|  | 

Tarih

Täuelsizdik küreskerlerine mıñ alğıs!

Jeltoqsan

1986 jılı jeltoqsan ayınıñ ortasında Almatı qalasındağı Brejnev
(qazirgi Respublika) alañı bükil älemniñ nazarın özine audardı. Ol kezde
qazirgidey internet, äleumettik jeliler joq bolsa da, jergilikti jastardıñ
demokratiyalıq bas köterui turalı aqparat düniejüzine tarap ülgergen edi.
Kompartiyanıñ D.Qonaevtı qızmetinen taydırıp, onıñ ornına bwğan deyin
Qazaqstan üşin beymälim bolğan G.Kolbindi tağayındauı narazılıq tuğızıp,
qaladağı ortalıq alañğa on mıñdağan jastar jinaldı. Qarsı kelgendi qan
qaqsatıp üyrengen keñes ökimeti bwl jolı da eşkimdi ayamadı. Beybit sipatta
bastalğan şeru aqır soñında küşpen basılıp, oğan qatısqandardıñ birazı
qaza taptı, köbi quğınğa wşıradı. Osı bir tarihi sätti jastardıñ jadında
mäñgi saqtau üşin, «Adırna» wlttıq-etnografiyalıq birlestigi Almatı qalası
İşki sayasat basqarmasınıñ qoldauımen şahardağı birqatar mekemelerde arnayı
kezdesuler ötkizdi.IMG_3310
Almatı köpsalalı kolledjinde ötken kezdesuge qonaq retinde qatısqan
«Jeltoqsan jwldızdarı» qoğamdıq birlestiginiñ törayımı Gülmira Mwstafina
men rejisser Jañabek Jetiruov studentterge jeltoqsan köterilisi kezinde
közben körgenderin bayandap berdi. İs-şara bastalmas bwrın jinalğandarğa
J.Jetiruov tüsirgen jeltoqsan köterilisi haqındağı qısqametrajdı fil'm
körsetildi.IMG_9840
Sätbaev universitetinde ötken kezdesuge «Jeltoqsan Respublikalıq
halıqtıq patriottar qozğalısı» qoğamdıq birlestiginiñ teñ törağası Kenjebay
Otarbaev, onıñ orınbasarı Erlan Dekelbaev, osı wyımnıñ müşeleri Älibek
Mwzaffar men Baqtığali Taubaev qatıstı. Kezdesu kezinde qonaqtarğa «Sizder
patriot ekendikteriñizdi körsetu üşin alañğa şıqtıñızdar, biz patriot
ekenimizdi körsetu üşin ne isteuimiz kerek?» degen swraq qoyıldı. Jeltoqsan
qayratkerleri «Bügingi zamanda patriotizm degen täuelsizdiktiñ qadirin tüsinu,
salt-dästüriñdi qwrmetteu, eliñe adal qızmet etu. Qazir elimizdegi jağday 1986
jılğıdan müldem basqaşa. Sondıqtan alañğa şığu eş özekti mäsele emes» dep
jauap berdi.IMG_9963
Qazaqstan Jazuşılar kitaphanasındağı kezdesu de jeltoqsan köterilisine
arnaldı. Birinşi bolıp söz alğan jeltoqsan köterilisi turalı birneşe kitaptıñ
avtorı, «Nwr Otan» partiyası Almatı qalalıq fillialınıñ Sayasi jwmıstar
böliminiñ meñgeruşisi Qayım-Mwnar Tabeev köterilistiñ tarihi röline toqtaldı.
Jeltoqsan oqiğası kezinde alañğa şıqqanı üşin, quğın-sürginge wşırap,
türmeniñ azabın tartqan Gülnär Äbilqayırova sol jıldarı körgen
qiındıqtarın eske aldı. Kitaphanadağı kezdesu jeltoqsan köterilisiniñ tağı bir
qatısuşısı Halelhan Ädilhanovtıñ orındauında «Jeltoqsan jeli» änimen
qorıtındılandı.

B.Moldaş

Kerey.kz

Related Articles

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Baqsılar institutı

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

  • Şağın saraptama:Şıñjañ ölkelik ükimeti, şetelge oquşı jiberu jwmısı

    Şağın saraptama 1934-35 jılı jaña Şıñjañ ölkelik ükimeti qwrılğan soñ şetelden oqu, şetelge oquşı jiberu jwmısı keşendi jüzege astı. Sonıñ negizinde ölkelik ükimet Sovet Odağınan oqitın jas talapkerlerge konkurs jariyalap arnayı ükimettiñ oqu stipendiyasın böldi, nätijesinde 1935-39 jıldarı wzın sanı 300-ge tarta student Sovet Odağında bilim aldı. 1935 jıldarı Şığıs Türkistandıq studentterdiñ eñ köp oquğa tüsken bilim ordası- Taşkendegi SAGU edi, atap aytqanda Ortalıq Aziya Memlekettik Universiteti. Taşkennen oqığan Şıñjañdıq studentter Şığıs Türkistannıñ barlıq aymaqtarında türli qızmette jwmıs istedi, olardı keyin “Taşkentşilder” dep te atadı. 1939 jıldan keyin Mäskeu men Şıñjañ ölkelik ükimettiñ arası diplomatiyalıq dağdarısqa wşıradı, sonıñ kesirinen resmi Ürimji Sovet Odağı qwramındağı student azamattardı elge şaqırtıp aldı. Bilim

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: