءىشى كورىنبەيدى. «قانداي ەكەن؟» دەپ قويامىز. بوي ۇيرەنگەن سوڭ، ودان دا جاقىن كەلدىك. قولدى كولەگەيلەپ، تەرەزەدەن ىشكە ۇڭىلدىك. كەرەمەت! وتىراتىن ورىندىعى مەن ەسىگىنە دەيىن قىپ-قىزىل اتلاسپەن تىستالعان سياقتى. ار جاعىندا تاماق ىشەتىن ۇستەلىنە دەيىن بار ەكەن.
اعامىز كەلەتىن كۇن جاقىنداعاندا ول كىسىمەن تۋىسپايتىن، ول كىسىمەن جاقىن ارالاسپاعان ەشكىم قالماعانداي. ءبارى بىرگە ءوسىپتى. «سەپون» دەيتىنبىز دەيدى. مەكتەپتى ۇزدىككە ءبىتىرىپتى. سوعىس كەزىندە قوي باققان. اساۋ ۇيرەتۋدىڭ شەبەرى ەكەن. ءوز كۇشىمەن وقىعان. «اۋىلعا ءبىر دۇرىستاپ جول دا سالىپ بەرمەدى» دەيتىن وكپە دە بار اراسىندا.
اعامىزبەن كەزدەسۋدە نە ايتىلعانىن بىلمەيمىز. كلۋبقا ءبىزدى كىرگىزبەدى. ءبىز «چايكانىڭ» ماڭىنان قايتقانبىز…
بىراق اۋىلىمىز سەپون اعالارى پرەزيدەنتتىككە تۇسكەندە داۋىستىڭ كوبىن نازارباەۆقا بەردى. ءسويتىپ بەرگىزگەن دە شىعار؟ ەنگەلس عابباسوۆقا ءبىر داۋىس بەرىپتى دەپ جۇرەتىن.
- 100 پروتسەنت ابدىلدينگە بەرسە دە، تۋعان اۋىلى عوي، ەشكىم ەشكىمنىڭ باسىن كەسىپ المايتىن ەدى، – دەيتىن مارقۇم اكەم.
«جوعارى جاق قوي» دەيتىن ەل اقتالىپ. «ايتپەسە، سەپون اعا قىزىلكەسىكتىڭ جۇرەگىندە عوي!» دەپ قوشتايتىن…
سەپون اعا! 80 جاسىڭىز قۇتتى بولسىن! ءسىز شىنىندا دا قىزىلكەسىكتىڭ جۇرەگىندەسىز!

Bolat Mursalimنىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • ءتاڭىرى قالاۋى تۇسكەن جان

    ماندوكي قوڭىردىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ءتاڭىرى مەنى تاڭدادى»  مۇحتار ماعاۋين ماندوكي قوڭىر يشتۆان – وتانى ماجارستان عانا ەمەس، كۇللى تۇركى دۇنيەسى قاستەرلەيتىن ۇلىق ەسىمدەر قاتارىنداعى كورنەكتى تۇلعا. شىڭعىس جورىعى تۇسىندا كارپات قويناۋىنداعى ماديارلار اراسىنان پانا تاپقان قۇمان-قىپشاق جۇرتىنىڭ تۋماسى ماندوكي قوڭىر وننان اسا ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، بۇعان قوسا زەرتتەۋشىلىك قارىمى ەرەن، تۇران حالىقتارىنىڭ فولكلورلىق-دۇنيەتانىمدىق ساناسىن بويىنا دارىتقان عالىم. ول تۇركولوگيا عىلىمىمەن دەندەپ اينالىسىپ قانا قويماي، حح عاسىردىڭ ءتورتىنشى شيرەگىندە شىعىس پەن باتىس­تىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالدى، ميلليونداردىڭ ىقىلاس القاۋىنا بولەندى. ياكي ول حالىقتار اراسىن جاقىنداس­تىرعان مامىلەگەر، وزىقتارعا وي سالعان كورەگەن ەدى. زامانا العا جىلجىعان سايىن مەرەيتوي يەلەرى تۋرالى ايتىلاتىن جايتتار ەستەلىك پەن وتكەن شاق ەنشىسىنە كوشەدى. كوزى ءتىرى

  • نۇرالى باتىردىڭ كەسەنەسى  جونىندە

    كەيىنگى كەزدە نۇرالى باتىردىڭ كەسەنەسى جونىندە ءارتۇرلى اڭگىمەلەر شىعىپ جۇرگەن كورىنەدى. ونىڭ ءبىرى موڭعوليادان كەلگەن ءبىر تۋىسقانىمىز باسقا ءبىر بەلگىلى جەرلەسىمىزدىڭ نۇرالى باتىردىڭ زيراتى دەپ كيگىز ءۇي سياقتى سامان كىرپىشتەن قالانعان  ادەمى زيراتتىڭ جانىنا بارىپ قۇران وقىعانىنا كۋا بولعانىن كەلتىرىپتى. ول جىگىتتىڭ  كورگەنى دە، ايتىپ وتىرعانى دا شىڭدىق. ويتكەنى 1982 جىلعا دەيىن ەلدىڭ كوپشىلىگى، ونىڭ ىشىندە  مەن دە سولاي  ويلادىم. اڭگىمە تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن مەن سول كەزدەگى وقيعادان باستاپ باياندايىن. مەن 1961 جىلى سەمەيدىڭ  مال دارىگەرلىك ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ كەلدىم. مەنى  سول كەزدەگى  س.م. كيروۆ اتىنداعى  كولحوزعا مال دارىگەرى ەتىپ جىبەردى. 1962 جىلى بۇل كولحوز «گورنىي» سوۆحوزىنا اينالدى. ءبىز بالا كەزىمىزدەن: «نۇرالى اتامىزدىڭ زيراتى س.م كيروۆ اتىنداعى كولحوزدىڭ جەرىندە ورنالاسقان،   بابامىز باتىر بولعان كىسى، ال ونىڭ جانىنداعى قابىردىڭ  ۇزىندىعى جەتى كەز، ءبىزدىڭ  بابامىزدان  دا  اسقان

  • الىستاعى اعايىننىڭ اتامەكەنگە ورالۋ جولىن تۇڭعىش اشقان قازاقتىڭ قاھارمان قىزى

    ول كىم دەيسىز عوي، تۋراسىن ايتسام ول ساعات زاقانقىزى. توقسانىنشى جىلدارداعى العاشقى كوش موڭعوليا قازاقتارتارىنان باستالعان. سول كوشتى العاش باستاعان ادام ساعات زاقانقىزى. بۇعان ەشكىمنىڭ داۋى جوق. جارعاق قۇلاعى جاستتىققا تيمەي، سوناۋ قيىن-قىستاۋ زامانىندا الىستاعى اعايىنداردىڭ جولىن اشقان وسى ادامدى قازاقتىڭ قاھارمان قىزى اتاۋىمىزدىڭ وزىندىك سەبەبى بار. “كوش باسشىسىمەن كورىكتى”  “كورگەنى جاقسى كوش باستار”  دەيدى اتام قازاق.   وسى ەكى اۋىز ءسوزدىڭ استارىنا ءۇڭىلىپ قاراساق، وندا، ۇلكەن ءمان ماعىنا بار ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.       بۇرىنعى اۋىل كوشىنىڭ وزىندە، كوش باسشىلارى ءتورت تۇلىك مالدىڭ ءورىسىنىڭ جاعدايىنا قاراي، ءار مەزگىلدەگى اۋارايىنىڭ وزگەرىسىنە ساي، كوشىپ قونۋدا ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلار  ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك  جۇكتەسە، موڭعوليادا تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ ءبىر جارىم عاسىر عۇمىر كەشكەن ەل جەرىنەن ،

  • كەنەسارى حانعا تاعزىم

    ءجۇز ەلۋ جىل! بيىل كەنەسارى حاننىڭ ءشايىت بولعانىنا ءبىر ءجۇز ەلۋ جىل تولدى. كەنەسارى عانا ەمەس. ناۋرىزباي باحادۇر سۇلتان، ەرجان سۇلتان، قۇدايمەندە سۇلتان. قىپشاق يمان باتىر، تاما قۇرمان باتىر، دۋلات بۇعىباي باتىر، دۋلات جاۋعاش باتىر، دۋلات مەدەۋ بي، قىلىشتىڭ ءجۇزى، نايزانىڭ سۇڭگىسى بولعان تاعى قانشاما ازامات. قازاق ورداسىنىڭ ەڭ سوڭعى جاراقتى جاساعىندا قالعان ءۇش مىڭنان استام الامان. ءبارى دە ءشايىت بولدى.كەنەسارى حاننىڭ، ونىڭ ەڭ سوڭعى جاۋىنگەر سەرىكتەرىنىڭ قاسيەتتى قانى شاشىلعان اقىرعى ساعاتتا ءتورت عاسىر بويى تورە تاڭبالى قىزىل تۋى جەلبىرەگەن ۇلى مەملەكەت قازاق ورداسى شايقالىپ بارىپ قۇلادى. الاش بالاسى سوناۋ ءۇيسىن، عۇن، تۇرىك زامانىنان تارتىلعان، التىن ورداعا جالعاسقان، قازاق ورداسىنا ۇلاسقان، ورتالىق ازيا توسىندە جيىرما عاسىردان استام، عالامات ۇزاق ۋاقىت

  • نكۆد اتقان قازاقتىڭ قايسار قىزى

    ستاليندىك رەپرەسسيا جىلدارىندا الاش قايراتكەرلەرىمەن بىرگە اتىلعان قازاقتىڭ قايسار قىزى شاحزادا شونانوۆا اتىلعان قازاقتىڭ ءۇش قىزىنىڭ ءبىرى. نكۆد جەندەتتەرىن شاحزادانىڭ شىققان تەگى شوشىتتى، سوندىقتان ايۋاندىقپەن ابدەن ازاپتاپ بولعاسىن اتىپ تاستادى. سونىمەن شاحزادا شونانوۆا كىم ؟ شاحزادا ارونقىزى شونانوۆا-قاراتاەۆا 1903 جىلى باتىس قازاقستان وبلىسى سىرىم (جىمپيتى) اۋدانىندا دۇنيەگە كەلدى. اكەسى ارون قاراتاەۆ، الاش قايراتكەرى، رەسەي دۋماسىنا دەپۋتات بولىپ سايلانعان باقىتجان قاراتاەۆتىڭ ءىنىسى. شاحزادانىڭ ءوزى شىڭعىسحاننىى تىكەلەي ۇرپاعى ەدى. شاحزادانىڭ تەگى بىلاي: شىڭعىسحان-جوشىحان-توقاي تەمىر-ءوز تەمىر-ءوز تەمىر حوجا باداقۇل ۇعىلان-ورىسحان-قۇيىرشىق حان-باراق حان-جانىبەك حان-وسىك سۇلتان-قاراتاي سۇلتان-ءبيسالى-داۋلەتجان-ارون-شاحزادا. شاحزادانىڭ اناسىنىڭ دا تەگى مىقتى، بوكەي ورداسىنىڭ حانى جاڭگىردىڭ نەمەرەسى حۇسني-جامال نۇرالىحانوۆا. قازاقتان شىققان تۇڭعىش جوعارى ءبىلىمدى مۇعاليما 1894 جىلى بوكەي ورداسىندا قازاق قىزدارىنا ارنالعان العاشقى مەكتەپ اشتى،

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: